در گفت وگو با ایلنا مطرح شد:
وضعیت منابع آبی استان مرکزی بسیار نگران کننده است/اکثر دشت‌های مهم استان در شرایط بحرانی و حادی قرار دارند
رئیس هیات مدیره شبکه محیط زیست و منابع طبیعی استان مرکزی گفت: در حوزه منابع آبی، آینده مشخص و شفافی را در استان نداریم و وضعیت بسیار نگران کننده است. در حال حاضر اکثر دشت‌های مهم مرکزی در شرایط بحرانی و حادی قرار دارند و هنوز هم نتوانستیم در سطح استان اولویت‌بندی فعالیت‌ها را در این زمینه انجام دهیم.
سیاوش آقاخانی در گفت و گو با خبرنگار ایلنا با اشاره به بحران آب در استان مرکزی، گفت: نیمه دوم سال گذشته و اوایل بهار امسال را با بارندگی کم و پراکنده سپری کردیم و به همین دلیل وضعیت منابع آبی سطحی و زیرسطحی استان در شرایط بحرانی و فاجعه‌باری قرار دارند.
آقاخانی، افزود: در راستای مصرف منابع آبی در بازه زمانی سال‌های گذشته، شرایط حادی را در استان پشت سر گذاشته‌ایم. همچنین یک برنامه جامع مدیریت منابع آب‌های زیرزمینی که بتوان در قالب یک سند آمایش کلان منابع آب‌های زیرزمینی استان را مدیریت و راهبری کرد، با فقدان روبرو است.
وی ادامه داد: با این حال متأسفانه در حوزه منابع آبی، آینده مشخص و شفافی را در استان نداریم و وضعیت بسیار نگران کننده است. در حال حاضر اکثر دشت‌های مهم استان مرکزی در شرایط بحرانی و حادی قرار دارند و هنوز هم نتوانستیم در سطح استان اولویت‌بندی فعالیت‌ها را در این زمینه انجام دهیم.
وی ادامه داد: مهمترین و بزرگترین مقصر در بحث منابع آب‌های زیرزمینی را باید بخش کشاورزی دانست. این بخش با کشت ناپایداری که انجام می‌دهد، بالای 80 درصد منابع آب‌های زیرزمینی را مصرف می‌کند و استان را دچار بحران جدی کرده است. متأسفانه متولیان این حوزه نیز تا این لحظه هیچگونه اقدام مؤثر و کاربردی را در این راستا اجرایی نکرده‌اند. به عنوان مثال اولین و شاید مؤثرترین اقدام بحث فقدان الگوی کشت در حوزه کشاورزی استان است، چرا که هنوز هم نتوانستیم الگوی کشت را در سطح استان نهادینه و اجرا کنیم و جهاد کشاورزی اقدامات مؤثری را در این زمینه نداشته است.
رئیس هیات مدیره شبکه محیط زیست و منابع طبیعی استان مرکزی اظهار داشت: به رغم اینکه در برنامه ششم توسعه پیگیری‌های متعددی در راستای بحث الگوی کشت انجام شده بود و دستورکار مشخصی وجود داشت و با توجه به اینکه کشور دچار بحران آبی است، اما متأسفانه بحث الگوی کشت یکی از موارد بر زمین مانده است و هنوز در بخش کشاورزی دچار خلاء جدی هستیم.
وی گفت: بحث فقدان الگوی کشت نه تنها منابع آب‌های زیرزمینی را تحت تأثیر قرار می‌دهد، بلکه امنیت زیستی را نیز با تهدید مواجه می‌کند. یکی از پاشنه‌آشیل‌های بحث مدیریت منابع آب‌های زیرزمینی را باید در بحث الگوی کشت کشاورزی پیگیری کرد. این مباحث، یکی از موضوعات مهمی است که تا این لحظه مغفول مانده و اجرای آن می‌تواند بسیار مؤثر باشد. در بحث منابع آب‌های زیرزمینی این موضوع، بسیار حائز اهمیت است.
آقاخانی تصریح کرد: بعد از بخش کشاورزی، حوزه صنعت را باید مقصر دوم در بحث چالش‌های حوزه آب معرفی کرد. بخش عمده‌ای از بارگذاری صنایعی که در سطح استان انجام می‌شود و سال‌های گذشته نیز انجام شده است، صنایع آب‌بر هستند. راه اندازی صنعت پتروشیمی در شهرستان خمین و صنعت پتروشیمی در دشت شهرستان شازند، از جمله این موارد هستند. در کنار آن صنایع دیگر و بزرگی که بدون توجه به منابع آب‌های زیرزمینی در استان، احداث می‌شود. همچنین صنایعی که در استان‌های دیگر با توجه به ویژگی آب‌بر بودن و از بین بردن منابع توسط آنها، برای آنها محدودیت‌هایی قائل می‌شوند، متأسفانه در استان مرکزی برای آنها فرش قرمز پهن می‌شود.
وی بیان داشت: بسیاری از صنایعی که در سال‌ها و دهه‌های گذشته در استان مرکزی راه‌اندازی شده‌اند، پایداری اکولوژیکی ندارند و در بازه زمانی بلندمدت ضرر آنها بسیار بیشتر از منافع شان برای اقتصاد استان است. باید ردپای اکولوژیکی و اثرات کلان آن بر محیط‌زیست استان در نظر گرفته شود، چرا که این صنایع، از آن دسته صنایعی هستند که باید در حاشیه دریاها و اقیانوس‌ها احداث شوند. همچنین بحث سوم در حوزه منابع آبی، مصارف خانگی، شهری و روستایی است. در این زمینه با توجه به راه‌اندازی سد کمال‌صالح خوشبختانه تا حدودی توانسته‌ایم مصارف خانگی، شهری و روستایی را مدیریت کنیم. اما این موضوع نیز یکی از معضلات و مشکلاتی است که مباحث اکولوژیکی بسیاری دارد.
رئیس هیات مدیره شبکه محیط زیست و منابع طبیعی استان مرکزی تأکید کرد: در بحث آب‌های سطحی نیز متأسفانه فقدان یک برنامه جامع و یک سند آمایش مشخص، باعث شده اکثر رودخانه‌های استان، از رودخانه‌های دائم که در مدت 50 تا 60 سال گذشته جریان داشتند، به رودخانه‌های فصلی تبدیل شوند که وضعیت مناسبی ندارند. احداث سدها و بندهای آبی مطالعه نشده در مدت دهه‌های گذشته باعث شده است تا حیات رودخانه‌های ما در معرض تهدید جدی قرار بگیرد. با احداث سدهای مطالعه نشده، تعریف آب‌برها و مصرف‌کننده‌های جدید در کنار کشاورزی ناپایدار و فقدان الگوی کشت، باعث شده است تا شریان حیاتی اکوسیستم‌های طبیعی و محیط‌زیست که رودخانه‌ها هستند با آسیب‌های جدی مواجه شوند. متأسفانه در حال حاضر نیز در این زمینه هیچگونه برنامه و اقدام مشخصی وجود ندارد.
آقاخانی ابراز داشت: نکته بعدی بحث انتقال آب بین حوزه‌ای است که در بازه زمانی چند سال گذشته در کشور ما رواج پیدا کرده است و یکی از سیاست‌های غلط به شمار می‌رود. در این فرایند اکوسیستمی مانند شهر اراک که پایداری مشخصی ندارد، بدون توان اکولوژیک لازم صنایع بسیاری در آن راه‌اندازی شده‌اند، همچنین بدون توجه به وجود منابع آبی بارگذاری‌های متعددی از جمله اقتصادی، صنعتی، اجتماعی، شهری و ... در آن انجام شده است.
وی ادامه داد: در چنین وضعیتی شهر اراک به عنوان اکوسیستمی که شرایط خاص خود را دارد و نمی‌تواند منابع آبی خود را به خوبی تأمین کند، از اکوسیستم دیگری با اجرای خطوط لوله آب منتقل کرده و برای این شهر آب انتقال داده و منابع آبی ایجاد کرده است. با این اقدام نه تنها اکوسیستمی را که آب به آن انتقال داده‌ایم از بین می‌بریم، بلکه اکوسیستمی را که از آن آب انتقال داده‌ایم را نیز دچار چالش‌های جدی کرده‌ایم.
وی اضافه کرد: متأسفانه طی سال‌های گذشته بحث انتقال آب بین حوزه‌ای به عنوان یک راهکار عبور از بحران آب در کشور مطرح شده است. در صورتی که این فرایند یک سیاست غلط است که نه تنها اکوسیستم حوزه انتقال‌گیرنده، بلکه اکوسیستم حوزه انتقال‌دهنده را نیز دچار فاجعه محیط‌زیستی می‌کند. در این راستا لازم است که در کشور یک بازنگری در سیاست‌های حوزه آب انجام شود. امیدواریم در برنامه هفتم توسعه کشور این هوشمندی در برنامه‌ریزی مدیریت منابع آب وجود داشته باشد که بحث سیاست‌های انتقال آب را به سمت و سوی سیاست‌های سازگاری با کم‌آبی ببرد. باید در راستای اقداماتی گام برداریم که می‌تواند در قالب سیاست‌های سازگاری با کم‌آبی، کشور را در مسیر پایداری منابع آبی قرار دهد.
رئیس هیات مدیره شبکه محیط زیست و منابع طبیعی استان مرکزی همچنین گفت: در حال حاضر در استان مرکزی فقدان یک برنامه آمایش، نه تنها پایداری اکوسیستم‌های آبی را تحت تأثیر قرار داده است، بلکه می‌تواند در حوزه‌های دیگری زیستی، از جمله مدیریت خاک، آلودگی هوا، پیامدهای اجتماعی توسعه ناپایدار، چالش ایجاد کند. برای همین لازم است که این سیستم و سند آمایش استان را با یک نگاه اکولوژیکی بازنگری کنیم و ظرفیت‌های اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و سرزمینی خود را در قالب یک برنامه اجرایی متبلور کنیم.
