کارشناس ارشد مسائل اجتماعی در گفت‌و‌گو با ایلنا:
الگوهای رفتاری سنتی پاسخگوی نیاز نوجوانان امروز نیست/فقدان مکانیسم‌های کنترلی علت اصلی رفتارهای پرخطر نوجوانان
یکی از کارشناسان ارشد مسائل اجتماعی و مردم‌شناس با اشاره به اینکه فرهنگ سنتی هنوز در خانواده‌های ایرانی ریشه دارد، گفت: رفتارها در زندگی مدرن امروز باید متناسب با زمانه باشد و برای جلوگیری از آسیب‌های اجتماعی نوجوانان باید به الگوی رفتاری درست با آنها برسیم.
محمدرضا ایمانی کارشناس ارشد مسائل اجتماعی و مردم شناس در گفت‌و‌گو با ایلنا درباره افزایش ریسک‌پذیری در انتخاب تفریح از سوی نوجوانان گفت: در سنین نوجوانی ریسک به صورت خود به خود در افراد وجود دارد اما این ریسک‌پذیری برای برخی بالفعل می‌شود و برای بعضی نوجوانان به شکل بالقوه است که نقطه بروز آن به دلایل مختلف مثل ساختار فرهنگی قومی و قبیله‌ای نمایان نشده است. اما ریسک‌پذیری در همه افراد در سنین نوجوانی وجود دارد و آنها به اشکال مختلفی این مسئله را نشان می‌دهند؛ به طورمثال فردی سکوت می‌کند، نوجوانی با دیگران پرخاش می‌کند و فرد دیگری ناخنش را می‌جود. بنابراین شکل بروز متفاوت است.
او با تاکید بر اینکه رفتار والدین و محیط می‌تواند همه این رفتارهای نوجوانی را تشدید کند یا کاهش دهد، گفت: زمانی پدر و مادر مشغله‌های کاری دارند سیستم کنترل بر فرزندان به شدت کاهش پیدا می‌کند؛ بنابراین آموزش، توجه و نظارت بر آنها نیز کاهش می‌یابد و کسی که بخواهد به آنها در این سنین جهت دهد، وجود ندارد. فضا و زمان خالی که نوجوانان در اختیار خود هستند زیاد است. هم‌چنین مکانیسم‌های خودکنترلی هرچقدر هم رشد کرده باشد بازهم اشکالاتی دارد. از طرفی عدم حضور مستمر والدین باعث می‌شود آگاهی آنها نسبت به محیط و فرزندانشان کم شود و این مسئله موجب بروز خلا در نوجوانان خواهد شد که در نهایت درصد رفتارهای پرخطر، دروغ‌گویی و ایجاد روابط پنهانی را افزایش می‌دهد.
مکانیسم‌های کنترلی درست در خانواده و آموزش و پرورش وجود ندارد
ایمانی ادامه داد: نوجوانان حین اینکه جسارت دارند به شدت نیز آسیب‌پذیر هستند و گروه‌های رهبر می‌توانند آنها را کنترل کنند؛ یعنی افرادی که صاحب قدرت هستند و کاریزما دارند، می‌توانند آنها را جذب، مدیریت و کنترل کنند و آنها را به سمت رفتارهای متفاوتی ببرند که این رفتارهای می‌تواند مثبت یا منفی باشد و همه این مسائل طبیعی است و به مکانیسم‌های کنترلی برمی‌گردد.
این کارشناس ارشد مسائل اجتماعی تاکید کرد: امروزه مکانیسم‌های کنترلی نه تنها در خانواده‌ها بلکه متاسفانه در آموزش و پرورش نیز وجود ندارد.
او با اشاره به اینکه پنهان‌کاری در نوجوانان امروز به علت مکانیسم‌های کنترلی نادرست افزایش پیدا کرده است، گفت: متاسفانه برخی معتقد هستند روش تربیتی پدران ما کارآمد و جامعه در گذشته خیلی خوب بوده است در حالی که باید بپرسیم روش‌های تربیتی که در گذشته وجود داشته در این سطح از امکانات و روابط اجتماعی اعمال شده؟ هر زمانی در مقطع خودش مکانیسم تربیتی و الگوی رفتاری خاص خودش را دارد. امروز باید والدین با فرزندان دوست باشند حین اینکه فرزندان قدرت والدین را بپذیرند و نوجوانان قبول کنند حین اینکه با والدین ارتباط نزدیکی دارند بر آنها کنترل نیز وجود دارد.
ایمانی با بیان اینکه سیستم‌های تشویقی و تنبیهی نوجوانان باید متناسب با شرایط امروز و حال حاضر باشد، افزود: تنبیه نادرست و مداوم یکی از علت‌های اصلی پنهان‌کاری و گرایش نوجوانان به رفتارهای پرخطر یا بروز مسائلی روحی و روانی می‌شود. هم‌چنین تشویق نادرست نیست می‌تواند همین نتیجه را داشته باشد. جامعه باید قبول کند برای زندگی امروز نیاز به مشاوره دارد ضمن اینکه هر فرزند نیازمند الگوی رفتار خاصی از خانواده است و نمی‌توان دو فرزند را با یکدیگر مقایسه کرد. هم‌چنین الگوی رفتاری برای نوجوانان متفاوت است و بسته به شرایط، فرهنگ و خانواده باید آن را اتخاذ کند.
سنت پاسخی برای بحران‌های امروز ندارد
او عدم مطالعه والدین را یکی از مهم‌ترین عوامل ایجاد بحران برای نوجوانان خواند و گفت: متاسفانه پدر ومادرها هیچ مطالعه‌ای درباره ارتباط با فرزندان ندارند و این عدم آگاهی به روابط بین آنها آسیب می‌زند که در نهایت موجب بروز بحران برای نوجوانان می‌شود. بسیاری از این نوجوانان در دنیای تنهایی خود به سر می‌برند و ارتباط خوبی با خانواده‌ها ندارند. زمانی که والدین خلاهای عاطفی فرزندانشان را پر نمی‌کنند؛ آنها برای پرکردن این خلاها به سمت کسان دیگری می‌روند.
این مردم شناس با تاکید بر اینکه باید مسئولیت اجتماعی خود را در برابر خانواده بپذیریم، گفت: بسیاری از افراد در کشور ما مسئولیت اجتماعی خود در برابر ازدواج و فرزندآوری نمی‌پذیرند و براساس باورهایی که در گذشته وجود داشته ازداوج می‌کنند یا بچه‌دار می‌شوند. متاسفانه فرهنگ سنتی ما هنوز در زندگی‌هایمان ریشه دارد؛ فرهنگی که در آن تعارض و تناقض زیاد است. به طور مثال وقتی زوجی دچار مشکل می‌شوند، فکر می‌کنند با فرزند آوری مسائل‌شان حل می‌شود در حالی که این موضوع به آن فرزند هم آسیب‌های جدی می‌زند.
ایمانی معتقد است، امروز برای بسیاری از الگوی فرهنگی نمی‌توان به گذشته و الگوهای پدر و مادرهایمان رجوع کرد.
او افزود: رفتارها در زندگی مدرن امروز باید متناسب با این زمانه باشد، مقتضیات و شرایطی که امروز وجود دارد مانند، عدم احساس امنیت و اعتماد کاهش روابط خانوادگی همگی بحران‌هایی است به این علت است که افراد مسئولیت شخصی و فردی خود را در قبال جامعه قبول نمی‌کنند یعنی نسبت به مسئولیت اجتماعی خود آگاه نیستند و درنهایت همه این موارد به این مسئله برمی‌گردد که فرزندان در خانواده درست تربیت نشدند و نمی‌دانند چطور در جامعه رفتار کنند.
ایمانی گفت: همه این مسائل هم از سمت خانواده‌ها و هم از سوی سیستم آموزش و پرورش نادیده گرفته شده است. ما باید با توجه به سیستم‌های آموزشی مدرن و با استفاده از بیانیه‌ها و سندهای بین‌المللی به روش‌های بومی برای تربیت فرزندانمان برسیم. یعنی با حفظ الگوی درست فرهنگی و سنتی خودمان به روش‌های جدید برسیم.
