مدیرکل مشاوره و امور روانشناختی بهزیستی در گفت‌وگو با ایلنا:
میزان سازش در طلاق‌های توافقی فقط ۱۴ درصد است/ از روابط زوجین طی ۵ سال اول زندگی در تهران و کرج مراقبت می‌کنیم
مدیرکل مشاوره و امور روانشناختی سازمان بهزیستی کشور با بیان اینکه بیش از ۱۱۸ هزار پرونده طلاق‌های توافقی و سایر دعاوی در سامانه تصمیم بررسی شده است، گفت: در طلاق‌های توافقی طرفین تصمیم خود را برای جدایی گرفته‌اند و مداخله در این طلاق‌ها بسیار سخت است. در این دسته از مداخلات متوسط سازشی که ایجاد شده، ۱۴.۶ درصد بوده است.
«بهزاد وحیدنیا» مدیرکل مشاوره و امور روانشناختی سازمان بهزیستی کشور در گفت‌وگو با خبرنگار ایلنا درباره سامانه تصمیم گفت: سامانه تصمیم سامانه‌ای است که به تناسب قانون حمایت از خانواده و مواد ۱۷ و ۱۸ این قانون، قوه قضاییه را ملکف کرده است که مراکز مشاوره‌های طلاق را در کشور ایجاد کند، تبصره‌ای در این مواد قانونی وجود دارد که قوه‌قضاییه می‌تواند از مراکز مشاوره روانشناختی بهزیستی برای این منظور استفاده کند. همچنین براساس ماده ۵۷ قانون احکام دائمی برنامه‌های توسعه کشور، سازمان بهزیستی متولی سلامت اجتماعی بوده و مرجع صدور پروانه تاسیس و فعالیت کلینیک‌های روانشناسی است که خوشبختانه ما به این تصمیم رسیدیم که از این ظرفیت مشترک برای کشور بهره‌برداری مناسب داشته باشیم.
وی با بیان اینکه خوشبختانه گام‌های جدی در این خصوص برداشته شده است، ادامه داد: در سال ۹۹ توانستیم پوشش کشوری را به صورت سراسری ایجاد کنیم و از مراکز استان‌ها به تمام شهرستان‌های دارای بیش از ۵۰ هزار نفر جمعیت برسانیم. این خدمات مشاوره روانشناختی کاهش طلاق به دنبال این بود، افرادی که دچار مشکلات حاد زناشویی و خانوادگی هستند، تصمیمات پخته‌تری را در مرحله تصمیم به طلاق بگیرند. این برنامه از مشاوره برای طلاق‌های توافقی شروع شد و به تدریج در ۵ استان مشاوره‌های سایر انواع دعاوی را نیز به آن اضافه کردیم.
در طلاق‌های یکطرفه میزان سازش بیشتر است
مدیرکل مشاوره و امور روانشناختی سازمان بهزیستی کشور خاطرنشان کرد: در طلاق‌های توافقی طرفین تصمیم خود را برای جدایی گرفته‌اند و مداخله در این طلاق‌ها بسیار سخت است. در این دسته از مداخلات متوسط سازشی که ایجاد شده است ۱۴.۶ درصد بوده است. اما در طلاق‌های یک طرفه در ۵ استانی که این برنامه را شروع کرده‌ایم به نظر می‌رسد توفیق بهتری را در مداخلات سازشی داشته‌اند و نتیجه‌اش این است که میزان سازش و تاثیر مداخلات بیشتر از طلاق‌های توافقی بوده است.
وحیدنیا تصریح کرد: این آمار نشان می‌دهد که ما باید سیر حرکتی مداخلات کاهش طلاق را به سمت سایر انواع دعاوی پیش ببریم از همین‌رو برای امسال برنامه‌ریزی کرده‌ایم تا بتوانیم ۱۲ استان دیگر را وارد فاز مداخلات سایر انواع دعاوی کنیم و بتوانیم به سازش در مداخلات بیشتر دست پیدا کنیم.
پوشش سایر دعاوی در خراسان رضوی
وی ادامه داد: در سامانه تصمیم بیشترین درخواست‌ها در استان تهران و خراسان رضوی بوده است و قوه قضاییه در این زمینه همکاری خوبی با ما داشته‌اند، اما در استان خراسان رضوی از نظر اینکه بتوانند با تعامل بیشتر با سازمان بهزیستی سایر دعاوی را نیز در این سامانه بررسی کنند بیشترین همکاری صورت گرفته است. این موضوع باعث شد در استان خراسان رضوی پوشش مناسب‌تری برای سایر دعاوی داشته باشیم.
مدیرکل مشاوره و امور روانشناختی سازمان بهزیستی کشور تصریح کرد: برای پاسخ دهی مداخلات کاهش طلاق در سایر انواع دعاوی در استان خراسان رضوی بهتر عمل شده است. همچنین در سال گذشته حدود ۱۱۸۵۲۴ پرونده در مجموع طلاق های توافقی و سایر دعاوی در کل ایران در این سامانه بررسی کرده‌ایم. ضمنا از ابتدای راه‌اندازی سامانه تاکنون بیش از ۱۳۰۰۰۷۸ جلسه مشاوره روانشناختی، ۲۴۲۴۰۵ جلسه مشاوره مددکاری اجتماعی، ۱۴۱۷۸۲ جلسه مشاوره حقوقی و ۸۴۸۰۷ جلسه مشاوره مذهبی جهت ایجاد سازش و حل مشکلات زوجین برگزار شده است.
اجرای طرح بهبود و مراقبت روابط زوجین در ۵ سال اول زندگی در تهران و کرج
وحیدنیا در بخش دیگری از صحبت‌های خود گفت: موضوع طلاق به خودی خود بررسی نمی‌شود و در کنار سایر عواملی که در آن دخیل هستند باید ارزیابی و بررسی شود. تحولات اجتماعی و مسائلی که به صورت مستقیم و غیرمستقیم در خانواده اثرگذار هستند طبیعتا در روابط زوجین و کیفیت ارتباطی آنها و انگیزه آنها به تداوم زندگی مشترک قطعا اثرگذار است.
وی درباره طرح بهبود و مراقبت روابط زوجین در ۵ سال اول زندگی گفت: اواخر بهمن ماه سال گذشته در استان تهران در یک شهرستان و امسال نیز در استان البرز شهرستان ساوجبلاغ این طرح را به صورت آزمایشی برای زوجین در سال اول زندگی اجرا کردیم البته اگر همکاری بهتر و موثرتری از طرف مجموعه ثبت اسناد کشور داشته باشیم تا لیست متاهلین در اختیار ما قرار بگیرد می‌توانیم سرعت بیشتری در ارتباط موفق با افراد داشته باشیم و این طرح گسترش بیشتری پیدا می‌کند. هرچند اگر این تعاملات هم اتفاق نیفتد پیش‌بینی‌های لازم به منظور بهره‌برداری از ظرفیت برنامه‌ها و اقدامات اجتماع محور در اطلاع‌رسانی و شناسایی واجدین شرایط در واحدهای ارائه خدمت سازمان بهزیستی و مراکز مثبت زندگی صورت پذیرفته است.
مدیرکل مشاوره و امور روانشناختی سازمان بهزیستی کشور با بیان اینکه در دو شهرستانی که این طرح به صورت پایلوت اجرا شده است، اطلاع رسانی لازم برای بهره‌مندی از این خدمات ارائه شده است، خاطرنشان کرد: مراکز مثبت زندگی که در ۲۴۰۰ محله کشور راه‌اندازی شده‌اند به عنوان واحدهای بدوی و در دسترس در محلات چرخه خدمات را برای شناسایی، غربالگری و آموزش‌های ارتقایی توسط مدرسین آموزش دیده و توانمند و ارجاع و مراقبت در اختیار دارند. همچنین واحدهای مدیریت مورد پیشگیرانه در این مراکز فعال شده است. برای زوجینی که ازدواج توام با ریسک بالایی داشته‌اند و امکان بروز مشکلات حاد وجود دارد یارانه خدمات تامین می‌شود اما برای زوجینی که تمایل دارند از این خدمات استفاده کنند که البته ممکن است زوج پرخطر هم نباشند. یارانه تشویقی دیده شده است که شامل آموزش‌های مدون و استاندارد است همچنین خدمات روانشناختی و مشاوره‌ای به تناسب نیاز آنها پیش‌بینی می‌شود و دولت تا سقف ۵۰ درصد هزینه را تامین می‌کند.
وحیدنیا تاکید کرد: البته اگر این افراد نیازمند باشند، امکان تامین صددرصد هزینه‌ها از طریق پرداخت یارانه وجود دارد همچنین افراد که تحت پوشش نهادهای حمایتی مانند بهزیستی، کمیته امداد، بنیاد شهید و امور ایثارگران و سازمان زندان‌ها باشند. سازمان بهزیستی آمادگی حمایت و پشتیبانی از این افراد را در این زمینه دارد. در حال حاضر نیز حدود ۷۵۰ زوج در شهرستان اسلامشهر شناسایی شده‌اند و با آنها ارتباط برقرار شده‌است.
وی ادامه داد: برای این گروه فاز مداخلات فقط یک دوره تشکیل شده است و برای مابقی دوره‌ها نیز کار در حال انجام است. با توجه به تشدید بیماری کرونا تشکیل کلاس‌ها با مشکلات و مخاطراتی مواجه بوده است که فرآیند تطبیق و قانع‌سازی در کلاس‌های مجازی شروع شده است. استان البرز نیز بلافاصله دو ماه از استان تهران کار خود را آغاز کرده، از همین‌رو با توجه به شرایط کرونا عمده توجه خود را بر تشکیل کلاس‌های مجازی گذاشته است و امیدواریم شروع کارگاه‌ها به زودی اتفاق بیفتد و ما بتوانیم گزارش و اطلاعات دقیق‌تری در این خصوص ارائه دهیم.
شاهد سیر نزولی ازدواج در ۱۰ ساله اخیر هستیم
مدیرکل مشاوره و امور روانشناختی سازمان بهزیستی کشور در پاسخ به این سوال که آیا این طرح در کاهش طلاق در زوجین موثر است؟ گفت: برای ارزیابی این مداخلات نیازمند یک بازه زمانی هستیم تا بتوانیم پس از طی این دوره‌ها در یک بازه زمانی بلند مدت ببینیم که چه میزان این مداخلات تاثیرگذار بوده است. با نگاهی به روند ده ساله در میزان ازدواج و طلاق می‌بینیم که میزان ازدواج‌ها به تدریج کمتر شده است البته ممکن است در یک سال به طور موقت بیشتر شده باشد، اما در نهایت شاهد سیر نزولی در ازدواج‌ها هستیم.
وحیدنیا درباره میزان طلاق نیز گفت: به نظر می‌رسد، هرچند شتاب طلاق پس از مداخلاتی که در طی سال‌های اخیر صورت پذیرفته کمتر شده است، اما همچنان به نظر می‌رسد، در بازه زمانی ده ساله با کاهش طلاق مواجه نبوده‌ایم، بلکه افزایش هم داشته‌ایم، اما در سال‌های اخیر شتاب آن کمتر شده است. البته باید در نظر داشت نمی‌توان طلاق را به تنهایی یک آسیب دانست بلکه طلاق یک پیامد است، محصول سیستم های اجتماعی و پیامد سایر عوامل نظیر آسیب‌ها، جریانات، انحرافات، مشکلات فردی، اجتماعی و اقتصادی است یا پیامد مدرنیزاسیون یا عوامل دیگری است که به صورت علمی قابل تبیین است.
مدیرکل مشاوره و امور روانشناختی سازمان بهزیستی کشور تاکید کرد: مسئله خانواده دارای اهمیت بالایی در برنامه ریزی‌های اجتماعی است و با توجه به تاثیراتی که طلاق در افراد می‌گذارد نگاه دقیق تری را به برنامه های روانی اجتماعی پس از طلاق لازم داریم، لذا ضروری است برای زوجینی که به سازش نمی‌رسند برنامه داشته باشیم. همچنین فرزندپروری تک والدی نیز یکی از موضوعاتی است که کشور به سمت آن حرکت می‌کند و ما در کنار سایر ذینفعان در برنامه جامع تحکیم بنیان خانواده این موضوع را پیش‌بینی کرده‌ایم و به آن می‌پردازیم.
وحیدنیا با بیان اینکه ما در حوزه خانواده نیاز به یک نگاه پیوستاری داریم، گفت: لازم است برنامه‌های اجتماعی به نحوی تدوین شود که قبل از ازدواج به افراد توجه کرده و نیازهای فردی و بین فردی آنها را پیش‌بینی کرده و مداخلات توانمندسازانه‌ای را برای افراد طراحی و پیاده کنیم. ما در موضوع تحکیم بنیان خانواده باید به این امر توجه کنیم که افراد نیاز دارند با یک دانشنامه ازدواج وارد روابط مشترک شوند و قبل از مرحله انتخاب این موضوع باید صورت بگیرد تا انتخاب‌ها آگاهانه‌تر باشد آشنایی‌های قبل از ازدواج هدایت شده‌تر و هدفمند‌تر باشد. به هر جهت ممکن است علیرغم همه توصیه‌های مربوط به ریسک‌‌های ازدواج دو نفر تصمیم به ازدواج گرفته و بخواهند با هم زندگی کنند بنابراین نمی‌شود این موضوع را محدود کرد اما می‌شود روش‌های پیش‌بینی کرد که این افراد بتوانند با استفاده از این روش‌ها تحت برنامه مراقبت خانواده قرار گرفته و در کنار آموزش‌های بدوی زندگی مشترک مشاوره‌های بدوی نسبت به تفاوت‌های فردی و مسائلی که ممکن است با آن مواجه شوند دریافت کنند.
اغلب طلاق‌ها در ۳ تا ۵ سال اول زندگی است
وی ادامه داد: ما می‌دانیم که اغلب طلاق‌ها در سه تا ۵ سال اول زندگی است، بنابراین تمرکز در این سال‌ها می‌تواند به پایداری ازدواج و استحکام روابط کمک کند همچنین مطالعات نشان می‌دهد زمانی که قبل از وقوع یک آسیب بتوانیم افراد را توانمند کنیم، عوارض آن آسیب کمتر خواهد بود و افراد می‌توانند به راحتی مشکلات را مدیریت کنند. همچنین این افراد رها نمی‌شوند و براساس نتایجی که در مراکز مثبت زندگی در پرونده این زوجین ثبت می‌شود مراقبت مددکاری و مدیریت مورد فعال می شود و در سال های بعد افرادی که نیازمند کمک در این زمینه بوده‌اند پیگیری می‌شوند و تا ۵ سال ابتدای زندگی این رصدها و در صورت نیاز خدمات مداخله‌ای ارتقای وضعیت اجتماعی به آنها ارائه خواهد شد. این توانمندسازی و ارتباط مستمر می‌تواند دانش زوجین را نسبت به خودشان و اطرافیان‌شان بیشتر کرده و روابط بالغانه را تقویت کند.
