اقدامات دولت‌ها برای محو کار کودک موثر نبوده است/خط فقر مطلق بسیار بالاتر از توان امرار معاش خانواده کودکان کار است

«قاسم حسنی» مدیرعامل انجمن حمایت از کودکان کار در گفت و گو با خبرنگار ایلنا درباره ضرورت اقدام جدی برای محو کار کودک گفت: مقاوله نامه ۱۸۲ سازمان بین المللی کار که کشور ما نیز آن را پذیرفته است  وظایف گام به گامی را برای دولت های عضو برای محو فوری بدترین اشکال کار کودک پیش بینی کرده است و دولتهای عضو برای پایان بخشیدن به بدترین اشکال کار کودک در کشور خود موظف به رعایت آن هستند. 

وی ادامه داد براساس این مقاوله نامه اولین قدم این است که دولت های پذیرنده این مقاوله نامه،  باید در کشور متبوع خود ابتدا بدترین اشکال کار کودک را شناسایی وآن را در یک لیست مشخص کنند، گام دوم آن تعریف برنامه عمل است؛ اینکه چه اقدامی قرار است برای برخورد با اشکال کار کودک انجام شود و  سومین گام نیز  گزارشدهی از روند پیشرفت کار است. 

تهیه لیستی از بدترین اشکال کار کودک درسال ۸۱ 

مدیرعامل انجمن حمایت از کودکان کار  با اشاره به شناسایی بدترین اشکال کار کودک، تصریح کرد: در سال ۸۱ بخش حقوقی خانه کارگر لیستی از بدترین اشکال کار کودک  در ایران را تهیه و ارائه کرده است که شامل  مواردی مانند کار در قهوه خانه ها، کار در کوره پز خانه ها، کار در زباله گردی، کار در دباغی ها  و... است. اما برای گام های بعدی متاسفانه تاکنون و طی این سالیان  هیچ گونه اقدامی از سوی دولت های مختلف صورت نگرفته است و  اساسا نسبت به موضوع کودکان جدیت و اهتمامی نیز  وجود نداشته است. 

اقدامات دولت ها برای محو کار کودک موثر نبوده است

حسنی با بیان اینکه  کودکان اصلی ترین سرمایه های جوامع هستند، هر گونه توسعه، پیشرفت و برنامه بلند مدت برای کشور را  لازمه آن است که کودکان سالمی داشته باشیم، خاطرنشان کرد: متاسفانه به موضوع محو کار کودک در هیچ کدام از دولت ها  در ادوار مختلف توجهی نشده است . البته این گونه هم نبوده است که توفیقاتی حاصل نشده باشد به طور مثال در برنامه های توسعه پنج ساله بر ضرورت کاهش کار کودکان و آسیب  کودکان اشاره شده است و همچنین در ردیف بودجه ملی بودجه ای را نیز برای تحقق این اقدامات اختصاص داده اند. که به جای خود  اقدامی  ارزشمند است اما واقعیت این است که این اقدامات به هیچ وجه کافی به مقصود نبوده و به اقدامات ریشه ای تری برای پایان بخشی به کار کودکان نیازمندیم .

کار کودک از روی دهن کجی به مسئولان نیست

وی ادامه داد: ما باید بپذیریم کودکان از روی دهن کجی به مسئولان کار نمی کنند بلکه ناچار هستند که کار کنند و تا زمانی که این اجبار به کار از زندگی آنان برداشته نشود، طرح هایی مانند جمع آوری و جذب هیچ کدام  به نتیجه مطلوب نمی رسد. در حال حاضر نیز طرح باصطلاح  جذب و توانمندساز ی کودکان کار در حال انجام است که در حقیقت همان طرح جمع آوری را تغییر اسم داده و با اسم جذب و اضافه کردن عبارت  توانمندسازی به آن، در حال اجرا است. اما مهمترین  سوال این موضوع  است که آیا بچه ها به دلیل این که حرفه ای بلد نیستند کار می کنند یا به دلیل اینکه خط فقر مطلق بسیار بالاتر از توان امرار معاش آنهاست؟ 

مدیرعامل انجمن حمایت از کودکان کار  تصریح کرد: در جامعه ای که خط فقر زیر ۶ یا ۵ میلیون تومان است دادن پول اندکی به مبلغ ۵۰۰ هزار تومان به عنوان اعانه به آن خانواده مگر می تواند نیاز خانواده را برطرف کند و ضمن اینکه تا چه حد می توان چنین کمک های نقدی را پرداخت کرد. ساز وکار جامعه باید ساز و کاری باشد که ثروت حاصله به طور متوازن میان افراد جامعه تقسیم شود و حداقل همه افراد در جامعه یک دسترسی منطقی به ثروت ملی خلق شده داشته باشند. ما در این حوزه با نقص مواجه هستیم.

حسنی با بیان اینکه علیرغم همه محدودیت ها و تحریم ها واقعیت این است که ما یک درآمد ملی در سال داریم که گروه هایی از جامعه دستشان به این درآمد ملی نمی رسد، خاطرنشان کرد: عده ای که دستشان به جایی نمی رسد به سمت مشاغل پست روی می آورند یا به سمت خشونت اجتماعی و اعتیاد می روند و باعث می شود جمعیت فقرا بیشتر و بیشتر می شود و باید اعانه بیشتری پرداخت شود. استفاده از ظرفیتهای پیش بینی شده در قانون اساسی کشورمان مثل حق ایجاد تشکل های صنفی مستقل برای همه ی گروه های اجتماعی می تواند سبب ایجاد موازنه ی قوا میان فرادستان و فردوستان  جامعه گشته و تا حد قابل توحهی  علاج درد  باشد. ولو اینکه ممکن است در ابتداء  کار سختی باشد.  سیاستگذاری اجتماعی ما و تغیر مناسبات حاکم بر روابط برخورداران و نا برخورداران نیاز به یک جراحی  مستمر و پیگیر  دارد. اگر بخواهیم به کار کودکان پایان دهیم گریزی جز این نیست. 

 یکی از ریشه های کار کودک کم توانی و ناتوانی زنان است

وی با تاکید بر اینکه کار کودک در واقع یک سنجه و نمایه ای  از وضعیت کلی جامعه  است ، بیان کرد: وقتی کار کودک وجود دارد در کنار آن آسیب  زنان نیز وجود دارد در حقیقت یکی از ریشه های کار کودک کم توانی و ناتوانی زنان است. هر موقع در خانواده مادر شأن و جایگاه بالاتری دارد بچه ها در آن خانواده از وضعیت بهتری برخوردار هستند بنابراین وقتی از کار کودک صحبت می کنیم از مشکلات زنان هم صحبت می کنیم. اگر می خواهیم مشکلات کار کودک برطرف شود باید به موقعیت زنان در خانواده نیز توجه شود. همچنین از سوی دیگر یکی دیگر از علل کار کودک و خشونت علیه کودک می تواند این باشد که پدر خانواده در جامعه مورد خشونت واقع می شود و همچنین نمی تواند ازعهده مخارج زندگی برآید. در حقیقت وضعیت کودکان کار نشان دهنده وضعیت خانواده های آن ها است و برای پایان دادن به کار کودک باید کودک را درون ساختار خانواده و در ارتباط با پدر و مادر و دیگر اعضای خانواده دید و به طور کل در جامعه ببینیم. 

وی در بخش دیگری از صحبت های خود با اشاره به اینکه بدترین نوع اشکال کار کودک زباله گردی است، تصریح کرد: تولید زباله یک ارتباط مستقیم با تغییر شیوه مصرف جامعه دارد یعنی حجم زباله ای که انسان امروز تولید می کند با حجم زباله ای که به طور مثال در سال ۸۱ تولید می شده است خیلی متفاوت شده است فرهنگ رفتاری عامه  تغییر کرده است و مصرف گراتر شده است و شیوه زندگی و شیوه مصرف تغییر کرده است و زباله بیشتری تولید می شود وقتی زباله بیشتری تولید می شود طبیعتا متقاضی زباله نیز بالا می رود. در حال حاضر نیز بحث زباله گردی نسبت به سال ۸۱ خیلی بیشتر مطرح می شود. با توجه به اینکه کودکان نیروی کار ارزان هستند و در جامعه تفکیک زباله به طور کامل انجام نمی شود از یک سو و از سوی دیگر درآمد هنگفتی که این بخش برای صاحبان قدرت و مافیای آن دارد بنابراین بستر بسیار مناسبی برای سوءاستفاده از کودکان به عنوان یکی از بدترین اشکال کار کودک فراهم می شود. البته براساس پژوهشی که در سال ۹۸  صورت گرفته ۹۳ درصد کودکانی که دراین بخش فعالیت می کنند کودکان غیرایرانی هستند که از فقیرترین روستاهای افغانستان به کشور ما می آیند و در این بخش به کار گرفته می شوند.

برگزاری نشست منطقه ای برای حل مشکلات

حسنی تاکید کرد: یکی از خواسته های ما از مسئولان این است که حداقل یک نشست منطقه ای با حضور نمایندگان یونیسف، کمیساریای حقوق بشر، وزیر کار افغانستان و وزیر خارجه افغانستان برگزار شود و آن ها بپذیرند که در حل این مشکل سهم خود را به عهده بگیرند، نه اینکه سکوت کنند. در حال حاضر  هم بار آسیبی و هم بار بین المللی این موضوع بر دوش ایران است و حداقل انتظار ما می تواند این باشد   که مسئولان این کشورها به کوتاهی خود اقرار کنند و بپذیرند که باید اقدامی برای این کودکان صورت بگیرد تا قدمی برای محو یکی از بدترین اشکال کار کودک برداشته شود و متاسفانه این موضوعی است که مغفول مانده است. 

  مدیرعامل انجمن حمایت از کودکان کار همچنین با اشاره به عدم نظارت دربخش های مختلف در خصوص رعایت حقوق کودک تصریح کرد: باتوجه به اهمیت کودکان ما نیازمند یک دیده بانی ملی در حوزه کودکان هستیم و اگر چنین چیزی شکل بگیرد یکی از موضوعات آن می تواند نظارت بر پیمانکارانی باشد که با شهرداری قرارداد می بندند.  

در طرح ها همه اشکال کار کودک درنظر گرفته شود

حسنی همچنین درباره کودکانی که در کارگاهها کار می کنند، گفت: خواسته ما این است که وقتی از محو کار کودک صحبت می کنیم و قرار است طرحی اجرا شود، تمام اشکال کار کودک در نظر گرفته شود. البته باید توجه داشته باشیم که کار کودک با بگیر و ببند خاتمه پیدا نمی کند و جامعه باید به سمت برنامه های عدالت محور برود. عدالت محوری به معنای واقعی نه به معنای یارانه دادن و افزایش و کاهش یارانه این ها شعارهای فریبنده است؛ چراکه یارانه نقدی باعث افزایش نقدینگی و تورم می شود و اثربخشی اش را به سرعت از دست می دهد. به این معنا که همه افراد بدون دلنگرانی و پرداخت هزینه سهم عادلانه تری از ثروت ملی داشته باشند. این یک مطالبه کلی و ضرورت پیش رو است و برای محو کار کودک باید چنین رویکردی در جامعه وجود داشته باشد.

وی در پایان با اشاره به نقش سازمان جهانی کار در محو کار کودک گفت: سازمان جهانی کار اعلام کرده است تا سال ۲۰۲۵ باید کار کودک محو شود اما متاسفانه سازمان جهانی کار یا سازمان ملل وقتی چنین موضوعی را مطرح می کند در کنار آن هیچ نقشی را نمی پذیرد کشورهایی که با کار کودک مواجه هستند نیازمند کمک جهانی هستند و اگر اقدام وکمکی از سوی جامعه جهانی صورت نگیرد و تا وقتی که  به شاخص های عدالت محور و توسعه انسانی در جوامع توجه نشود تا ۵ سال دیگر هرگز  نمی توانیم به کار کودک را پایان دهیم.