در پانزدهمین همایش ملی صادرات ماشین‌آلات و محصولات صنایع غذایی مطرح شد:
بررسی فرصت‌ها و چالش‌های صادرات مواد غذایی
به گزارش ایلنا، پانزدهمین همایش ملی صادرات ماشین‌آلات و محصولات صنایع غذیی، با همت انجمن علوم و صنایع غذایی ایران و برخی نهادهای مرتبط در حاشیه نمایشگاه بین‌المللی اگروفود برگزار شد و برخی فعالان این صنعت به بیان چالش‌های پیش روی صنایع غذایی پرداختند که به‌طور خلاصه به برخی از این اظهار نظرها اشاره می‌شود:
تولید کننده کمترین سود را می‌برد
محمدرضا شافعی‌نیا، دبیر انجمن علوم و صنایع غذایی در مورد صادرات محصولات کم‌کیفیت گفت: وقتی یک کالایی با کیفیت پائین صادر می‌شود، شرکت مقصد فقط آن برند بخصوص را ممنوع نمی‌کند، بلکه کل محصولی خاصی که از ایران صادر می‌شود را ممنوع می‌کند و کلیت صادرات ما از این موضوع لطمه خواهد خورد.
شافعی در پاسخ به سوالی در مورد توزیع محصولات تولیدی نیز گفت: شیوه توزیع کالا در کشور ما از نظام درست و از یک منطق علمی برخوردار نیست. در کشورهای پیشرفته توزیع کننده‌ها اینقدر متنوع نیستند؛ شرکت‌های توزیع کننده محدودی وجود دارد که این شرکت‌های توزیع کننده به تولید کننده‌ها وصل هستند و شرکت‌های پخش نیز از طریق توزیع کنند‌ها محصول را دریافت و پخش می‌کنند. از طرفی توزیع کننده با صندوق شرکت پخش مشترک است و سودش را برمی‌دارد و مابقی سود به تولید کننده برمیگردد
وی ادامه داد: اما در کشور ما تولیدکننده کمترین سود را از محصول می‌برد. در ایران شرکت‌های توزیع کننده و فروشگاه‌های زنجیره‌ای فقط ارتباط کاغذی و مثلا از طریق چک و سفته با تولید کنندگان دارند، درحالی که تولیدکنندگان باید با صندوق فروشگاه مشترک باشند و هر مقدار که فروشگاه در طول روز فروش می‌کند، فروشگاه سود خود را برمی‌دارد و مابقی سود به تولید کننده می‌رسد.
از طرفی فروشگاه‌های زنجیره‌ای و توزیع کننده‌ها، سودهای زیادی می‌خواهند و این باعث شده تولید کننده که 75درصد سرمایه‌گذاری را انجام می‌دهد، فقط 25 درصد سود را می‌برد اما توزیع کننده‌ها و فروشگاه‌ها که 25-20 درصد سرمایه‌گذاری را انجام می‌دهند تا 75درصد سود را مال خود کنند.
صادرات تحت تاثیر مسائل سیاسی است
محمد حسینی، خزانه‌دار انجمن علوم و صنایع غذایی ایران گفت: برداشت من از مسائل صادراتی این است که ما باید ابتدا مسائل سیاسی را حل کنیم و اگر مسائل سیاسی حل نشوند، نمی‌توان امیدی به حل شدن مسائل مربوط به صادرات داشت. نکته دیگر اینکه بازارها در مراکز مهم مصرف در اختیار فروشگاه‌های زنجیره‌ای است و اگر بخواهیم صادرات داشته باشیم باید با این فروشگاه‌ها به توافق برسیم.
وی افزود: یکی از محصولاتی که ما مزیت صادراتی داریم، ماشین‌آلات صنایع غذایی است و لازم است که توجه ویژه‌ای به آن داشته باشیم.
مشکلات زیرساختی کار را سخت می‌کند
احمد فتح‌الهی، نایب رئیس انجمن علوم و صنایع غذایی ایران و مدیرعامل شرکت سبزایران و رئیس هیات‌مدیره گروه اقتصاد ایرانیان که در زمینه تولید و صادرات محصولات غذایی فعالیت دارند، گفت: مشکلاتی در مدیریت کلان مملکت و در زیرساخت‌ها وجود دراد که تاثیرات منفی روی کار صنایع غذایی می‌گذارد و این مشکلات باعث شده که کارخانجات تولیدی با کمترین ظرفیت فعالیت می‌کنند.
فتح‌الهی در بخش دیگری از صحبت‌های خود گفت: انجمن علوم و صنایع غذایی نزدیک به 40 سال است که تاسیس شده است و در اوایل، اعضای هیات‌مدیره همه از اساتید دانشگاه بودند، اما این انجمن با حمایت کارخانجات فعالیت می‌کرد و به این دلیل بود که کارخانجات نیز بر آن شدند تا در هیات‌مدیره صاحب کرسی باشند و بعد از آن بود که هیات‌مدیره انجمن به دو بخش اساتید دانشگاه و نمایندگان کارخانجات و صنعت‌گران تقسیم شدند. انجمن در سال‌های گذشته موفق شد چندین تفاهم‌نامه با وزارت بهداشت و درمان، اداره استاندارد و یونسکو و... برای فعالیت‌های خود داشته باشد و امیدواریم که کمیته‌های مختلف برای تقسیم وظایف ایجاد شود تا این تفاهم نامه‌ها به سرانجام برسد.
وی در بخش دیگری از صحبت‌های خود گفت: برای صادرات محصولات غذایی، مشکلاتی مانند باقی‌مانده سموم، کوده‌ها و فلزات سنگین و... داریم که لازم است در زمان تولید محصولات کشاورزی کنترل شوند و محصول سالمی به کارخانه برسد تا برای صادرات محصول نهایی مشکل وجود نداشته باشد که لازم است بخش حاکمیتی به این موضوع توجه لازم را داشته باشد.
پیچیدگی‌های خاص صادرات مواد غذایی
ثابت‌پی مدیر و مالک گروه نامی‌نو که در زمینه تولید غذای آماده مصرف فعالیت دارد نیز گفت: صادرات غذای آماده به دلیل ماندگاری کوتاه مدتش، با دیگر محصولات متفاوت‌تر است. ماندگاری محصولات در مورد غذای آماده مصرف 7 روز و به ندرت برای برخی محصولات تا دو هفته است که این موضوع باعث پیچیده‌تر شدن کار می‌شود و مشکلات زیادی مانند گمرک، وزارت بهداشت و... سر راه ما قرار دارد که این کار راسخت‌تر می‌کند.
وی همچنین گفت: برخی کشورها برای صادرات، سختگیری‌های خاصی دارند که باعث می‌شود جنس بی‌کیفیت اجازه حضور در این بازارها را نداشته باشد اما در برخی کشورها که این سخت‌گیری‌ها وجود ندارد، باعث خواهد شد که شرکت‌هایی که محصول خوب و باکیفیت تولید می‌کنند، توان رقابت را نداشته باشند.
یک درصد جمعیت دنیا و تولید 4درصد میوه
غلامحسین احمدی نایب‌رئیس هیات‌مدیره انجمن کنسانتره و آبمیوه نیز در این هماش گفت: بعد از نفت و پتروشیمی، صنعت غذا بزرگ‌ترین صنعت کشور ما است و در بنگاه‌های فعال در این صنعت منطقی و باهوش عمل می‌کنند اما مشکلاتی در حوزه حاکمیت و دولت ایجاد می‌شود که مانع پیششرفت است؛ ضمن اینکه برخی چند دستگی‌ها هم در صنایع غذایی وجود دارد که بعضا باعث می‌شود صنایع غذایی نتوانند مطالباتشان را به‌درستی دنبال کنند.
وی گفت: از نظر اشتغال، سهم از GDP و صادرات، صنعت غذا وضعیت خوبی دارد و خوشبختانه در فاز رقابتی نیز قرار دارد؛ طی بحران کرونا در کشورهای پیشرفته دیدیم که سوپرمارکت‌ها خالی شدند اما در مملکت ما چنین اتفاقی نیفتاد و همین صنعت غذا جور آن را کشید.
احمدی در ادامه گفت: ایران با اینکه یک درصد جمعیت جهان را دارد اما 4درصد میوه دنیا را تولید می‌کند که از نظر کیفی، طعم و مزه، ویژگی‌های محصولات ما فوق‌العاده است و بسیاری از کشورها با اینکه خودشان این محصولات را تولید می‌کنند، راغب هستند از محصول و کنسانتره ایرانی استفاده کنند.
وی افزود: سالانه در حدود 120-110 هزار تن کنسانتره میوه در ایران تولید می‌شود که بالغ بر 70هزارتن آن صادر می‌شود که خود این آمار نشان می‌دهد هم وضعیت تولید خوب است و هم صادرات اما چنانکه گفته شد، از طرف بخش دولتی مشکلاتی برای این صنعت ایجاد می‌شود که در کار آن اختلال ایجاد می‌نماید.
مشکلات نقل و انتقال ارز
عبا، مدیر صادرات گروه صنعتی زر نیز گفت: اگر از هر شرکت صادراتی بپرسید که مهم‌ترین مشکل شما چیست، خواهد گفت مشکل نقل و انتقال ارز!
وی افزود: فعالان در بخش صادرات باید بتوانند درآمد حاصل از فروش را به کشور برگردانند تا بتوانند به کارمان ادامه دهیم. در شرایط فعلی بازگشت ارز از طریق صرافی‌ها انجام می‌شود که کارمزد آن بالا است و هزینه‌های نقل و انتقال ارز را برای صادرکنندگان بالا می‌برد، ضمن اینکه ایمنی کار را هم پائین می‌آورد.
عبا گفت: الان دولت می‌گوید هر ارزی که وارد می‌کنید را باید از طریق دولت و به یک قیمت مشخص که پائین‌تر از قیمت بازار است، عرضه کنیم و برای این کار شرکت‌های کوچک را با برخی شرکت‌های بزرگ مانند پتروشیمی‌ها مقایسه می‌کنند و اگر بخواهیم با همین ارز ماشین‌آلات مورد نیاز خومان را وارد کنیم، نمی‌توانیم و باید آن را به دولت بدهیم و خودمان در صف تخصیص ارز بمانیم؛ یعنی اختیار ارزی که مال خودمان است را نداریم و باید بدهیم دست دولت تا برای آن تصمیم بگیرد.
وی همچنین گفت: در بازارهای صادراتی نمی‌توانید هر روز قیمت‌ها را تغییر دهید و به فرض مثال قیمت یک کالا ممکن است تا چند سال ثابت باشد، به‌طوری‌که اساسا برای بسیاری از شرکای تجاری ما قابل فهم نیست که چطور ممکن است قیمت یک کالا هر روز تغییر کند.
توانایی بالای مدیران ایرانی
مهدی کریمی تفرشی، عضو هیات‌مدیره انجمن علوم و صنایع غذایی و مدیرعامل گروه صنایع غذایی گلها نیز گفت: صنایع غذایی در کشور ما طی سال‌های اخیر توسعه بسیار خوبی از نظر کیفیت تولید و بسته‌بندی داشته که باعث شده در بازارهای صادراتی حرف‌های زیادی برای گفتن داشته باشیم. بسیاری از این موفقیت‌ها مرهون مدیران و نیروهای توانمند ایرانی است که در سخت‌ترین شرایط به کارشان ادامه می‌دهند. بسیاری از افراد ایرانی در کمپانی‌های بزرگ بین‌المللی و علمی در حال فعالیت هستند که نشان از توانمندی‌های خاص آنها دارد.
وی در ادامه گفت: 130 میلیون تن انواع مواد غذایی در کشور ما تولید می‌شود که به‌دلیل برخی کمبودها و کاستی‌ها در صنایع تبدیلی، 30 درصد این محصولات هدر می‌روند؛ همچنین نیمی از زمین‌های کشاورزی ما بلااستفاده باقی مانده و فرصت‌های زیادی برای محصولات کشاورزی ما در بازارهای بین‌المللی به وجود می‌آید اما نتوانسته‌ایم از این ظرفیت‌ها و فرصت‌ها استفاده کنیم.
کریمی افزود: اینکه برخی شرکت‌های ایرانی در حال صادرات هستند، برای همه ما افتخار است اما ظرفیت‌های زیادی داریم که بلااستفاده مانده است.
وی گفت: حمایت از صنایع کوچک‌تر نیز باید در برنامه‌های مدیریتی کشور ما قرار داشته باشد؛ چراکه شرکت‌های کوچک نیاز به به‌روز رسانی تولیدات و بسته‌بندی محصولات خود دارند اما توان مالی آن را ندارند و باید از آنها حمایت شود.
پیگیر مطالبات صنایع غذایی هستیم
محمدحسین عزیزی، رئیس انجمن علوم و صنایع غذایی در بخش پرسش و پاسخ و در پاسخ به سئوالات خبرنگار ایلنا در مورد کنترل کیفیت و سلامت محصولات صادراتی توضیح داد: در کشور برای نظارت بر این محصولات بسته به نوع محصول متولیانی از جمله سازمان دامپزشکی، سازمان حفظ نباتات، سازمان استاندارد و در راس همه آنها سازمان غذا و دارو وجود دارد. ضمن اینکه برای صادرات، کشورهای مقصد نیز هر کدام گواهی‌ها و مدارک خاصی را طلب می‌کنند.
وی افزود: اما برخی مسائل باعث می‌شود که اختلالاتی در کار ایجاد شود؛ مثلا کارهای پیشه‌وری لب مرزها ممکن است باعث شود برخی اجناس خارج از مشخصات استاندارد صادر یا حتی به کشور وارد شود.
عزیزی اضافه کرد: خواست کشورهای مقصد نیز اهمیت زیادی دارد؛ مثلا ممکن است کشورهایی باشند که کالای با کیفیت و بسته‌بندی پایین‌تر و ارزان‌تر‌ی را طلب کنند که این موضوع باعث صادرات محصولاتی با کیفیت پائین‌تر به آنجا شود.
رئیس انجمن علوم و صنایع غذایی گفت: پیشنهاد ما برای اینکه کالاهای باکیفیتی صادر شود، این است که صادرات از طریق مراجع به‌خصوصی انجام شود؛ مثلا توسط یک کنسرسیوم یا یک متولی خاص که مسئولیت صادرات را برعهده بگیرد و اجازه ندهد هر کالایی با هر کیفیتی صادر شود.
عزیزی در مورد کد رهگیری نیز گفت: کد رهگیری برای محصولاتی که به‌صورت رسمی صادر می‌شوند، باید وجود داشته باشد و کنترل باقی‌مانده سموم، کودها، فلزات سنگین و... هم برمیگردد به اصلاح برخی زیرساخت‌ها و انجام نظارت‌های درست توسط برخی نهادهای متولی مانند وزارت جهاد کشاورزی که ما نیز پیگیر این مسئله هستیم.
وی در پاسخ به سوالی در مورد تولید محصولات کشاورزی مناسب نیازهای بخش صنعت گفت: متاسفانه به‌دلیل ساختارهای خاصی که در کشاورزی ما وجود دارد، تولید محصولات کشاورزی مناسب با نیاز صنعت کمتر اتفاق می‌افتد. به دلیل خرد شدن اراضی و نبود کشت و صنعت‌های بزرگ، عملا کمتر شاهد چنین اتفاقی بوده‌ایم.
عزیزی افزود: برخی کارخانه‌ها با کشت قراردادی این مشکل را رفع کرده‌اند و برخی نیز خودشان محصول مورد نیازشان را با خرید زمین یا ایجاد باغ و دامداری و... تولید می‌نمایند.
