معاون اسبق وزارت راه و شهرسازی؛
چرا ساخت‌و سازها به بساز و بفرشی تنزل می‌کند؟
معاون اسبق وزارت راه و شهرسازی در نشستی به مناسبت هفته معمار گفت: اگر معماران و توسعه‌گران نتوانند با هم گفت‌وگو کنند ساخت‌وساز به بساز و بفروشی تنزل پیدا می‌کند.
به گزارش ایلنا، حامد مظاهریان ، معاون اسبق امور مسکن و ساختمان وزارت راه و شهرسازی و رئیس دانشکدگان هنرهای زیبا دانشگاه تهران در حاشیه نشست اختتامیه هفته معمار با عنوان «دیالوگ معماری و توسعه‌گری» اظهار داشت: روز معمار در حقیقت به این نیت در تقویم ایران و جهان جای گرفته تا توجه را به کیفیت جلب کند؛ زیرا کار معمار ایجاد کیفیت است و سایر مسائلی که معماران با آن سر و کار دارند در درجه دوم اهمیت قرار دارد.
وی افزود: فضای خانه، مدرسه، فضای آموزشی، درمانی حتی خیابان و شهری که عبور می‌کنیم فضاهایی است که توسط طراحان ایجاد شده‌اند. آنچه که همه از این فضاها انتظار دارند کیفیت است و معماران وظیفه دارند به خواست مصرف‌کننده در خصوص کیفیت توجه داشته باشند. البته این یک کار جمعی است و گروههای متعددی در آن کنار یکدیگر قرار می‌گیرند.
مظاهریان با اشاره به هفته معمار در سال جاری بیان کرد: روز معمار در دانشگاه تهران با توجه به قدمت و نقشی که در این زمینه دارد به یک هفته افزایش پیدا کرد. ۱۷ برنامه طی روزهای ۳۱ فروردین تا ۳ اردیبهشت ۱۴۰۴ برگزار شد.
به گفته مظاهریان، نقش دانشگاه تهران این است که پلتفرمی برای همه باشد. موضوع معماری، صرفا مختص دانشگاه تهران نیست بلکه این فضا را ایجاد می‌کند تا دانشجویان دانشگاه های دیگر نیز بتوانند از این مباحث استفاده کنند. بنابراین شاهد یک هفته پر از نشاط و تبادل نظر و دانش بین مجموعه دانشگاهی در زمینه معماری بودیم.
وی با اشاره به موضوع نشست روز آخر با عنوان «دیالوگ معماری و توسعه‌گری» بیان کرد: درست است که معماران، طراحی فضا را انجام می‌دهند اما نهایتا کسی که پروژه را می‌سازد شخصی است که ما به او می‌گوییم توسعه‌گر؛ فردی که سرمایه‌اش را در خطر قرار می‌دهد تا این فضاها ساخته شوند. اگر معماران و توسعه‌گران نتوانند با هم گفت‌وگو کنند ساخت‌وساز به بساز و بفروشی تنزل پیدا می‌کند. باید توجه را به این جلب کنیم که معماری نیازمند یک کارفرمای خوب هم هست تا کیفیت مورد انتظار به صورت واقعی و ملموس در شهر دیده شود.
در این نشست، رضا دژآگاه - توسعه گر صنعت ساختمان - گفت: توسعه‌گری، تعاریف متعدد و متنوعی دارد که برداشت شخصی خودم از توسعه‌گری را خدمتتان عرض می‌کنم. توسعه‌گر در صنعت ساختمان، مسئول مدیریت یکپارچه تمام فرایندهای مرتبط با طراحی، تأمین تجهیزات، ساخت، تأمین مالی، مشاوره املاک، فروش، تعمیر و نگهداری و حتی خدمات هتلینگ است.
وی افزود: توسعه‌گر وظیفه دارد تمام این زنجیره را به‌صورت یکپارچه مدیریت کند و همچنین مسئول انتخاب مشاوران پروژه نیز هست. او باید پروژه‌ای را با مفهومی مشخص انتخاب کند، مطالعات اقتصادی آن را انجام دهد، مجوزهای لازم را بر اساس آن مفهوم دریافت کند و در نهایت، با انتخاب پیمانکار و تأمین منابع مالی، اجرای پروژه را پیش ببرد. از این منظر، توسعه‌گری یک رشته مستقل محسوب نمی‌شود؛ بلکه یک فرایند و مدیریت یک فرایند است.
این توسعه‌گر صنعت ساختمان تاکید کرد: در این میان، برخی توسعه‌گر را با سرمایه‌گذار اشتباه می‌گیرند، در حالی که این دو نقش، کارکردهای متفاوتی دارند. سرمایه‌گذاری تنها به تأمین مالی پروژه محدود می‌شود و سرمایه‌گذار لزوماً توسعه‌گر نیست. به عبارت دیگر، توسعه‌گر نه تنها تأمین مالی می‌کند بلکه در اجرای پروژه نیز نظارت دارد. به‌عنوان مثال، یک «مدیر پیمان» توانمند، که در گروه مهندسان مشاور قرار دارد، ممکن است هماهنگی‌های پروژه را انجام دهد، اما توسعه‌گر محسوب نمی‌شود. چرا که توسعه‌گر علاوه بر مدیریت یکپارچه پروژه، در برخی موارد به‌صورت مستقیم یا از طریق برون‌سپاری، در سرمایه‌گذاری پروژه نیز دخیل است.
دژآگاه گفت: توسعه‌گر در ریسک پروژه شریک است و این موضوع جایگاه او را حیاتی می‌کند. زمانی که توسعه‌گر درگیر ریسک پروژه باشد، از سوی سایر سرمایه‌گذاران جدی گرفته می‌شود.
همچنین در ادامه این نشست، محمدسعید ایزدی، استاد دانشگاه و معاون سابق وزیر راه و شهرسازی اظهار کرد: برای ایجاد پیوند میان معمار و توسعه‌گر، باید به سه موضوع در فرآیند معماری و خلق فضا توجه کرد. اولین نکته این است که می‌توان معماری را به‌مثابه یک «محصول» در نظر گرفت، اما می‌توان به‌طور همزمان نگاهی «فرآیندمحور» نیز داشت که در آن معماری به‌عنوان یک فرآیند شکل می‌گیرد. اگر صرفاً به محصول بیندیشیم، بسیاری از عوامل مؤثر در خلق فضا نادیده گرفته می‌شوند و معماری به کالبدی بی‌روح تبدیل می‌شود. بنابراین، اولین موضوع این است که به «فرآیندمحور بودن خلق فضا» توجه کنیم. این نگاه امروزه در آموزش معماری و تجربیات جهانی پذیرفته شده است که معماری از دل یک فرآیند شکل می‌گیرد.
وی در ادامه گفت: در گام دوم، باید پرسید: «چه نیروها و عواملی باید بر طراح تأثیر بگذارند تا آنچه خلق می‌کند، به پدیده‌ای کارآمد و متناسب با نیاز استفاده‌کننده تبدیل شود؟» بر اساس نظریه گیدنز، سه ویژگی اصلی ساختارهای تأثیرگذار بر تولید فضا عبارتند از: قوانین و مقررات،منابع و تفکر و آرزو که این سه عامل می‌توانند به‌عنوان نیروهای کلیدی در تولید فرهنگ و شکل‌گیری فضا عمل کنند.
این استاد دانشگاه بیان کرد: حال این فرآیند توسط چه کسانی صورت می‌گیرد؟ در اینجا، مجموعه‌ای از «کنشگران» وارد می‌شوند که بر این امر تأثیر می‌گذارند. در کشور ما، کنشگران زیادی در فرآیند تولید فضا نقش دارند، از نهادهای دولتی و شهرداری‌ها گرفته تا بخش خصوصی اما نکته جالب این است که در میان این کنشگران، اصلی‌ترین گروه اغلب غایب هستند: مردم، یعنی استفاده‌کنندگان نهایی فضا. در اصل دوم، با فرض اینکه تولید فضا یک «فرآیند» است، درمی‌یابیم که ساختارها و عاملیت‌ها بر آن اثر می‌گذارند. اما به‌دلیل نقش محوری عاملیت‌ها، اصل سوم را به «کنشگران» اختصاص می‌دهیم. در نگاه فرآیندمحور، معمار نمی‌تواند طراحی را به‌صورت مستقل انجام دهد، بلکه باید در تعامل با مجموعه‌ای از عوامل و کنشگران عمل کند. در این میان، توسعه‌گر نقش تسهیل‌گر را بر عهده دارد؛ یعنی با استفاده از راهبری معمار و طراح، توجه به تمامی نیروها و بازیگران دخیل در فرآیند تولید فضا را ممکن می‌سازد.
وی افزود: اگرچه سایر کنشگران همچون تأمین‌کنندگان مالی، مدیران پروژه و نهادهای اجرایی نقش مهمی در این فرآیند دارند، اما معمار و طراح می‌توانند با ایفای نقش راهبر، حلقه اتصال این اکوسیستم پیچیده باشند. این نقش رهبری، نه‌تنها مکمل ایده توسعه‌گراست، بلکه عامل اصلی در یکپارچه‌سازی فرآیند نیز به‌شمار می‌رود. توسعه‌گر به‌عنوان هماهنگ‌کننده عمل می‌کند و معمار، قلب تپنده این هماهنگی است. اگر بخواهیم به‌طور خلاصه بیان کنیم خلق فضا را باید یک «فرآیند» دید. معمار با ایفای نقش راهبر، این فرآیند را در مسیر توسعه‌گری به هم پیوند می‌زند و در همکاری با توسعه‌گر، آن را به نتیجه می‌رساند.
