یائسگی در کمین زنان دهه شصتی
شروع یائسگی یکی از دغدغه‌های بعضی از زنان است و اگر فرزندی نداشته باشند، می‌توانند نگران کننده و در بعضی شرایط ترسناک باشد. در حالی‌که تا دو دهه پیش به‌عنوان یک مرحله‌ی طبیعی در زندگی به حساب می‌آمد که آن‌را می‌پذیرفتند.
پایین آمدن سن یائسگی یکی از موضوعاتی است که اخیرا در شبکه‌های اجتماعی مطرح شده و مسئله‌ی تعدادی از زنان و دختران ایرانی شده است، خصوصا کسانی که سن‌شان از ۳۵ گذشته و ازدواج نکرده یا هنوز فرزندی به دنیا نیاورده‌اند. شرایطی که شامل حال تعداد قابل توجهی از متولدان دهه‌ی شصت می‌شود.
وحشت یائسگی قبل از مادر شدن
تعداد پسران و دخترانی که در دهه‌ی اخیر وارد دوره‌ی تجدد قطعی شده‌اند، افزایش یافته است. سال ۱۳۹۹ شهلا کاظمی‌پور که جمعیت‌شناس است به ایسنا گفته بود بر اساس آمار، ازدواج در کشور ما به تاخیر افتاده سن آن افزایش یافته است. ۷ درصد دختران جامعه در گروه سنی ۴۰-۴۴ سال مجرد هستند. او این دسته از دختران را در دسته‌ی مجردهای قطعی قرار داده بود. کاظمی‌پور دو سال بعد در گفتگوی دیگری با ایسنا تعداد زنان دهه شصتی مجرد در سال ۱۴۰۰ را حدود ۸۳۰ هزار نفر اعلام کرد.
بر اساس بعضی از تعریف‌های جمعیت‌شناسی، اصطلاح «تجرد قطعی» برای کسانی به کار می‌رود که به ۴۵ سالگی رسیده اند و احتمال ازدواجشان خیلی پایین است و در ۵۰ سالگی این احتمال برایشان تقریبا صفر می‌شود.
نزدیک شدن زنان به پایان دهه‌ی چهارم زندگی، با کاهش قدرت باروری و احتمال مادر شدن همراه است و این مسئله‌ی طبیعی، شانس ازدواج را برای آن‌ها بسیار کمتر می‌کند. به همین دلیل دخترانی که تا ۳۴-۳۵ سالگی کمتر به ازدواج توجه دارند، پس از آن نگران وضعیت خود می‌شوند، شرایطی که برای دختران دهه‌ی ۶۰ و متولدین بین سال‌های ۱۳۵۵ تا ۱۳۶۵ پیش آمد.
دختران مجردی که در آستانه ۴۵ سالگی هستند یا از آن عبور کرده‌اند، به یائسگی نزدیک شده‌اند، در حالی‌که هرگز تجربه‌ی فرزندآوری و بارداری نداشته‌اند و این وضعیت انتخاب و خواسته‌ی تعداد زیادی از آن‌ها نبوده است.
آیا سن یائسگی زنان ایران پایین آمده؟
سن یائسگی در ایران حدود ۱.۵ سال از میانگین جهانی پایین‌تر است. دکتر طاهره افتخار -متخصص زنان- ضمن شاره به تفاوت بین میانگین سن یائسگی زنان ایرانی با زنان کشورهای دیگر، بعضی مباحث در شبکه‌های اجتماعی درمورد پایین آمدن سن یائسگی برای زنان ایرانی را رد می‌کند و توضیح می‌دهد:
تا جایی که می‌دانم پژوهش جدیدی در این مورد نداشته‌ایم و عدد و ارقامی اعلام نشده است ولی حساسیت‌ها بالا رفته است. بر اساس مشاهدات فردی خودم هم می‌گویم سن یائسگی بین زنان ایرانی پایین نیامده است و دلیل چنین تصوری بالا رفتن سن ازدواج و بالا رفتن سن بچه‌دار شدن است.
قبلا زن‌ها وقتی به ۴۰ سالگی می‌رسیدند، حداقل ۴-۳ بچه داشتند و پس از آن برایشان مهم یا مسئله نبود که یائسه شوند ولی حالا دختران زیادی تا ۳۵ سالگی و بعد از ان ازدواج نکرده‌اند یا تا چند سال برای بارداری اقدام نکرده‌اند. وقتی در ۴۰ سالگی فرزندی ندارند یا فقط ۱ بچه دارند، به سن یائسگی حساس می‌شوند.
او یکی دیگر از دلایل حساسیت‌ها و ناراحتی از شروع یائسگی را نگاه سنتی به زن می‌داند که فقط تا وقتی قدرت باروری و فرزندآوری دارد، برایش ارزش و اهمیت قائل هستند یا عده‌ای گمان می‌کنند پس از این دوران، توانایی جنسی ندارد و هویت او به عنوان زن از بین می‌رود.
بدن زن بین ۱۸ تا ۲۸ سالگی بیشترین آمادگی را برای باروری و بارداری دارد و تا ۳۵ سالگی هم می‌تواند بارداری خوبی داشته باشد ولی پس از آن هم کیفیت تخمک پایین می‌آید و بدن از شرایط ایده‌ال خودش دور می‌شود.
دکتر افتخار پس از بیان این نکته درباره‌ی وضعیت جسمی زنان با افزایش می‌گوید: هرچه سن بیشتر شود، کیفیت تخمک پایین‌تر می‌اید و بعد از ۴۰ سالگی زمان مناسبی برای بارداری نیست ولی بسیاری خانم‌ها پس از ۳۵-۶ سالگی تصمیم به بارداری می‌گیرند که فرصت و شانس کمتری دارند و فاصله‌شان تا دوره یائسگی هم کم شده است.
دکتر طاهره افتخار درباره احتمال تاثیر عوامل محیطی و آلودگی بر زمان شروع یائسگی زنان ایرانی می‌گوید: درمورد سیگار تحقیق شده است و می‌دانیم یائسگی را جلو می‌اندازد که بین زنان و دختران ایرانی هم زیاد شده است. دانشگاه تهران در حال تحقیق روی اثرات آلودگی هواست که هنوز منتشر نشده و نمی‌دانیم در شهر و استان‌های مختلف چقدر تفاوت وجود دارد.
این متخصص زنان در پایان توصیه‌ای برای دختران جوانی دارد که به هر دلیل نمی‌خواهند یا نمی‌توانند فعلا ازدواج کنند یا بچه‌دار شوند: فریز کردن تخمک در سن پایین و قبل از ۳۵ سالگی می‌تواند کمک‌شان کند. هر چه سن پایین‌تر باشد، کیفیت تخمک بالاتر است. بهتر است بارداری را بیش از حد به تاخیر نیندازند. برای کارهای دیگر فرصت هست ولی فرصت بارداری محدود است و از بین می‌رود. از طرف دیگر بارداری در سن بالا برای آینده‌ی فرزند و تربیتش هم چالش برانگیز است. در شرایطی که ارتباط بین نسل‌ها هر روز زیادتر می‌شود، وقتی در ۴۰ سالگی بچه‌دار شوید، در ۵۵ سالگی باید با نوجوان ۱۵ ساله خود ارتباط برقرار کنید که کار ساده‌ای نیست.
سن طبیعی یائسگی و سن یائسگی زودرس
میانگین سن یائسگی در ایران از بعضی کشورهای اروپایی و آمریکا پایین‌تر است به‌عنوان مثال زنان فرانسوی به طور میانگین در ۵۲ سالگی، زنان فنلاندی در ۵۱ سالگی و زنان مالزیایی در ۵۰.۹ سالگی یائسه می‌شوند. مطالعه‌ای که دانشگاه علوم پزشکی ایلام سال ۱۳۹۶ انجام داد، این اعداد را تایید کرد. بر اساس این پژوهش میانگین سن یائسگی در ایران ۴۸.۲۶ با محدوده‌ی ۴۶.۸۵ تا ۴۹.۶۷ سال است.
بنابراین دختران و زنان ایرانی پس از ۴۵ سالگی باید منتظر علائم یائسگی باشند. سن شروع یائسگی غیر از جغرافیا و میانگین کشور به ژننتیک هم بستگی دارد و می‌تواند زودتر یا دیرتر اتفاق بیفتد. در بعضی خانواده‌ها زنان بعد از ۵۰ سالگی یائسه می‌شوند و در بعضی ممکن است پس از ۴۰ سالگی علائم آغاز شود. در مجموع یائسگی بین ۴۰ تا ۵۵ سالگی طبیعی است.
یائسگی قبل از ۴۰ سالگی، یائسگی زودهنگام یا زودرس است. نارسایی تخمدان‌ها، شیمی‌درمانی یا اشعه‌درمانی در ناحیه لگن و برداشتن تخمدان‌ها می تواند به یائسگی خودبه‌خود منجر شود و بعضی عوامل مانند نقایص کروموزومی، استعداد و سابقه‌ی ژنتیکی و بیماری‌های خودایمنی مانند مشکلات تیرویید، آرتریت روماتویید و لوپوس بعضی عوامل منفی دیگر در شروع یائسگی زودر هستند.
یائسگی زودرس یک اتفاق غیرعادی و نوعی بیماری است که درصد کمی از افراد به آن دچار می‌شوند. ولی سن یائسگی طبیعی را می‌توان با سبک زندگی سالم عقب انداخت یا دست‌کم از جلو افتادن آن جلوگیری کرد: ورزش و فعالیت بدنی منظم، تغذیه سالم، خودداری از مصرف الکل، سیگار و مخدرها، کاهش استرس، خواب کافی و دوری از آلودگی‌های محیطی به حفظ سلامتی زنان و قدرت باروری و نیز تولد فرزندان سالم کمک می‌کند.
