مراحل اولیه قالی بافی

انواع گره ها در هنر قالیبافی

1- گره های ترکی

در این نوع گره نخ از وسط دو چله عبور می کند و پس از دور زدن آن ها از میان آن ها بیرون می آید.

2- گره فارسی

 این نوع گره به  یک تار گره می‌خورد و از پشت تار بعدی به بیرون می‌آید که بر اساس گره فارسی چپ و راست، گره فارسی راست به چپ تقسیم می‌شود.

 3- گره های تقلبی

 این نوع گره، تقلبی به شمار رفته و و در واقع گره هایی وجود ندارد و مقاومت گره ترکی و فارسی را نداشته و ارزش فرش را پایین می آورد چون حالت فرش را تغییر داده و شامل گره کمانشی گره تقلبی می باشد.

4-  گره های هنری

 این نوع گره برای فرش های تزیینی و تابلوی فرش استفاده می‌شود و انواع آن عبارتند از گروه هنری، تکتال یا پیچشی گره، اسپانیولی گره، آویز گره، قرضی گره و غیره.

غالبا در تمام قالیشویی ها نیاز است که افراد متخصص در زمینه فرش بافی باشند تا بتوانند امورات مربوط به رفوگری را انجام دهند.

تهیه نقشه و طرح دلخواه

  یکی از اساسی ترین ابزار لازم برای بافت فرش دستباف، نقشه می باشد در واقع نقشه طرح اصلی بافت را مشخص کرده.

 ابتدا نقشه فرش را توسط طرح با مداد روی کاغذ کشیده و بعد اصلاح و به مرکب درآوردن آن به صورت نقشه مادر در آرشیو نگهداری می شود و بعد از آن روی طرح اصلی کپی گرفته و کلیه اجزای آن را روی کاغذ شطرنجی در هر خانه قرار داده و به وسیله هنرمند دیگری نقطه چین و رنگ بندی می شود. پس از تمام شدن کار نقطه چینی حدوداً هر ۲۰ خانه از نقشه بریده شده و روی فیبر یا تخته سه لایی چسبانده می‌شود و در اختیار بافنده قرار می‌گیرد.  

تهیه ابزار قالی بافی

ابزار مورد نیاز در تولید فرش دستباف عبارتند از قلاب، سیخ، قیچی بر، کارد، دار قالی و نقشه. بعد از تهیه ابزار قالی بافی باید نخ و رنگ و چله تهیه شود و سپس نخ ها گلوله شود.

تهیه دار قالی

یکی از ابزار قالی بافی دار و دستگاه قالی بافی می باشد که چارچوبی است که از جنس چوب بوده و از دو تیر سر دار و زیر دار و تیرهای راست و چپ تشکیل شده است. ممکن است دار فلزی باشد که در این صورت به وسیله پیچ و مهره به یکدیگر وصل می‌شود و در هنگام بافت هم با پیچاندن آنها می توان چله را شل یا سفت نمود.

ملیله کشی دندان موشی

برای حفظ و نگهداری گره ها در پایین قالی قبل از انجام گلیم بافی و بعد از گلیم با نخ های رنگی این کار انجام می شود به این صورت که دو رشته نخ رنگی را از میان تارهای چله شش تار شش تار و یا سه تار جدا کرده به طوری که نخ های رنگی به تناوب در زیر و روی نخ های چله قرار گرفته شود. انتخاب تعداد کارهایی که در زیر و روی نخ رنگی قرار دارند اختیاری و به دلخواه بافنده می‌باشد همه اینها برای این است که بافت ساده ای به اندازه ۳ تا ۴ سانتیمتر با نخ پنبه ای سفید از جنس نخ تار می بافند که این عمل که به آن مهر یا قفل کاری می‌گویند از ریزش گره ها در قالیبافی جلوگیری می‌کند با توجه به اهمیت گلیم‌بافی این کار باید توسط استاد کار انجام شود و بی دقتی و بی توجهی در این کار باعث می شود که عیب هایی مانند گوشه دار شدن کجی فرش و شانه انداختن شود.

پود کشی

 برای کار گلیم بافی از پود ضخیم استفاده می‌کنند این  کار در ترک بافی با استفاده از سیخ پود کشی انجام شده به این صورت که در فاصله دم کار تا محلی که تارها به صورت زیگزاگ در هم آمیخته اند و پود کشی را از سمت قلابدار به آرامی و از کنار به  داخل چله ها در سرتاسر عرض چله داخل کرده و سر پود را به قلاب آن می آویزند و مجدداً در جهت عکس، سیخ را بیرون می کشند.

نحوه کوبیدن

بعد با استفاده از شانه یا کرکیت پود را بدون چروک خوردگی به طرف پایین محکم کوبیده در مراحل اولیه کار باید طوری باشد که در کار صاف و کوتاه و بلند نباشد پس از کوبیدن اولین پود نخ های زیر و  رو را با  فشار کف دست روی چله ها عوض کرده و مجددا کار پودکشی انجام می‌شود. در بافت گلیم  نخ های پود و چله با یک دیگر حالت زیگزاگ خواهند داشت یعنی یکی زیر یکی رو، و باید خوب و به  ترتیب کوبیده شود. و همچنین در بافت  به صورت فارسی به جای استفاده از سیخ پود کشی از انگشت دست برای عبور پود استفاده می‌کنند گلیم بافی در فرش از ۳ تا ۶ سانتیمتر با توجه به اندازه فرش و بعد از انجام کارها انجام می‌شود.

رجشمار فرش

برای گلیم بافی برای پشتی ۶ رج برای قالیچه  ۱۲ رج برای پرده بافی 3×2متر، ۲۵ رج  ۳ در ۴ می باشد و با بالا رفتن و جابجایی دوباره تارهای چله اولین مرحله بافت زدن گره آغاز می‌شود و قالیباف باید با توجه به نقشه مورد نظر کار گره زدن را شروع کند اولین قسمت بافت کناره می باشد که به صورت ساده بدون طرح مانند نواری دورتادور فرش را در بر می‌گیرد و معمولاً در حدود ۱۰ رج می باشد پس از پایان بافت یک رج کامل و جلوکشی گره ها که گرفتن پرزها و کشیدن آن ها به سمت پایین میباشد.

مهارت های لازم جهت بافت قالی

مهارت در چله کشی

نقشه خوانی

شناخت مواد اولیه قالی بافی

شناخت اصول قیچی زدن پرز های فرش

توانایی برای انجام عملیات پایانی فرش

نحوه محاسبه دستمزد بافندگان فرش

 دستمزد یک بافنده فرش به سه روش متفاوت حساب می‌شود

1- دستمزد توافقی

 صاحب فرش و بافند یک مبلغ پولی را با یکدیگر توافق می‌کنند و بافنده بعد از اتمام فرش و تابلوفرش آن را دریافت می‌کند

2- دستمزد بر اساس رج فرش

صاحب فرش و بافنده برای هر رج  مبلغی را توافق کرده تا بعد از اتمام بافت فرش بافنده ان را دریافت کند.

3- دستمزد بر اساس گره های فرش

 بافنده بر اساس گره ای که می‌زند دستمزدی را با یکدیگر توافق می‌کنند و در انتهای بافت فرش بافنده دستمزد را دریافت میکند.

فرش ایرانی با کیفیت بالایی که دارد نسبت به رقبای خود دارای قیمت بالاتری میباشد و این قیمت بالا در بازارهای جهانی عرضه شده چون فرش دستباف ایرانی امتحان خود را پس داده و مشتریان در حال حاضر مبالغ زیادی را برای آن خواهند پرداخت خواهند کرد. مقدار  زیادی از هزینه نهایی فرش دستبافت در ایران هزینه دستمزد است یعنی یک فرد با هزینه بسیار کمی نسبت به سودآوری این حرفه می‌تواند دار قالی و نخ را تهیه کند بنابراین با سرمایه بسیار کمی می توان این صنعت را انجام دهد.