نحوه عرضه پساب در بورس انرژی بررسی شد/ شرایط بحرانی آب در استان تهران/ذخایر ۴ سد مهم به ۹ درصد رسید
در حال حاضر، درصد پرشدگی سدهای لتیان، ماملو، لار و امیرکبیر به ۹ درصد رسیده است که نشان‌دهنده شرایط بحرانی ذخایر آبی استان تهران است.
به گزارش ایلنا از شرکت فاضلاب تهران، عباسعلی مصرزاده، مدیرعامل شرکت فاضلاب شهر تهران در همایش «پساب؛ خاکستر طلایی»، با اشاره به تاریخچه اجرای سیستم فاضلاب در کلان‌شهر تهران گفت: از سال ۱۳۲۷، همزمان با اجرای لوله‌کشی آب در تهران، ضرورت جمع‌آوری اصولی و دفع بهداشتی فاضلاب نیز مطرح شد. اما در آن زمان، به دلیل کوچکی شهر، کمبود منابع مالی و نبود مشکلات زیست‌محیطی گسترده، امکان اجرای همزمان این طرح وجود نداشت. این موضوع تا سال ۱۳۷۴ که نخستین عملیات اجرایی طرح فاضلاب در تهران آغاز شد، به تأخیر افتاد.
وی افزود: طرح فاضلاب تهران با بازنگری‌های متعدد در پنج فاز اجرایی تعریف شده است. این طرح شامل ۲۵۰ کیلومتر خط انتقال، بیش از ۸۰۰۰ کیلومتر شبکه، ۲۲ واحد تصفیه‌خانه و بیش از یک میلیون فقره انشعاب است. تاکنون پیشرفت‌های قابل توجهی در بخش‌های مختلف این طرح حاصل شده است. به‌طوری که ساخت تصفیه‌خانه‌ها ۶۲ درصد، اجرای تونل‌ها و خطوط انتقال فاضلاب ۸۰ درصد و لوله‌گذاری شبکه فاضلاب نزدیک به ۹۲ درصد پیشرفت داشته است.
۸۰ درصد جمعیت تهران تحت پوشش شبکه فاضلاب قرار گرفتند
مصرزاده خاطرنشان کرد: در حال حاضر، ۸۰ درصد از جمعیت شهر تهران تحت پوشش شبکه فاضلاب قرار دارند و برنامه‌ریزی‌های لازم برای تکمیل این طرح در مناطق باقی‌مانده در حال انجام است. مناطقی از مرکز و غرب تهران، از جمله مناطق ۶، ۷، ۱۱، ۱۲، ۲۱ و ۲۲ شهرداری تهران که هنوز پوشش کامل ندارند، در اولویت اجرایی قرار دارند.
وی با اشاره به اهمیت خطوط اصلی شبکه گفت: طرح فاضلاب تهران شامل ۴۰ کیلومتر تونل فاضلاب است که بخشی از آن تونل سنتی از خیابان شهید عراقی تا تصفیه‌خانه و بخشی دیگر، تونل مکانیزه‌ای است که از تقاطع آیت‌الله سعیدی و ۳۰ متری جی تا محدوده عوارضی تهران-ساوه در مجاورت روستای فیروزبهرام امتداد دارد. اجرای این تونل مکانیزه با فناوری پیشرفته، تهران را از بسیاری از شهرهای جهان متمایز کرده است.
مدیرعامل شرکت فاضلاب شهر تهران تأکید کرد: تکمیل این پروژه نه‌تنها گامی بزرگ در حل مشکلات زیست‌محیطی تهران است، بلکه با تولید پساب و مدیریت بهینه منابع آب، پتانسیل بالایی برای بهره‌برداری‌های آینده ایجاد می‌کند. امیدواریم با همکاری همه نهادهای ذی‌ربط و مردم، هرچه زودتر به نقطه پایانی اجرای طرح فاضلاب تهران برسیم.
مصرزاده در تشریح جزئیات تصفیه‌خانه‌ها و میزان تولید پساب در پایتخت اظهار داشت: در حال حاضر، ظرفیت تولید پساب در مناطق مختلف تهران به ارقام قابل توجهی رسیده است. به‌عنوان نمونه، تصفیه‌خانه جنوب تهران با تولید ۳۱۵ میلیون مترمکعب (MCM) در سال و تصفیه‌خانه غرب تهران با حدود ۱۹۰ MCM سهم عمده‌ای در این تولید دارند.
وی همچنین با اشاره به طرح‌های آینده گفت: ساخت تصفیه‌خانه‌های خرگوش‌دره، جنوب غرب تهران و شرق تهران (آفتاب) در سال ۱۴۰۴ آغاز خواهد شد و تا سال ۱۴۰۶ به بهره‌برداری خواهد رسید. این طرح‌ها بخشی از چشم‌انداز توسعه پایدار شبکه فاضلاب پایتخت هستند که نیازهای آبی و زیست‌محیطی شهر را برآورده می‌کنند.
مدیرعامل شرکت فاضلاب تهران در ادامه با تأکید بر وضعیت بحرانی منابع آبی کشور تصریح کرد: میانگین بارش در ایران تنها یک‌سوم میانگین جهانی است و با کاهش نزولات جوی و افزایش دما، نیاز به مدیریت بهینه منابع آبی بیش از پیش احساس می‌شود. تولید پساب استاندارد و استفاده از آن در بخش‌های کشاورزی، صنعتی و فضای سبز یکی از راهکارهای کلیدی برای مقابله با بحران آب است. اگر این پساب‌ها وجود نداشتند، کشاورزی در حاشیه تهران به‌طور کامل متوقف می‌شد.
وی با اشاره به تولید سالانه ۳۵۰ میلیون مترمکعب پساب در تهران گفت: این حجم معادل روزانه یک میلیارد لیتر است. با مدیریت بهینه این منابع، می‌توان بهره‌وری اقتصادی در بخش صنعت را افزایش داد و به توسعه اشتغال و اقتصاد آب کمک کرد. همچنین، تولید پساب استاندارد نیازمند تأمین منابع مالی پایدار است که با کمک نهادهایی همچون بورس انرژی می‌توان به آن دست یافت.
مصرزاده اظهار امیدواری کرد: با ادامه همکاری‌های بین‌بخشی و استفاده از ظرفیت‌های قانونی، تکمیل طرح‌های باقی‌مانده از جمله تصفیه‌خانه‌های جنوب غرب و شرق تهران تا سال ۱۴۰۶ به بهره‌برداری برسد.
وی افزود: در تصفیه‌خانه غرب تهران، که دومین تصفیه‌خانه بزرگ پایتخت است، نیروگاهی با ظرفیت ۷ مگاوات در حال بهره‌برداری است. این اقدام نه‌تنها به تأمین انرژی و کاهش ناترازی برق کمک می‌کند، بلکه از انتشار گازهای گلخانه‌ای و آلودگی هوا نیز جلوگیری می‌کند. استفاده از گازهای متانی به‌جای انتشار در هوا، نقش مهمی در کاهش آلودگی زیست‌محیطی ایفا می‌کند.
مدیرعامل شرکت فاضلاب همچنین از تولید محصول جدیدی به نام «بایوچار» در فرایند تصفیه فاضلاب خبر داد و گفت: این محصول که از پسماند فرایند تصفیه تولید می‌شود، به‌عنوان یکی از فرآورده‌های فرعی ارزشمند، امروز برای اولین بار در تابلو بورس انرژی عرضه خواهد شد. با تولید این محصول، چرخه تصفیه فاضلاب تکمیل می‌شود و بازدهی آن در حوزه‌های مختلف افزایش می‌یابد.
وی در پایان صحبت‌هایش با اشاره به اهمیت این پروژه‌ها خاطرنشان کرد: تولید برق از فاضلاب گامی نو در جهت مدیریت پایدار منابع انرژی و کاهش اثرات زیست‌محیطی است. این دستاوردها با حمایت و همکاری نهادهای مختلف محقق شده و ان‌شاءالله زمینه‌ساز توسعه پایدار در شهر تهران خواهد بود.
پساب یک حرکت نوآورانه است
مسعود علویان صدر، معاون برنامه‌ریزی و امور اقتصادی شرکت مادر تخصصی مهندسی فاضلاب کشور، با تأکید بر اهمیت مدیریت پایدار و حکمرانی صحیح منابع آبی کشور اظهار داشت: برای حفاظت از منابع آبی به نفع نسل‌های آینده، نیاز به برنامه‌ریزی جامع و مؤثر وجود دارد. در غیر این صورت، در صورت عدم مدیریت صحیح، باخت بزرگی خواهیم داشت.
علویان صدر در ادامه به سابقه تاریخی مدیریت آب در ایران اشاره کرد و افزود: کشور ما همواره با مشکل کمبود آب مواجه بوده است، اما تفکر مهندسی ایرانی در طول تاریخ مدل‌هایی مانند قنات را به‌وجود آورده که بهترین صرفه‌جویی را در مصرف آب داشته‌اند. این سیستم که اکنون در فهرست میراث جهانی یونسکو ثبت شده، نمادی از توانمندی‌های مهندسی ایران در مدیریت منابع آبی است.
وی همچنین به فرصت‌های موجود برای بهره‌برداری مجدد از منابع آبی اشاره کرد و گفت: پساب یکی از نوآوری‌های مهم در این زمینه است که می‌تواند از آب‌های مصرف‌شده، مجدداً بهره‌برداری کند. تنها در شهرهای ایران، سالانه بیش از ۵ میلیارد مترمکعب آب مصرف می‌شود که معادل ۳.۶ میلیارد مترمکعب آن به‌صورت پساب بازمی‌گردد. این حجم قابل‌توجه می‌تواند در پیشبرد برنامه‌های اقتصادی و مدیریت منابع آبی بسیار مؤثر باشد.
معاون برنامه‌ریزی و امور اقتصادی شرکت مادر تخصصی مهندسی فاضلاب کشور در ادامه به اهمیت قوانین مرتبط با اقتصاد آب اشاره کرد و افزود: قوانین موجود در برنامه هفتم توسعه و سایر اسناد بالادستی باید تسهیل‌کننده جریان اقتصادی در حوزه آب‌های غیرمتعارف باشند. اگر مفهوم پساب و آب‌های غیرمتعارف به‌درستی در اقتصاد کشور تعریف نشود، پیشرفتی در این زمینه نخواهیم داشت. آب‌های غیرمتعارف مانند آب دریا یا پساب تصفیه‌شده، نیازمند فرایندهایی برای استفاده مجدد هستند و این امر باید در قالب برنامه‌های اقتصادی به‌درستی جای گیرد.
علویان صدر همچنین به نقش صنایع در استفاده از آب‌های غیرمتعارف تأکید کرد و گفت: در صنعت باید به‌جای استفاده از آب‌های متعارف، به سمت استفاده از منابع غیرمتعارف همچون آب‌های شور و پساب تصفیه‌شده حرکت کنیم. این تغییر رویکرد نه‌تنها منابع آبی متعارف را حفظ می‌کند، بلکه به ایجاد جریان اقتصادی پایدار نیز کمک می‌نماید.
وی در ادامه با اشاره به حجم پساب تولیدی کشور گفت: ایران دارای ۳.۶ میلیارد مترمکعب پساب است که بخش قابل توجهی از آن هم‌اکنون توسط صنایع مختلف مورد استفاده قرار می‌گیرد. تاکنون ۳۱۴ میلیون مترمکعب از این پساب عرضه شده است که به‌صورت قراردادی یا فروش مستقیم به صنایع و کشاورزی منتقل می‌شود.
معاون برنامه‌ریزی و امور اقتصادی شرکت مادر تخصصی مهندسی فاضلاب کشور تأکید کرد: صنایع برای بهره‌برداری از این منابع باید سرمایه‌گذاری بلندمدت کنند. معمولاً این قراردادها برای ۲۰ سال بسته می‌شوند تا بازده سرمایه‌گذاری تأمین شود. در حال حاضر، یک میلیارد و ۵۰۰ میلیون مترمکعب پساب آماده عرضه به صنایع است و همچنین ظرفیت یک میلیارد و ۶۰۰ میلیون مترمکعب دیگر برای سرمایه‌گذاری متقابل در نظر گرفته شده است.
علویان صدر همچنین به برنامه‌ریزی برای ایجاد نیروگاه‌های جدید اشاره کرد و گفت: در این راستا، ۱۶ نیروگاه در برنامه توسعه قرار دارند. استفاده بهینه از منابع آبی در صنعت و کشاورزی می‌تواند به‌طور مؤثری به مدیریت منابع کمک کند.
وی در پایان به افزایش سرمایه‌گذاری در این بخش اشاره کرد و افزود: در سال‌های اخیر، سرمایه‌گذاری در این حوزه افزایش یافته و پیش‌بینی می‌شود تا پایان برنامه هفتم توسعه، میزان سرمایه‌گذاری در این بخش به ۴۹ همت برسد. همچنین، با توجه به پراکندگی جغرافیایی و ظرفیت‌های مختلف کشور، باید برنامه‌ریزی دقیقی برای استفاده بهینه از منابع آبی انجام شود و به‌ویژه با توجه به بازده سرمایشی بالا در برخی صنایع، این صنعت می‌تواند فرصت‌های اقتصادی عظیمی را ایجاد کند.
عرضه مجدد پساب در بورس انرژی برای دومین بار
علی نقوی، مدیرعامل بورس انرژی ایران، در جریان یک رویداد تخصصی از ارائه طرح «گواهی صرفه‌جویی آب» به هیأت وزیران خبر داد و گفت: این گواهی، مشابه تجربه موفق در حوزه صرفه‌جویی گاز و برق، می‌تواند نقشی مؤثر در کاهش مصرف آب و تخصیص منابع به صنایع جدید ایفا کند.
وی با بیان اینکه برای اولین بار در غرب آسیا، ساختار بازار آب در بورس انرژی طراحی و راه‌اندازی شده است، اظهار داشت: «عرضه پساب در این بازار از اردیبهشت‌ماه امسال آغاز شده و امیدواریم این مسیر با استقبال بیشتری از سوی صنایع و بخش خصوصی همراه شود.
مدیرعامل بورس انرژی ایران همچنین به عرضه محصولات نوآورانه در بورس پرداخت و گفت: محصول جدید (جامدات زیستی)، که نوعی سوخت زیستی است، برای نخستین‌بار در کشور عرضه شد و مورد استقبال صنایع مختلف، به‌ویژه صنعت لاستیک‌سازی، قرار گرفت. علاوه‌بر این، عرضه برق تولیدی از فاضلاب تهران نیز در دستور کار قرار دارد و بزودی اجرایی می‌شود.
نقوی با تأکید بر نقش ابزارهای تأمین مالی در توسعه بازار آب و انرژی افزود: اوراق سلف موازی استاندارد و صندوق‌های پروژه از جمله ابزارهایی هستند که می‌توانند ظرفیت سرمایه‌گذاری و تأمین مالی در این بخش را افزایش دهند. بورس انرژی آمادگی استفاده از این ابزارها را برای اجرای طرح‌های آبی و انرژی کشور دارد.
مدیرعامل بورس انرژی ایران، یکی از چالش‌های اصلی عرضه محصولات مرتبط با بازار آب و فاضلاب را تضامین مالی و مالکیت دولتی معرفی کرد و گفت: هرچند شرکت‌های دولتی الزامی به همکاری با بخش خصوصی و بورس ندارند، اما تعامل مؤثری با شرکت فاضلاب تهران داشته‌ایم که بسیار نتیجه‌بخش بوده است.
نقوی همچنین به برگزاری جلسات مشترک با وزارت نیرو برای تعیین اولویت‌های عرضه آب یا پساب اشاره کرد و گفت: مطالعه تجربه کشورهای موفق مانند استرالیا و آمریکا در مدیریت هزینه‌های انتقال آب می‌تواند به توسعه این بخش کمک شایانی کند.
نقوی در بخش دیگری از سخنان خود از طراحی گواهی سپرده آب خبر داد و افزود: ایجاد زیرساخت‌های لازم برای پذیرش مخازن و تصفیه‌خانه‌ها، امکان سرمایه‌گذاری مستقیم صنایع در این حوزه را فراهم خواهد کرد.
وی در پایان سخنان خود تأکید کرد که طرح گواهی صرفه‌جویی آب به‌عنوان یکی از اقدامات کلیدی در کاهش مصرف و مدیریت بهینه منابع آبی، در قالب لایحه برای تصویب در هیأت وزیران ارائه شده و امیدواریم به‌زودی به مرحله اجرا درآید.
میانگین میزان مخازن ۴ سد مهم تهران به ۹ درصد رسیده است
محسن اردکانی، مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب استان تهران، در نشست خبری که در پایان همایش «پساب و فرصت‌های سرمایه‌گذاری در بورس» برگزار شد، به اهمیت استفاده از پساب در صنایع و ضرورت مدیریت منابع آبی در شرایط خشکسالی تأکید کرد. او با اشاره به تولید ۵۵۰ میلیون مترمکعب پساب در استان تهران در سال جاری، گفت: این میزان پساب تا پایان سال جاری با بهره‌برداری از تصفیه‌خانه‌های جدید به ۶۸۰ میلیون مترمکعب خواهد رسید.
اردکانی در ادامه سخنان خود اظهار داشت که هیچ محدودیتی برای تأمین آب صنایع از طریق پساب وجود ندارد. او تأکید کرد: پساب می‌تواند جایگزین مطمئنی برای منابع آبی زیرزمینی و سطحی باشد. این منبع پایدار به‌طور مداوم از فاضلاب انسانی تولید می‌شود و صنایع که از این منابع استفاده می‌کنند، نگران کمبود آب نخواهند بود.
وی همچنین از برنامه‌ریزی برای افزایش ظرفیت پساب تولیدی استان تهران به ۹۰۰ میلیون مترمکعب تا پایان برنامه هفتم توسعه خبر داد و از صنایع و کشاورزان خواست که از این فرصت برای تأمین پایدار آب استفاده کنند.
مدیرعامل آبفای استان تهران در ادامه به کاهش بارندگی‌ها در سال‌های اخیر اشاره کرد و گفت: میانگین بارندگی نرمال استان تهران ۲۸۰ میلی‌متر است، اما در چهار سال گذشته، میزان بارندگی‌ها به کمتر از ۱۹۲ میلی‌متر رسیده است. در سه ماهه نخست سال آبی ۱۴۰۳-۱۴۰۴ نیز بارندگی‌ها ۳۵ درصد کمتر از حد نرمال بوده است. این کاهش بارندگی‌ها موجب ناترازی میان منابع و مصارف آب در استان تهران شده است و مدیریت مصرف تنها راهکار موجود برای مقابله با این بحران است.
اردکانی به مصرف روزانه ۲۵۰ لیتر آب توسط هر شهروند تهرانی اشاره کرد و این میزان را بسیار بیشتر از میانگین مصرف ۱۷۰ لیتری در اروپا دانست. او گفت: برآوردهای کارشناسی نشان می‌دهد که مصرف بهینه برای هر نفر در شبانه‌روز ۱۳۰ لیتر است. بنابراین، کاهش ۲۰ درصدی مصرف آب می‌تواند ناترازی منابع و مصارف را به میزان قابل‌توجهی کاهش دهد.
اردکانی در پایان سخنان خود به وضعیت ذخایر سدهای تهران اشاره کرد و گفت: در حال حاضر، درصد پرشدگی سدهای لتیان، ماملو، لار و امیرکبیر به ۹ درصد رسیده است که نشان‌دهنده شرایط بحرانی ذخایر آبی استان تهران است.
