روزگارِ کارگران ساختمانی در دورانِ رکود ساخت‌وساز؛
آوار بیکاری و کرونا بر سر کارگران/ از کارگران ساختمانی حمایت نمی‌شود
به نظر می‌رسد وضعیت کارگران ساختمانی با چهار معیار سلامت، معیشت، بیمه و دستمزد در دوره کرونا مناسب نیست. با تداوم بیکاری و موج تورم فزاینده، هر روز بر سیل مشکلات این کارگران نیز افزوده می‌شود.
به گزارش خبرنگار ایلنا، با فرارسیدن فصل پاییز، دوران سرمای فصل زمستان و همزمان با فراگیر شدن بحران کرونا در کشور، به نظر می‌رسد کارگران فصلی، اعم از کارگران ساختمانی، روزمزد و کشاورزی، منابع درآمدی خود را از دست خواهند داد. از سوی دیگر به دلیل تبعات اقتصادی کرونا، تورم فراگیر و بیکاری فزاینده در فصل‌های گرم سال یعنی در تابستان و بهار، میزان درآمد این بخش از کارگران کشور از ابتدای سال جاری با کمبود و نزول شدیدی مواجه شده است. از این جهت، بخشی مهم از کارگران کشور در خطر سقوط معاش و مهلکه فقر قرار دارند. با این حال آنطور که این کارگران می‌گویند دولت و نهادهای اجتماعی که باید به وضعیت معیشت و سلامت این کارگران رسیدگی کنند، آنها را فراموش کرده‌اند.
دوران سخت کرونایی
مشاغل فصلی، کارهائی هستند که بنا به ماهیت خود در مقاطع مشخص و معینی از سال انجام می‌شوند مانند مشاغل ساختمانی، کشاورزی، ماهیگیری یا برخی از فعالیت‌های کارخانجات قند، برنج کوبی و نظایر آن. به تبع این تعریف، کارگران فصلی گروهی از کارگران هستند که بی‌ثباتی شغلی، فقدان تشکل‌های مرتبط و موقتی بودن موجب تضعیف موقعیت شغلی و دستمزدی و معیشتی آنها در سالهای اخیر شده است اما همچون ماه‌های اخیر کرونایی و نیز ماه‌های پیش‌رو، فشار فزاینده‌ای بر آنها و خانواده‌هایشان وارد خواهد شد. در میان این کارگران فصلی، کارگران ساختمانی به دلیل رکود ساخت و ساز و فعالیت‌های اقتصاد شهری صدمه بیشتری را دیده‌اند.
حسین ناطق (رئیس انجمن صنفی بناهای سفت کار استان تهران) درباره وضعیت کارگران ساختمانی در دوره کرونا به ایلنا می‌گوید: «در دوره کرونا بیش از ۵۰ درصد کارگران ساختمانی بیکار شدند. اوضاع آنها در چندماه اخیر که کرونا در کشور فراگیر شده است، هر روز بدتر از دیروز شده و معیشت این کارگران در خطر جدی افتاده است. باتوجه به نوع خاص کار این کارگران، رفت و آمد با سرویس‌های حمل و نقل عمومی و سرمای هوا در ماه‌های پیش‌رو، وضعیت سلامت این کارگران نیز در خطر جدی قرار گرفته است.»
اما در کنار بی‌ثباتی شغلی و خطرات سلامتی این کارگران، قدرت چانه‌زنی آنها برای دستمزد نیز به شکل عمومی در دهه‌های اخیر رو به کاهش است. کارگران ساختمانی به دلیل فرصت‌های شغلی اندک مجبورند به خواسته‌های کارفرما، بدون قرارداد و با دستمزد بسیار اندک تن دهند؛ این مسئله سبب شده که این کارگران نه تنها امنیت شغلی اندک بلکه کفایت دستمزدی بسیار نازلی نیز داشته باشند و با کوچکترین فعل و انفعال اقتصادی، به معیشت و زندگی آنها صدمه شدید وارد شود.
علاوه بر شکنندگی سلامت، معیشت و دستمزد این کارگران، موضوع بیمه آنها نیز وضعیت خوبی ندارد. از چند سال پیش که بحث بیمه کارگران ساختمانی در برنامه وزارت کار و سازمان تامین اجتماعی مورد بحث قرار گرفت، این کارگران امیدوار بودند که وضعیت بیمه آنها برای بخش درمان و مستمری بازنشستگی بهبود یابد اما خودشان می‌گویند وضعیت بیمه‌شان در معرض خطر قرار گرفته است.
محمدرضا داوری (رئیس انجمن صنفی کارگران ساختمانی مشهد) در خصوص وضعیت بیمه کارگران ساختمانی در حال حاضر به ایلنا می‌گوید: «متاسفانه وضعیت بیمه کارگران ساختمانی اوضاع مناسبی ندارد. برای مثال در استان خراسان رضوی، هم اکنون ۱۰ الی ۱۲ هزار کارگر در صف بیمه کارگران ساختمانی هستند اما هنوز به وضعیت آنها رسیدگی نشده است. سازمان تامین اجتماعی هم اقدام به قطع بیمه بسیاری از کارگران ساختمانی در این شرایط سخت کرونایی کرده است؛ درحالیکه این کارگران هم اکنون بیش از هر زمان دیگری به بیمه و خدمات درمانی و حمایتی نیاز دارند. برای مثال بازرس بیمه به محل کار کارگران رجوع می‌کند و به بهانه‌های مختلف، بیمه آنها که بیکار هستند را قطع می‌کند.»
مشکل روند رو به رشد قطع بیمه کارگران ساختمانی در حالی در جریان است که این کارگران، حتی در صورت داشتن بیمه، از مزایای بیمه بیکاری محرومند چراکه آنها جزو دسته کارگران فصلی قرار می‌گیرند. بیمه کارگران فصلی، فقط در زمان کار از سوی کارفرمایان پرداخت می‌شود و در فصول بیکاری، سابقه بیمه به آنها تعلق نخواهد گرفت و آنها باید خود را به شکل خویش‌فرما بیمه کنند و البته بیمه خویش‌فرما مشمول حمایت بیمه بیکاری نمی‌شود.
با این اوصاف به نظر می‌رسد وضعیت کارگران ساختمانی با چهار معیار سلامت، معیشت، بیمه و دستمزد در دوره کرونا در شرایط مناسبی نیست و با تداوم وضعیت نامناسب اقتصادی و موج تورم فزاینده، هر روز بر سیل مشکلات این کارگران افزوده می‌شود.
کارگران حمایت اجتماعی می‌خواهند
در شرایط حال حاضر کارگران ساختمانی مطالبات بدیهی و اولیه‌ای دارند که به نظر می‌رسد رسیدگی به آنها ضرورت و اولویت دارد. با وجود موج فزاینده بیکاری ناگهانی کرونایی که تمامی کارگران و به خصوص کارگران فصلی و ساختمانی را فراگرفته است، آنها خواستار برقراری حمایت اجتماعی فراگیر در همه ابعاد سلامت، معیشت، دستمزد و بیمه برای خود هستند.
حسین ناطق به عنوان نماینده بخشی از کارگران ساختمانی در خصوص مطالبات این کارگران می‌گوید: «کارگران ساختمانی، شرایط سختی را پشت سر گذاشته‌اند و شرایط سخت‌تری را پیش‌رو دارند. خواسته اصلی ما از دولت، برقراری کمک‌های معیشتی مستمر، کافی و فوری است. با وجود افزایش مخارج زندگی ما، خطرات بیماری کرونا، دستمزد ناپایدار و بیکاری روزافزون، شاید هیچ قشری در کشور بیشتر از کارگران ساختمانی نیازمند حمایت دولت در همه ابعاد نباشند.»
در پس‌زمینه رکود بخش ساختمانی در شش ماه گذشته، به نظر می‌رسد خواسته‌های کارگران به طور مشخص این است که هرچه سریعتر حمایت خاص و جامع برای این کارگران در دستور کار قرار گیرد، وضعیت معیشت و دستمزد آنها تقویت شود و تسهیلات و لوازم بهداشتی و درمانی برای حفظ جان‌شان به طور رایگان در اختیار آنها قرار بگیرد.
دولت چه باید بکند؟
اگرچه دولت موضوع بیمه کارگران ساختمانی را در دستور کار قرار داده اما این بیمه در یکی دوسال اخیر محدودتر و شرایط برخورداری از آن سخت و سخت‌تر شده است. یکی از عمده مشکلات کارگران فصلی این است که در زمان ارائه خدماتی مانند بیمه، با وجود شرایط سختگیرانه فعلی به ندرت از نظر بیمه‌ای، کارگر به حساب می‌آیند.
در واقع دولت از یکسو برای بالا بردن آمار اشتغال‌زایی خود، این افراد را جزو شاغلان به حساب می‌آورد و از سوی دیگر برای کاهش هزینه‌های اجتماعی، این کارگران را در ردیف برخورداران از حمایت‌های اجتماعی قرار نمی‌دهد. این سیاست یک بام و دو هوا، موجب نارضایتی کارگران از سیاست‌های دولت در قبال این کارگران شده است. بنابراین به نظر می‌رسد دولت باید چتر بیمه‌ای را برای این کارگران گسترش دهد تا پاسخ نارضایتی فزاینده این بخش از نیروهای کار کشور بدهد؛ به‌ویژه که این موضوع در دوره بحرانی کرونا اهمیتی دوچندان دارد.
اگرچه مسئله بیمه یکی از مهمترین دغدغه‌های این کارگران است اما مشکلات آنها فقط محدود به بخش بیمه‌ای نیست. آنها از عدم نظارت و بازرسی دولت بر کارگاه‌های کوچکی که در آن کار می‌کنند، به شدت ناراضی‌اند. کارفرمایان آنها را بیمه نمی‌کنند و با سوءاستفاده از وضعیت بیکاری فعلی، حتی دستمزدهای زیر حداقل قانونی به آنها می‌دهند.
در کنار اینها، به نظر می‌رسد طرح جامعی برای ایجاد حمایت اجتماعی و تامین حتی نیازهای اولیه این کارگران در ووضعیت بحرانی کنونی وجود ندارد. آنطور که نمایندگان این کارگران می‌گویند شاید مهمترین گام برای توجه به وضعیت نامناسب معیشتی، دستمزدی، بهداشتی و بیمه‌ای این کارگران، تهیه طرحی جامع در حمایت از این کارگران در دوران بحرانی فعلی است؛ موضوعی که با وجود گذشت هشت ماه از بحران کرونا، هنوز نشانی از آن در برنامه‌های وزارت رفاه و دیگر نهادهای حمایتی مربوط به کار و اشتغال دیده نمی‌شود. به هر حال شش ماه سخت و سرد در انتظار این بخش از کارگران است.
