بررسی سناریو‌های مختلف برای خانه‌دار کردن کارگران؛
زمینِ ارزان برای خانه‌دار کردن کارگران/ تعاونی‌های مسکن کارگری را فعال کنید
خانه‌دار کردن کارگران بار دیگر به موضوعی مهم و پربحث تبدیل شده است. راهکار مناسب برای این کار چیست و آیا همه چیز در حد حرف و حدیث باقی می‌ماند یا کارگران این‌بار صاحب خانه خواهند شد؟
به گزارش خبرنگار ایلنا، هرچند همواره مباحثی درباره مسکن کارگران مطرح و در مواردی طرح‌هایی هم اجرا شده است، اما در ماه‌های اخیر به دنبال بیشتر شدن اظهارنظرات درباره مسکن اجتماعی و مسکن ملی، شیوه‌های عملیاتی برای خانه‌دار کردن کارگران و بازنشستگان نیز مورد بحث و تبادل نظر قرار گرفته است.
در قانون اساسی ایران به مسکن کارگران و اقشار ضعیف توجه ویژه‌ای شده است. به صورت کلی و از آنجا که مسکن یکی از بخش‌های مهم و تاثیر‌گذار در اقتصاد ایران به شمار می‌رود، دولت‌ها همواره طرح‌هایی را در راستای صاحب خانه کردن اقشار مختلف به اجرا درآورده‌اند. یکی از مهم‌ترین طرح‌هایی که در ۴۰ سال اخیر در زمینه مسکن اجرا شده، طرح مسکن مهر بوده است. هر چند با اجرای این طرح تعداد قابل توجهی از افراد صاحب خانه شدند، اما انتقادات زیادی نیز به آن وجود داشت. گذشته از بحث جانمایی نامناسب مسکن مهر و همچنین عدم رعایت استاندارد‌های لازم در ساخت و ساز برخی از واحد‌های مسکونی، نیمه کاره ماندن بسیاری از مساکن مهر مشکلاتی را به وجود آورد. هر چند این دولت‌های نهم و دهم بودند که مسکن مهر را به نام خود زدند، اما تعداد زیادی از مساکن مهر در دولت‌های یازدهم و دوازدهم تکمیل شد. درست مشابه طرح پرداخت یارانه نقدی که هزینه‌های زیادی برای دولت‌های بعد به جا گذاشت، مسکن مهر نیز باعث شد تا مدت‌ها وزارت راه و شهرسازی درگیر تکمیل مساکن مهر باشد؛ کاری که البته هنوز هم ادامه دارد اما درنهایت در دولت تدبیر و امید عنوان شد که طرح مسکن مهر متوقف می‌شود. در واقع در این دولت به دنبال انتقاداتی که به مسکن مهر مطرح بود، تنها عنوان کرد تعهدات دولتی در این زمینه را تمام می‌کند و مسکن مهر جدیدی ساخته نمی‌شود. و باز در همین دولت در کنار اتکا به افزایش وام خرید خانه، طرحی با عنوان مسکن اجتماعی یا مسکن ملی مطرح شد؛ طرحی که بازنشستگان و کارگران را جزو اقشار مورد نظر برای خانه‌دار شدن در نظر گرفته است.
خانه‌دار کردن کارگران و بازنشستگان
به نظر می‌رسد هنوز ساز‌و‌کار دقیقی برای چگونگی خانه‌دار کردن کارگران و بازنشستگان تعیین نشده است. به همین دلیل بازار گمانه‌زنی‌ها در این زمینه داغ است.
نهم آبان سال جاری محمد اسلامی (وزیر راه و شهرسازی) با ارائه توضیحاتی درباره طرح مسکن ملی عنوان کرد: با وزارت کار، تعاون و رفاه اجتماعی برای مسکن کارگران و مسکن بازنشستگان تامین اجتماعی تفاهمنامه‌ای به امضا رسانده‌ایم که در حال مذاکره با وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی در این خصوص هستیم تا بتوانیم زمین را در اختیار آنها قرار دهیم تا بتوانند جامعه کارگری و بازنشستگان را تحت پوشش این طرح و تامین مسکن قرار دهند.
اگر نمی‌شود دستمزد کارگران را به قدری افزایش داد که آنها بتوانند پس انداز کنند یا مثلا قسط وام مسکن را بپردازند، پس باید زمین ارزان و تسهیلات کم بهره به آنها داد
اخیرا یک مقام مسئول در وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی از سه پیشنهاد در زمینه خانه‌دار کردن کارگران سخن گفته است. دعوت از کارفرمایان برای مشارکت در خانه‌دار شدن کارگران، استفاده از منابع بانک در صورت عدم بضاعت متقاضی و مذاکره با وزارت مسکن در خصوص واگذاری مسکن مهر پیشنهاداتی است که محمد کبیری (معاون تعاون وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی) مطرح کرده است.
او درباره مشارکت کارفرمایان عنوان کرده است: ما پیشنهاد کردیم به هر میزان که جامعه کارفرمایی منابعی را برای خانه‌دار شدن کارگران در نظر بگیرند یا مانده حساب خود را به بانک توسعه تعاون منتقل کنند، به همان میزان مشارکت کرده و از طریق بانک توسعه تعاون، آورده اختصاص دهیم و این منابع را در جهت ساخت و تکمیل مسکن ترکیب می‌کنیم ولی در آن جلسه مقرر شد طرح ابتدا با نمایندگان کارگری و کارفرمایی نهایی و سپس خروجی آن در جلسه آذرماه شورای عالی کار ارائه شود.
خانه‌دار شدن کارگران منوط به افزایش دستمزد
هر چند پیشنهادات مطرح شده همه می‌توانند خوب تلقی شوند و نهایتا به خانه‌دار شدن کارگران بینجامند، اما شیوه اجرای آن بسیار مهم است و اگر می‌خواهیم چنین طرح‌هایی عملی شوند باید دقیقا مشخص کنیم که از چه منابعی برای آن استفاده می‌کنیم. پیش از این تاکید زیادی روی اتمام مساکن مهر نیمه کاره شده بود همچنین درباره خانه‌دار کردن کارگران با پرداخت وام نیز اظهاراتی مطرح شده بود اما مشارکت کارفرمایان در خانه‌دار کردن کارگران تقریبا طرح جدیدی است.
هادی ابوی (دبیرکل کانون عالی انجمن‌های صنفی کارگران ایران) با بیان اینکه پیشنهادات و طرح‌هایی که مطرح می‌شوند همه روی کاغذ خوب هستند به ایلنا می‌گوید: مهم این است که این طرح‌ها چگونه اجرا می‌شوند.
او ادامه می‌دهد: باید این سوال را پرسید که چرا بسیاری از کارگران به ویژه در یک دهه اخیر توانایی خرید خانه را ندارند؟ جواب این سوال ساده و مشخص است. کارگران آنقدر مزد نمی‌گیرند که بتوانند پس‌انداز کنند و خانه بخرند.
دبیرکل کانون عالی انجمن های صنفی کارگران ایران با بیان اینکه اصل بر این است که هزینه خانه‌دار شدن افراد را آنقدر پایین بیاوریم که آنها بتوانند خانه بخرند، می‌گوید: اگر نمی‌شود دستمزد کارگران را به قدری افزایش داد که آنها بتوانند پس‌انداز کنند یا مثلا قسط وام مسکن را بپردازند، پس باید زمین ارزان و تسهیلات کم بهره به آنها داد.
او تصریح می‌کند: مشخصا پیشنهاد ما این است که زمین‌های بسیار ارزان قیمت دولتی در اختیار تعاونی‌های مسکن کارگری قرار گیرد تا این تعاونی‌ها این زمین‌ها را به کارگران اختصاص دهند و در مرحله بعد تسهیلات ارزان قیمت برای ساخت و تکمیل خانه‌ها در نظر گرفته شود.
ابوی درباره مشارکت کارفرمایان در ساخت مسکن کارگران می‌گوید: کارفرمایان اگر پولی داشته باشند که دستمزد کارگران را اضافه می‌کنند. آنها هم مشکلات خودشان را دارند، بنابراین باید راهکار خانه‌دار کردن کارگران را تعاونی‌های مسکن دانست.
او همچنین به اتمام مساکن مهر نیمه تمام اشاره و عنوان می‌کند: این هم راهکار مناسبی است، اما باید به این اصل هم توجه داشت که چه اتفاقی افتاده که از طریق مسکن مهر برخی کارگران نتوانستند صاحب خانه شوند. آنها پس‌انداز خود را صرف مسکن کردند، اما برخی پیمانکاران کار را تمام نکردند. در مواردی هم شاهد این بوده‌ایم که چون کارگران نتوانسته‌اند اقساط خود را بپردازند پروژه متوقف شده است.
پیشنهاد کردیم به هر میزان که جامعه کارفرمایی منابعی را برای خانه‌دار شدن کارگران در نظر بگیرند یا مانده حساب خود را به بانک توسعه تعاون منتقل کنند، به همان میزان مشارکت کرده و از طریق بانک توسعه تعاون، آورده اختصاص دهیم و این منابع را در جهت ساخت و تکمیل مسکن ترکیب کنیم ولی در آن جلسه مقرر شد طرح ابتدا با نمایندگان کارگری و کارفرمایی نهایی و سپس خروجی آن در جلسه آذرماه شورای عالی کار ارائه شود
ابوی تاکید می‌کند: خانه‌دار شدن کارگران تابعی از وضعیت معیشت و میزان دستمزد آنهاست. اگر مشکلات دستمزدی و معیشتی کارگران حل شود آنها می‌توانند پس‌انداز کنند و خانه‌دار شوند، در غیر این صورت باید زمین بسیار ارزان و تسهیلات کم بهره به آنها داد.
کارگران در رویای خانه‌ای از آنِ خود
نه تنها برای کارگران که تقریبا برای اکثر ایرانیان مسکن موضوع مهمی است. افزایش چشمگیر قیمت مسکن در سال‌های اخیر باعث شده که خیلی‌ها مسکن را کالای لوکسی بدانند که حتی اقشار متوسط هم به آسانی نمی‌توانند به آن دست پیدا کنند. وقتی برای متوسط‌ها خانه‌دار شدن رویای دور از دسترسی است، برای کارگران مشکلات دوچندان است. آنها حتی در زمینه رهن و اجاره یک واحد مسکونی در شهر‌های بزرگ نیز دچار مشکل هستند. در تهران برای رهن یک خانه با شرایط متوسط و در مناطق مرکزی شهر حداقل ۱۰۰ میلیون تومان پول نیاز است. بسیاری از صاحب‌خانه‌ها رهن نمی‌گیرند و اجاره می‌خواهند. اگر در نظر بگیریم برای رهن یک خانه ۱۰۰ میلیون تومان پول نیاز باشد در صورت تبدیل آن یک فرد باید ماهانه سه میلیون تومان اجاره دهد. این در حالی است که حداقل حقوق یک کارگر حدود دو میلیون تومان است. به راستی این کارگر اجاره‌نشین چگونه باید پس‌انداز کند تا صاحب خانه شود؟ این موقعیت باعث شده که مسئولان و فعالان کارگری بر ارائه تسهیلاتی برای خانه‌دار شدن کارگران تاکید کنند. به نظر می‌رسد بهترین طرحی که می‌توان در این زمینه ارائه داد فعال کردن تعاونی‌های مسکن و حمایت ویژه دولتی است. بخش مهمی از بار قیمتی مسکن را قیمت بالای زمین بر دوش می‌کشد. اگر زمین ارزان برای ساخت مسکن تهیه شده و در اختیار کارگران قرار گیرد، می‌توان امیدوار بود بخش مهمی از مشکلات آنها در این زمینه رفع شود.
