پول گندم‌کاران در جیب وارد‌کنندگان و خارجی‌ها/ گندم‌های تولید داخل خوراک دام شد

 به گزارش خبرنگار ایلنا، متعاقب بحث‌های دامنه‌داری که در روز‌های اخیر درباره اعتراض کشاورزان به نرخ خرید تضمینی گندم مطرح شد، حالا انتشار خبری درباره واردات گندم، نگرانی‌ها درباره آینده این محصول استراتژیک را افزایش داده است. دولت‌ها همواره یکی از کارویژه‌های خود را خودکفایی در تولید محصولات استراتژیک مانند گندم اعلام کرده‌اند. در سه سال گذشته خودکفایی در تولید گندم یکی از مواردی بوده که دولت به آن مباهات کرده است. امسال به دلیل اتفاقاتی که افتاد، خودکفایی در تولید گندم از دست رفت و عنوان می‌شود که قرار است حدود سه میلیون تن گندم وارد شود. اخیرا کاوه زرگران (رئیس کمیسیون کشاورزی اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی تهران) عنوان کرده است: امسال دولت اعلام کرده که هشت میلیون تن گندم از کشاورزان خریداری کرده است که به همین دلیل نیاز به واردات سه میلیون تن گندم وجود دارد.

دقیقا چه اتفاقی افتاده که در سال که پیش‌بینی می‌شد در زمینه تولید گندم مازاد داشته باشیم به یکباره نیازمند واردات شدیم؟ بررسی‌ها نشان می‌دهد مجموعه‌ای از اقدامات و تصمیمات باعث شده واردکنندگان و خارجی‌ها برای پولی که می‌تواند به جیب کشاورزان ایرانی بریزد، کیسه بدوزند.

وابستگی به واردات گندم؛ یک تصمیم غلط

۱۸ خرداد سال جاری اسماعیل اسفندیاری‌پور (مجری طرح گندم کشور) با اشاره به پیش‌بینی تولید ۱۴.۵ میلیون تن گندم در سال جاری گفت: خرید گندم از کشاورزان در سراسر کشور در حال انجام است و تاکنون سه هزار میلیارد تومان از پول گندمکاران به حساب آنان پرداخت شد.

احتمالا کشاورزان گندم به دولت نفروخته‌اند که حالا آنها مجبور به واردات هستند، حال آنکه پولی که می‌شد با بیشتر کردن نرخ تضمینی به جیب کشاورزان ریخت، الان به جیب خارجی‌ها و واردکنندگان می‌رود

حدود چهار ماه بعد از این اظهارنظر بررسی‌ها نشان می‌دهد که دولت تنها توانسته ۷.۷ میلیون تن گندم از کشاورزان بخرد. نیمی از گندم‌هایی که پیش‌بینی می‌شد در سال ۹۸ تولید شود، کجا رفته است که حالا عنوان می‌کنند باید سه میلیون تن گندم برای تامین نیاز داخلی وارد کرد؟

بررسی‌ها نشان می‌دهد ماجرا، مربوط به تصمیمی است که دولت درباره نرخ خرید تضمینی گندم گرفته است. گندم از جمله محصولاتی است که دولت اعلام می‌کند مشتری آن است و هر قدر که کشاورزان تولید کنند از آنها می‌خرد، اما هر ساله نرخی برای این خرید تضمینی تعیین می‌شود. نرخ تعیین شده در سال ۹۸ شدیدا مورد اعتراض کشاورزان قرار گرفت. دولت اعلام کرد که نرخ خرید تضمینی هر کیلو گندم را از ۱۷۰۰ تومان به ۲۲۰۰ تومان می‌رساند. با این وجود کشاورزان می‌گویند نرخ کمتر از ۲۵۰۰ تومان به هیچ وجه به‌صرفه نیست. احتمال می‌رود گندم تولید شده‌ای که به دولت فروخته نشده به دلیل پایین بودن نرخ تعیین شده از بازار‌های دیگر سر درآورده باشد. در مجموع باید گفت یک اتفاق بد و یک تصمیم غلط خودکفایی در تولید گندم را به مخاطره انداخته است. سیل ابتدای سال منجر به بروز خسارت‌هایی شد و بر اثر این اتفاق پیش‌بینی می‌شود دو میلیون تن از گندمی که احتمال می‌رفت در سال ۹۸ تولید شود، از بین رفته باشد. از طرف دیگر نرخ پایین برای خرید تضمینی باعث شده کشاورزان از فروش محصول خود به دولت خودداری کنند.

انگار دیگر خودکفایی در تولید گندم مهم نیست

قاسم سالاری (رئیس نظام صنفی کشاورزی استان کرمان) درباره تولید گندم در سال جاری به ایلنا می‌گوید: پیش‌بینی‌ها نشان می‌داد که ۱۴ تا ۱۴.۵ میلیون تن گندم در سال ۹۸ تولید می‌شود، اما به نظر من یکی به دلیل برآورد غیرواقعی و دیگر به دلیل سیل میزان تولید گندم کمتر از این بود. باید عنوان کرد که در سال جاری ۱۱.۵ تا ۱۲ میلیون تن گندم در ایران تولید شده است.

او در جواب این سوال که اگر فرض کنیم تولید گندم ۱۲ میلیون تن بوده بازهم نباید نیاز به وارد داشته باشیم، پس چرا قرار است گندم وارد شود، می‌گوید: در سال‌های اخیر خودکفایی در تولید گندم یک اصل و هدف ویژه بود و تلاش زیادی هم برای تحقق آن صورت گرفت، اما اکنون به نظر می‌رسد به دلایل مختلف دیگر خودکفایی در تولید گندم مهم نیست.

رئیس نظام صنفی کشاورزی استان کرمان به نرخ تعیین شده برای خرید تضمینی گندم اشاره و بیان می‌کند: امسال در اتفاقی عجیب قیمت جو در ایران بیشتر از قیمت گندم شد. الان قیمت جو بین ۲۲۰۰ تا ۲۴۰۰ تومان است و حتی نرخ جو دولتی هم ۱۸۵۰ تومان است. این نرخ‌ها بیشتر از نرخ خرید تضمینی گندم است که تا همین چند وقت پیش ۱۷۰۰ تومان بود.

او ادامه می‌دهد: به همین دلیل خیلی از دامداران دیدند که تهیه گندم برای دام‌ها بهتر از تهیه جو است و هزینه کمتری دارد. با توجه به اینکه گندم پروتئین بیشتری هم دارد خیلی‌ها جای جو - گندم به دام‌ها دادند، یعنی بخشی از گندم تولیدی در ایران خوراک دام شده است.

سالاری با بیان اینکه مسلما نرخ تعیین شده برای خرید دولتی گندم کم است، می گوید: احتمالا کشاورزان گندم به دولت نفروخته‌اند که حالا آنها مجبور به واردات هستند، حال آنکه پولی که می‌شد با بیشتر کردن نرخ تضمینی به جیب کشاورزان ریخت الان به جیب خارجی‌ها و واردکنندگان می‌رود.

به گفته او، ارز ۴۲۰۰ تومانی برای واردات خیلی‌ها را وسوسه می‌کند که جای حمایت از خودکفایی گندم به فکر واردات باشند و این به ضرر کشاورزانی است که تمام سال به امید فصل فروش محصول کار می‌کنند.

سالاری با بیان اینکه به نظر می‌رسد سیاست‌هایی در راستای تغییر الگوی کشت دنبال می‌شود، عنوان می‌کند: تولید کلزا به دلیل وابستگی ایران به روغن و دانه‌های روغنی توجیه اقتصادی بیشتری پیدا کرده است. به نظر می‌رسد دیگر اهمیت ندارد که ما واردکننده گندم باشیم یا نباشیم. تبلیغاتی برای کاشت کلزا صورت می‌گیرد و این باعث می‌شود کشاورزان به سمت تولید این محصول پیش بروند.

دقیقا چه اتفاقی افتاده که در سالی که پیش‌بینی می‌شد در زمینه تولید گندم مازاد داشته باشیم به یکباره نیازمند واردات شدیم؟ بررسی‌ها نشان می‌دهد میزان قابل توجهی از گندم تولید در دست کشاورزان مانده است. آنها منتظر هستند ببینند نتیجه بحث‌ها درباره خرید تضمینی گندم چه می‌شود.

او با تاکید بر اینکه گندم محصولی استراتژیک است و تولید آن به قدر کفایت باید با حمایت ویژه همراه باشد، می‌گوید: نباید سودجویی‌ها باعث شود که تولید یک محصول استراتژیک تحت‌الشعاع قرار گیرد. اقداماتی که امسال صورت گرفته به متضرر شدن کشاورزان می انجامد.

وقتی خبر‌ها دیر می‌رسد

سیاست‌های کلی درباره تعیین الگوی کشت سیاست‌هایی است که در سطح کلان و با بررسی‌های ویژه گرفته می‌شود. در دنیای امروز در بسیاری موارد بیش از آنکه خودکفایی در تولید محصولی اهمیت داشته باشد، تهیه ارزان آن مهم است، یعنی ممکن است در صورتی که محصولی امکان واردات ارزان‌ترش وجود داشته باشد، بهتر باشد آن را وارد کنیم تا خودمان تولید انجام دهیم. در مورد گندم البته شرایط کمی فرق دارد. این محصول، محصولی استراتژیک است و از طرف دیگر ما در تحریم به سر می‌بریم و به آسانی امکان واردات نداریم. گذشته از این اگر بناست سیاست‌ها در زمینه الگوی کشت تغییر کند، جای انجام اقداماتی که باعث ضرر افراد می‌شود می‌توان طرح را توجیه کرد، به تولیدکنندگان فرصت داد و بعد سیاست‌ها را اجرا کرد. اگر بپذیریم که قرار است جای میزانی از گندم تولیدی کلزا کاشته شود، بهتر آن بود که به کشاورزان اطلاع می‌دادیم و از آنها از قبل می‌خواستیم الگوی کشت خود را عوض کنند. الان وضعیت به گونه‌ای شده که با فشار به کشاورزان به صورت تعیین نرخ پایین برای خرید گندم آنها را به صورت ذهنی برای کشت‌های دیگر آماده می‌کنیم. این سیاست علاوه بر اینکه کشاورزان را متضرر می‌کند ممکن است تبعاتی مانند کاهش چشمگیر تولید گندم داشته باشد. گندم‌کارانی که امسال متضرر شده‌اند الگوی کشت خود را عوض می‌کنند و در نتیجه سال آینده شاید گندم گران شود و محصولی دیگر ارزان.

هر چند در نتیجه سیاست‌های اتخاذ شده به نظر می‌رسد کشاورزان بخشی از گندم تولیدی خود را به خریدارانی غیردولت فروخته و حتی گندم‌ها خوراک دام شده‌اند، اما بررسی‌ها نشان می‌دهد میزان قابل توجهی از گندم تولید در دست کشاورزان مانده است. آنها منتظر هستند ببینند نتیجه بحث‌ها درباره خرید تضمینی گندم چه می‌شود. اخیرا عطالله هاشمی (رئیس بنیاد ملی گندمکاران ایران) با تاکید بر اینکه از نظر ما قیمت گندم نباید کمتر از ۲۵۰۰ تومان باشد، اضافه کرد: ما به سازمان بازرسی کل کشور شکایت کرده‌ایم.

کشاورزان هنوز امیدوارند مشکلات در این زمینه حل شود. با خرید تضمینی بیشتر، نیاز به واردات گندم هم از بین می‌رود و دیگر لازم نیست ارز دولتی به واردات چنین کالایی اختصاص دهیم.