افزایش بیکاری زنان در جشن کاهش بیکاری

به گزارش خبرنگار ایلنا، بیکاری در بهار امسال نسبت به بهار سال گذشته ۱.۳ درصد کاهش یافت. این خبر امیدبخش، خوشحال‌کننده‌تر می‌بود اگر تحلیل‌های آماری هم مثل آمار خام ارائه شده، وضعیت را مساعد نشان می‌داد، اما دقیق شدن در آمار تفکیکی ارائه شده نشان می‌دهد همچنان بوی بهبود از اوضاع اقتصادی به مشام نمی‌رسد و غول بیکاری همچنان عرض اندام می‌کند.

تازه‌ترین گزارش مرکز آمار ایران حکایت از این دارد که نرخ بیکاری در بهار ۹۸ به ۱۰.۸ درصد رسیده است. این درحالی است که نرخ بیکاری در بهار سال گذشته ۱۲.۱ درصد بود. بر این اساس بیکاری در کشور ۱.۳ درصد کمتر شده است که این خود آماری درخشان است.

 بر اساس قانون برنامه ششم توسعه، دولت موظف است سالانه ۰.۸ از نرخ بیکاری بکاهد تا در نهایت در پایان این برنامه نرخ بیکاری در ایران تک رقمی شود.

کاهش ۱.۳ درصدی نرخ بیکاری یعنی اینکه حداقل در یک سال اخیر دولت از برنامه ششم جلو افتاده است.

این در حالی است که یک سال اخیر مقارن با اعمال شدید‌ترین فشار‌های تحریمی علیه دولت ایران بوده است. دونالد ترامپ اردیبهشت سال گذشته به صورت یک‌جانبه آمریکا را از برجام خارج و تحریم‌های بی‌سابقه‌ای را علیه ایران اعمال کرد و همواره اخباری از تاثیر تحریم‌ها بر بنگاه‌های اقتصادی و تعطیلی این بنگاه‌ها یا کاهش ظرفیت تولید که منجر به تعدیل نیروی کار می‌شود، منتشر می‌شود.

آماری که نشان می‌دهد در یک سال اخیر نه تنها بیکاری افزایش نیافته که کمتر نیز شده است، می تواند خط بطلانی بر این ادعا باشد که تحریم‌ها بر تولید و بازار کار این تاثیر گذاشته است، اما آیا واقعا اینطور است؟ چرا در شرایط تحریمی نرخ بیکاری کمتر شده است؟ آیا افراد بیشتری سر کار رفته‌اند و برای مثال به رغم متضرر شدن بخش صنعت از تحریم، دیگر بخش‌ها توانسته‌اند رشد کنند و فرصت‌های شغلی تازه‌ای به وجود بیاورند؟

ایجاد شغل برای ۶۲۰ هزار نفر

بررسی دو شاخص مهم در تعیین نرخ بیکاری ما را به جواب سوالات بالا می‌رساند. بر اساس نتایج اعلام شده درباره نرخ بیکاری در بهار امسال، جمعیت شاغلان ١٠ ساله و بیشتر در این فصل، ۲۳ میلیون و ۹۳۷ هزار و ۳۰۰ نفر بوده که نسبت به فصل مشابه سال قبل، ۶۲۳ هزار و ۸۷۹ نفر افزایش داشته است. جالب است بدانیم که مشارکت اقتصادی در این فصل ۰.۶ درصد افزایش یافته، یعنی ۶۸۰ هزار نفر جویای کار شده‌اند. این در حالی است که منطقا تعداد افرادی که سالانه به جویندگان کار افزوده می‌شوند، باید حدود دو برابر این باشد.

اسحاق جهانگیری، معاون اول رئیس جمهور درباره اضافه شدن تعداد جویندگان کار گفته است: «حدود یک میلیون و ۲۰۰ هزار نفر سالانه به افراد جویای کار در کشور اضافه می‌شود.» در واقع در اتفاقی نادر که البته می‌تواند دلایل روشنی داشته باشد، افراد کمتری در ایران دنبال کار گشته‌اند و این باعث بهبود شاخص بیکاری شده که از مقایسه جویندگان کار و افراد شاغل به دست می‌آید. از عمده دلایل کاهش مشارکت اقتصادی ناامیدی از یافتن شغل، گرایش به مشاغل پنهان و همچنین افزایش تمایل به مهاجرت است. در شرایط کنونی بسیاری هم تلاش کرده‌اند وضعیت خود را حفظ کنند، یعنی جای خطر کردن برای یافتن موقعیت جدید در شرایط قبلی بمانند و از مزایای آن بهره بگیرند.

منفی شدن شاخص‌های عمده بازار کرد برای زنان

یکی از مهم‌ترین نتایجی که از تحلیل آمار بیکاری بهار ۹۸ به دست می‌آید، حرکت رو به عقب زنان در شاخص‌های مختلف است. نتایج مرکز آمار نشان می‌دهد بهار سال گذشته چهار میلیون و ۴۹۵ هزار و ۲۷۴ زن کار می‌کرده‌اند، اما بهار امسال تعداد زنان شاغل به چهار میلیون و ۴۶۲ هزار و ۸۵۸ نفر رسیده است. در واقع در بهار امسال نسبت به بهار سال گذشته ۳۲ هزار و ۴۱۶ نفر از جمعیت زنان شاغل کم شده است.

شاخص‌های عمده بازار کار درباره اشتغال زنان در بهار ۹۸

فخرالسادات محتشمی‌پور (از اعضای موسس و‌ عضو‌ کارگروه کارآفرینی اجتماعی انجمن زنان کارآفرین) در گفت‌و‌گو با ایلنا با بیان اینکه شرایط اقتصادی و بازار کار به گونه‌ای است که باید به دیده شک و تردید به کاهش نرخ بیکاری نگاه کرد، می‌گوید: زنان نیز مانند مردان از شرایط بد اقتصادی و موانعی که بر سر کاریابی و کارآفرینی هست، متضرر می‌شوند.

او استخدام در کشور را در دو بخش دولتی و خصوصی قابل ارزیابی می‌داند و عنوان می‌کند: در سال‌های اخیر استخدام در بخش دولتی مدام کمتر و کمتر شده است. البته در دوره هشت ساله مسئولیت احمدی‌نژاد شاهد استخدام‌های فله‌ای و غیر کارشناسی در بخش دولتی بودیم که بار آن روی دوش دولت بعدی افتاد، اما به صورت کلی روند استخدام دولتی کاهشی بوده و این روند کاهشی ادامه خواهد داشت.

این فعال حوزه زنان ادامه می‌دهد: برای اینکه زنان جذب بازار کار شوند بیش از اینکه روی بخش دولتی حساب کنیم باید به فکر بخش خصوصی باشیم، اما شرایط اقتصادی فعلی باعث می‌شود بخش خصوصی در تنگنا قرار گیرد و سعی کند با تعدیل نیرو خرج و دخل خودش را جور کند.

او با بیان اینکه گفت‌و‌گوی من با بیش از ۱۰۰ زن کار آفرین در انجمن زنان کارآفرین نشان می‌دهد که مشکلات بیشتر شده است، تاکید می‌کند: اگر بگوییم وضعیت اشتغال بهتر شده در واقع حرف عجیبی زده‌ایم.

محتشمی‌پور ادامه می‌دهد: در شرایط تحریمی نه تنها ایجاد کسب و کار‌های جدید سخت و گاه ناممکن شده است که نگهداری مشاغل موجود نیز به سختی امکان‌پذیر است و بسیاری از زنان کار آفرین با خطر جمع کردن کسب و کار خود مواجه‌اند.

عضو‌ کارگروه کارآفرینی اجتماعی انجمن زنان کارآفرین با بیان اینکه انتظار می‌رود دولت حمایت بیشتری از کار و کارآفرینی داشته باشد، می‌گوید: فشار تحریم‌ها بر بودجه سازمان‌ها تاثیر گذاشته و وزارتخانه‌های مختلف با کسری بودجه مواجه هستند. مشاهده می‌شود که وزارتخانه‌ها و سازمان‌های مختلف بیشتر به دنبال کسب درآمد هستند، حال آنکه چنین فعالیتی باعث ضربه زدن به دیگر بخش‌ها می‌شود.

او عنوان می‌کند: همه می‌دانیم ایجاد یک کسب و کار با چه مشکلاتی رو‌به روست، حال چرا اجازه می‌دهیم کسب و کاری که ایجاد شده به راحتی از دست برود.

به اعتقاد محتشمی پور وضعیت کسب و کار زنان تابعی از وضعیت کلی کسب و کار است و زمانی که کلا شرایط کار خوب نباشد، زنان نیز در شغل‌یابی دچار مشکل می‌شوند و حتی باید گفت موانع فرهنگی و اجتماعی گاه کاریابی زنان را با مشکلات بیشتری مواجه می‌کند.

او همچنین در جواب اینکه یکی از دلایل اینکه اعداد کاهش نرخ بیکاری را نشان می‌دهند، کاهش مشارکت اقتصادی است، می‌گوید: باید به پدیده مهاجرت اشاره کرد. گاهی حقوق پرداختی و شرایط اقتصادی آنقدر بد می‌شود که افراد عطای کار کردن را به لقایش می‌بخشند و در جست‌و‌جوی شرایط بهتر به فکر مهاجرت می‌افتند.

مواظب سرپوش آماری باشیم

آمار و ارقام و اتکا به شاخص‌های اصلی اقتصادی برای تحلیل، روشی معمول است، اما نباید فراموش کنیم که یک شاخص آماری واقعیت‌ها را تمام و کمال نشان نمی‌دهد و لازم است قبل از نتیجه‌گیری، اندکی در شرایطی که شاخص آماری به دست آمده تامل کنیم.

در روز‌های اخیر که از اعلام نرخ بیکاری بهار ۹۸ می‌گذرد، برخی مسئولان با ذوق‌زدگی از موفقیت برنامه‌های اشتغال‌زایی خبر داده‌اند. وقتی اقتصاد با مشکل رو‌به‌رو می‌شود، شاخص‌ها نیز کمتر واقعیت را نشان می‌دهند. در جامعه جوان ایران به صورت معمول باید تعداد افرادی که مشارکت اقتصادی می‌کنند بیشتر شود. این یک اتفاق اجتناب ناپذیر است که سالانه به تعداد بیکاران افزوده می‌شود و همین مساله کار دولت‌ها را سخت می‌کند. آنها علاوه بر اینکه باید برای جمعیت بیکار شغل ایجاد کنند با بیکاران جدید رو‌به‌رو می‌شوند. این جمله رئیس جمهور که هر چه کار ایجاد می‌کنیم، بیکاری بیشتر می‌شود، واقعیت دارد، اما اخیرا به دلایل مختلف که مهم‌ترینش مکفی نبودن حقوق کار در ایران است، کارجویان جدید کمتری وارد بازار کار شده‌اند و همین امر بر کاهش نرخ بیکاری تاثیر گذاشته است.

نکته دیگر کاهش جمعیت زنان شاغل و افزایش بیکاری در میان این افراد است. در بهترین حالت در ایران تعداد زنان شاغل یک پنجم مردان شاغل است. یکی از مهمترین دلایل آن این فرض فرهنگی است که مرد نان آور خانواده است و کار کردن او بر کار کردن زن اولویت دارد، اما تغییرات فرهنگی در سال‌های اخیر باعث شده زنان بیشتری تمایل به کار داشته باشند.

افزایش تعداد زنان تحصیل‌کرده، افزایش تعداد زنان سرپرست خانوار و افزایش تعداد دخترانی که به استقلال مالی می‌اندیشند، باعث شده زنان نیز در زمره گروه‌هایی قرار گیرند که دولت باید سیاست‌های اشتغال‌زایی برای آنها در نظر گیرد. اگر به این قشر بی‌توجهی شود و لااقل به نسبت مردان، زنان نیز کار پیدا نکنند، در وهله اول مشکلات اجتماعی و روانی این قشر افزایش می‌یابد و در وهله دوم شاهد تمایل بیشتر آنها به مهاجرت هستیم. اگر موانع فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی اجازه فعالیت اقتصادی زنان را سلب کند، ممکن است با پدیده‌های سوئی رو‌به‌رو شویم. بنابراین آمار اعلام شده درباره نرخ بیکاری در بهار امسال نه تنها خوشحال‌کننده نیست که زنگ خطر را نیز به صدا درآورده است.

گزارش: محمدجواد صابری