در گفت‌وگو با ایلنا مطرح شد؛
تحریم‌ها با معیشتِ مزدبگیران چه کردند؟ / حق اضافه‌کاریِ کارگران در کام کاهش سطح تولید
تحریم باعث کاهش تولید می‌شود و زمانی که کارخانه‌ها زیر ظرفیت تولید کار کنند، حتی اگر تعدیل نیرویی هم اتفاق نیفتد، اضافه‌کاری‌ها لغو شده و درآمد کارگران کاهش می‌یابد. این در شرایطی‌ست که عمیق شدن شکاف میان درآمد و هزینه، کارگران را به شدت نیازمند اضافه‌کاری کرده است.
به گزارش خبرنگار ایلنا، بررسی‌ها نشان می‌دهد در یک سال اخیر، بازگشت تحریم‌ها باعث کاهش تولید در حوزه‌های مختلف شده است. تحریم‌های اعمال شده بر ایران بی‌سابقه است که بیش از همه تاثیر خود را در ایجاد محدودیت‌هایی برای واردات و صادرات نشان داده است. وقتی واردات با مشکل رو‌به‌رو باشد، تولیدکنندگان برای تهیه مواد اولیه و قطعات و همچنین اخذ فناوری‌های جدید دچار سختی می‌شوند.
از طرف دیگر، آن دسته از صنایعی که نیاز چندانی به مواد اولیه، قطعات و فناوری وارداتی ندارند به دلیل اینکه صادرات با محدودیت رو‌به‌رو شده، شرایط سختی پیدا می‌کنند.
۲۱ فروردین امسال مهدی میراشرفی، رئیس کل گمرک با بیان اینکه در بحث تحریم چند صنعت و گروه کالایی هدف قرار گرفت، تصریح کرد: خودرو، پتروشیمی، میعانات نفت و گاز که جزو اقلام صادرات غیرنفتی هستند، مورد توجه قرار گرفتند و در بهمن و اسفند سال ۹۷ این گروه‌ها، صادرات‌شان کاهشی شد که علت آن به دلیل احتیاط کشورها در خرید از ایران برای فرار از مجازات تحریمی آمریکا بوده است.
گزارش گمرک از کاهش صادرات محصولات پتروشیمی و میعانات گازی در سال ۹۷ حکایت دارد. بنابر اعلام سازمان توسعه تجارت؛ صادرات غیرنفتی کشور با احتساب میعانات گازی در فروردین امسال رقمی بالغ بر ۲.۵۴ میلیارد دلار بود که این رقم به نسبت مدت مشابه سال قبل، نشان دهنده افت ۱۸.۳ درصدی است.
کاهش تولید خودرو نیز واقعیتی است که در ماه‌های اخیر بار‌ها به آن اشاره شده است. سال گذشته میزان تولید خودرو در ایران ۹۵۵ هزار و ۹۲۳ دستگاه بود. این در حالی است که خودروسازان در سال ۹۶ معادل یک میلیون و ۵۳۵ هزار و ۷۵۶ دستگاه خودرو تولید کردند. بر این اساس تولید خودرو در ایران در سال ۹۷ که تحریم‌ها بازگشتند ۳۸ درصد کاهش یافت.
می‌توان به صورت موردی به بررسی تاثیر تحریم بر بخش‌های مختلف اقتصاد ایران پرداخت. هدف تحریم‌کنندگان نمود یافتن تحریم‌ها در معیشت مردم است. تحریم‌هایی که دور جدید آن حالا یک ساله شده، چگونه معیشت مردم را نشانه می‌گیرند؟ در جواب این سوال می‌توان به موارد مختلفی از جمله گرانی‌ها، به هم ریختن تعادل بازار و کاهش قدرت خرید مردم اشاره کرد. واقعیت این است که تحریم‌ها از طرفی افزایش درآمد را بی‌اثر می‌کند و از طرف دیگر باعث می‌شود زمینه‌ای برای فعالیت بیشتر اقتصادی به منظور جبران کسری درآمد وجود نداشته باشد.
خبری از اضافه‌کاری نیست
اضافه‌کار قاعدتا باید کاری باشد که یک فرد با هدف افزایش دستمزد و برای بهبود شرایط زندگی‌اش به آن تن می‌دهد، اما شکاف میان درآمد و هزینه، اضافه‌کاری را برای بسیاری از کارگران ایرانی به یک ضرورت و برای کارفرمایان به سردرگمی تبدیل کرده است.
امسال با وجود افزایش حدود ۴۰۰ هزار تومانی حداقل حقوق و با احتساب دیگر مزایا، باز هم حداقل دستمزد با رقمی که برای سبد معیشت در نظر گرفته شده فاصله زیادی دارد. حداقل دریافتی بسیاری از کارگران بین دو تا ۲.۵ میلیون تومان در ماه است، حال آنکه بهمن سال گذشته کمیته دستمزد اعلام کرد رقم سبد معیشت خانوار کارگری با میانگین ۳.۳ نفر، سه میلیون و ۷۵۹هزار و ۲۰۰ تومان است.
شکاف میان درآمد و هزینه مدت‌هاست که در کشور وجود دارد و در دوران تحریم تشدید هم شده است. در شرایطی که دخل و خرج کارگران با هم جور درنمی‌آید، آنها یا شغلی دومی برای خود دست و پا می‌کنند یا اگر امکانش باشد در همان جایی که کار می‌کنند، اضافه‌کاری می‌گیرند. اما تحریم‌هایی که اقتصاد ایران را هدف قرار داده‌اند، تولید را با مخاطره رو‌به‌رو کرده و تولیدکنندگان را مجبور به متوقف کردن برخی از خطوط تولید و کاهش ظرفیت تولید خود می‌کند. در چنین شرایطی جایی برای کارگران شیفتی و کسانی که با اضافه‌کاری کسری درآمد خود را جبران می‌کنند، نیست. بر این اساس باید گفت تحریم‌هایی که قرار بود فقط سیاست ایران را هدف بگیرند حالا معیشت خانوار‌های ایرانی به ویژه معیشت خانوار‌های کارگری را با شدتی هرچه بیشتر تهدید می‌کنند.
کارگران کسری درآمد خود را چگونه جبران کنند؟
رئیس کمیته مزد کانون عالی شوراها می‌گوید: اینکه عنوان می‌شود در شرایط کنونی، تحریم؛ اقتصاد ایران را تحت تاثیر قرار داده و باعث شده تولید در ایران کاهش یابد، کاملا درست است.
فرامرز توفیقی در گفتگو با ایلنا ادامه می‌دهد: این وضعیت باعث می‌شود در مواردی با تعدیل نیرو و در مواردی دیگر با حذف اضافه‌کاری رو‌به‌رو باشیم. همه می‌دانیم اضافه‌کاری در ایران برای بسیاری از افراد ضروری است زیرا شکاف میان هزینه و درآمد افزایش یافته و بسیاری از کارگران با اضافه‌کاری این شکاف را پرمی‌کنند.
او با بیان اینکه با کاهش تولید؛ مباحثی درباره حذف اضافه‌کاری‌ها در کارخانه‌های مختلف مطرح است، عنوان می‌کند: در چنین شرایطی کارگران کسری درآمد خود را چگونه جبران کنند؟ برخی عنوان می‌کنند که دولت باید حمایت‌هایی از کارگران داشته باشد. واقع‌بین که باشیم می‌بینیم در شرایطی که فروش نفت ایران نصف شده و ممکن است به صادرات ۵۰۰ هزار بشکه نفت در روز برسیم، خود دولت هم با کسری بودجه مواجه است و نمی‌تواند حمایت‌های موثری داشته باشد.
این فعال کارگری تصریح می‌کند: اینکه چند بسته حمایتی به کارگران بدهیم دردی را دوا نمی‌کند. بهترین راهکار ما برای اینکه بتوانیم از عمیق‌تر شدن شکاف میان درآمد و هزینه جلوگیری کنیم، کاهش هزینه‌ها و کنترل گرانی است.
او با بیان اینکه کاهش هزینه‌ها و کنترل گرانی شدنی است، می‌گوید: اگر رانت‌ها حذف شوند و به زنجیره تولید و تامین کالا توجه ویژه نشان دهیم، می‌توانیم از هزینه‌ها بکاهیم. متاسفانه در این شرایط سخت اقتصادی برای کشور همچنان رانت‌ها و امضا‌های طلایی وجود دارند. این آفت اقتصاد در شرایط تحریمی بیش از گذشته بر زندگی و معیشت کارگران اثر می‌گذارند و آنها را دچار مشکل می‌کنند.
توفیقی با بیان اینکه ما از طرفی با تحریم بیرونی و از طرف دیگر با خودتحریمی رو‌به‌رو هستیم، عنوان می‌کند: تحریم بیرونی تاثیر مستقیمی بر فرآیند تولید می‌گذارد. تحریم‌های اعمال شده واقعا ظالمانه هستند و دقیقا اقتصاد خانوار ایرانی را هدف قرار داده‌اند.
به گفته او اما خودتحریمی آزاردهنده‌تر از تحریم بیرونی است. متاسفانه برخی از مولفه‌های تاثیرگذار در سبد معیشت خانوار که هیچ وابستگی به آن طرف آب‌ها ندارند به شدت منفی شده‌اند.
رئیس کمیته مزد کانون عالی شوراها با اشاره به گرانی برنج عنوان می‌کند: شش ماه پیش برخی تولیدکنندگان و عرضه‌کنندگان برنج ادعا می‌کردند که انبار‌ها پر است و به قدر کفایت برنج داریم. آنها می‌گفتند واردات برنج به آنها ضرر می‌زند و باید واردات متوقف شود، اما به یکباره و در عرض چند ماه شاهد این بودیم که برنج به شدت گران شد و قیمت هر کیلوی آن تا دو برابر افزایش پیدا کرد.
او ادامه می‌دهد: این دیگر مربوط به تحریم نیست، بلکه برخی ساز‌و‌کار‌های غلط به این مشکلات دامن زده و معیشت کارگران را تحت تاثیر قرار داده است. میزان زیادی ارز دولتی ۴۲۰۰ تومانی به واردات برنج اختصاص یافت، اما بازهم شاهد گرانی لجام‌گسیخته این محصول غذایی بودیم. پس می‌توان گفت که افزایش هزینه معیشت مردم صد در صد ناشی از تحریم نیست بلکه مقداری از آن دلایل داخلی دارد و این‌بار سوءاستفاده‌ها و رانت‌ها سبد معیشت مردم را تهدید می‌کنند.
توفیقی تاکید می‌کند: اولین راه جبران مشکلات و کاهش شکاف میان درآمد و هزینه نقش‌آفرینی هماهنگ قوای سه‌گانه است. با نقش‌آفرینی درست در این زمینه تا حد زیادی هیجانات بازار فروکش می‌کند و سفته‌بازی‌ها از بین می‌رود.
او با بیان اینکه بررسی‌ها نشان‌می‌دهد اگر ارز دولتی ۴۲۰۰ تومانی حذف و واردات با ارز نیمایی صورت پذیرد، سبد معیشت کارگران به شدت تحت تاثیر قرار می‌گیرد، می‌گوید: تحریم‌ها با هدف تاثیر روی معیشت مردم اعمال می‌شوند و مسئولان در قوای سه‌گانه وظیفه دارند با برنامه‌ریزی‌های دقیق تاثیر تحریم‌ها را کاهش دهند. حمایت از طبقاتی که بیش از همه تحریم روی زندگی آنها اثر دارد فقط دادن سبد حمایتی نیست بلکه با ایجاد ساز‌و‌کار‌های درست می‌توان حمایت‌هایی به مراتب بهتر از دادن سبد حمایتی داشت.
گفتگو: جواد صابری
