پارادوکسِ دست‌سازِ نان و خبازان/ دلیل تفاوت قیمت نان در نقاط مختلف شهرها

به گزارش خبرنگار ایلنا، سیاست تغییر قیمت نان مصداق «یکی به میخ می‌زند، یکی به نعل» است. یک طرف ماجرا اینکه افزایش قیمت نان نگرانی‌هایی برای جامعه مزدبگیر کشور دارد. نوسانات قیمت نان به عنوان یکی از اقلام ضروری سفره کارگری همیشه حساسیت کارگران و دولت را دربرداشته است. حدود ۵ سالی هست که قیمت نان افزایش پیدا نکرده است. البته در دی‌ماه سال ۹۷ در شهرهای بزرگ حدود ۲۰ درصد افزایش قیمت نان را شاهد بودیم.

طرف دیگر ماجرا اما مزدبگیران خباز هستند. عدم افزایش قیمت نان موجب شده تا در این مدت دستمزد کارگران خباز افزایش نیابد. مذاکرات افزایش مزدی در این صنوف به صورت توافق بین اتحادیه‌های کارگری و کارفرمایی در هر استان است. نبود نظارت‌ها و بازرسی‌های لازم، عدم افزایش قیمت نان و بالا رفتن هزینه‌های مواد اولیه سبب شده تا کارفرمایان به صورت «غیرقانونی» از پرداخت حداقل‌های دستمزد تعیین شده هم طفره بروند. چه قیمت نان زیاد شود و چه زیاد نشود، برای کارگران خباز تماماً عسرت است و ناکامی.

آزادسازی نانوایی‌ها و مشکلات نوسان قیمت‌ها

علی یزدانی (رئیس کانون انجمن‌های صنفی کارگران استان اصفهان و رئیس اسبق کانون انجمن‌های صنفی کارگران خباز کشور) معتقد است که کنترل قیمت نان بدون سیاست‌گذاری‌های دولتی و تخصیص یارانه ممکن نیست. او می‌گوید: دولت در سال‌های گذشته سعی کرده بود تا با اتخاذ سیاست‌هایی به صورت پلکانی تخصیص یارانه به نان را کاهش دهد. درنتیجه بنا شد تا ۲۰ درصد نانوایی‌های کشور آزاد شوند. سیاست آزاد کردن نانوایی‌ها یکی از علل‌ ناهمسانی قیمت نان در این روزها است. مثلاً شهروندان ممکن است در یک جا نان را ۷۰۰ تومان بخرند اما در نقطه‌ای دیگر از شهر همان نان ۵۰۰ تومان باشد.

او می‌گوید: این مساله ناشی از آزادسازی نان است. البته آزادسازی نانوایی‌ها به این معنی نیست که یارانه دولتی به کل به این نانوایی‌ها تعلق نمی‌گیرد، بلکه یارانه آرد برای این دسته از کارفرماها کمتر است. اگر دولت بخواهد آرد به تناسب قیمت گندمی که از کشاورزان تهیه می‌کند به کارفرمایان بدهد، قیمت خیلی بیش از این‌ها خواهد بود.

وی با بیان اینکه حدود ۴۰ کیلو آرد دولتی حدود ۳۵ هزار تومان قیمت دارد که نانوایان آزاد آن را حدود ۵۰ تا ۶۰ هزار تومان خریداری می‌کنند، تصریح می‌کند: همین است که در تولید نان تداخل و ناهماهنگی‌هایی به وجود می‌آید. در عین حال نبود نظارت قوی سبب می‌شود که راه فراری برای تخلفات کارفرمایان بخش دولتی فراهم شود.

رئیس کانون انجمن‌های صنفی کارگران استان اصفهان بیان می‌کند: ما همواره گفته‌ایم بهتر است دولت به عنوان متولی مدیریت درست‌تری را اعمال کرده و قیمت‌ها را به طور یکسان تعیین کند. در عین حال دولت نمی‌تواند حق و حقوق کارگران خباز را نادیده بگیرد.

او ادامه می‌دهد: اما متاسفانه شاهد هستیم که از آغاز سیاست آزادسازی نانوایی‌ها روز به روز تعداد آن‌ها افزایش یافته است. تاکید ما این است که حق همه روشن شود؛ افزایش حقوق برای کارگران خباز طی این سال‌ها اعمال نشده و با این وجود حق بیمه کارگران خباز افزایش داشته است.

کاهش کیفیت نان و پارادوکس قیمت‌ها

وی با اشاره به اینکه کارفرمایان دولتی چون نمی‌توانند قیمت نان را افزایش دهند و از سویی هزینه‌های تولید ازجمله آرد، مخمر، آب و برق روند صعودی طی کرده است، بیشتر سعی می‌کنند تا حق و حقوق کارگرانشان را نپردازند، بیان می‌کند: در عین حال شاهد هستیم که کیفیت نان به دلیل مشکلات نانوایان کاهش یافته است.

یزدانی می‌افزاید: در سال جدید قیمت مخمر ۱۰۰ درصد افزایش داشته است. استاندارد مخمر برای کیسه آرد ۴۰ کیلیویی حدود ۲۰۰ گرم است. وقتی قیمت مخمر زیاد می‌شود، کارفرما ترجیح می‌دهد مقدار کمتری مخمر به نان بزند. بنابراین عملاً افزایش قیمت‌ها کیفیت نان را کاهش داده است.

این فعال کارگری معتقد است که وقتی هزینه‌های کارفرما زیاد می‌شود، ترجیح می‌دهد از حق کارگر و کیفیت نان بزند، تصریح می‌کند: کارفرما مجبور است به کارگر فنی دستمزد بیشتری بدهد و از این رو کارگری که از نظر فنی رتبه کمتری دارد را به کار می‌گیرند.

یزدانی با بیان اینکه قیمت نان، سوخت و بیمه به دست دولت است، می‌گوید: اینکه دستمزد کارگران توسط انجمن‌های صنفی کارگران خباز و کارفرمایان تعیین می‌شود، حرف است و واقعا خیلی هم امور به دست ما نیست. دولت اگر می‌خواهد قیمت نان را ثابت نگهدارد، باید یارانه‌های نان را افزایش دهد. اتحادیه‌های خباز بارها قیمت تمام شده را محاسبه کرده و به دولت اعلام کرده‌اند اما تغییری را شاهد نبوده‌ایم. از سویی در نبود نظارت دقیق همین‌ها بهانه می‌شود تا کارفرمایان به کارگران فشار بیاورند. مزد کم بپردازند، تعدیل کنند و دیگر کارگران را وادار کنند تا بیشتر کار کنند. بچه‌های ۱۰-۱۲ ساله را به کار بگیرند، چون مزد کمتری می‌گیرند. عدم نظارت کافی موجب افزایش این نوع فشارها به کارگران خباز می‌شود.

او می‌افزاید: عمده این بی‌نظمی در قیمت نان هم ناشی از آزادسازی‌ها است.

این فعال کارگری با بیان اینکه دولت باید به صورت غیرنقدی هزینه‌های کارفرمایان را نیز کاهش دهد، بیان می‌کند: مثلا در مصرف آب و برق و گاز یارانه بدهد. بالاخره نمی‌توان نادیده گرفت که در شرایط سخت اقتصادی نظارت دولتی باید دو چندان شود. اما متاسفانه در مورد نان دولت نه حاضر است خودش یارانه بدهد، نه قیمت نان را زیاد می‌کند و نه نظارت‌ها برای کاهش تخلفات کارفرمایان را افزایش می‌دهد.

این در حالی است که واحد بازرسی و نظارت اتاق اصناف علاوه بر کنترل و نظارت بر قیمت نان بر صحیح بودن میزان چانه نان در نانوایی‌ها  نظارت دارد. در عین حال نظارت بر دستمزد کارگران به عهده ادارت کار است.

رنج‌های کنار گرمای آتش بودن

رئیس کانون انجمن‌های صنفی کارگران استان اصفهان تاکید می‌کند: نان رتبه اول مواد غذایی ما ایرانیان را تشکیل می‌دهد و قوت غالب ما بوده است. دولت همیشه نسبت به قیمت نان حساسیت نشان داده است. از یکسو می‌خواهد به مصرف‌کننده فشار نیاید و از سوی دیگر کارگران خباز در مضیقه قرار می‌گیرند.

او می‌گوید: وقتی نان گران شود، طبقه محروم و مستضعف، محروم‌تر می‌شود؛ شما خیال نکنید کارگرِ نانوا از گرانی نان خوشحال است؛ نه؛ نه کارگر نانوا، نه بقیه کارگران، نه کارمند و نه معلم هیچ کدام نصیبی از این سیاست‌ها نمی‌برند.

یزدانی معتقد است که نظارت ادارات کار بر وضعیت کارگران خباز نیز مساله بسیار مهمی است. کارگران خباز از طلوع تا بعد از ظهر پای گرمای آتش می‌ایستند و کار می‌کنند و مشکلات خیلی زیادی دارند. همین روی پا ایستادن طولانی مدت پای آتش مشکلات جسمی زیادی برای آنان به وجود می‌آورد.

او ادامه می‌دهد: افزایش حق بیمه کارگران خباز را هم پذیرفتیم تا لااقل مستمری کارگران در زمان بازنشستگی و از کار افتادگی خیلی پایین نیاید.

افزایش قیمت نان سفره کارگر خباز را هم خالی می‌کند

یدالله صمدی (دبیر انجمن صنفی کارگران خباز سنندج) نیز می‌گوید: وقتی نان گران می‌شود، سفره همه‌ی کارگران ازجمله خود ما خبازان که «نان» می‌پزیم، بازهم خالی‌تر می‌شود. از مسئولان می‌خواهیم که ما کارگران خباز را مقابل مردم قرار ندهند و ادعا نکنند که نان را به خاطر دستمزد کارگران خباز، گران کرده‌اند. چراکه ما همواره خواهان ثبات قیمت نان بوده‌ایم و هستیم. بنابراین اگر قرار است به معیشت فرودستان ضربه‌ای وارد شود، ما را بهانه نکنند.

او می‌افزاید: براساس تعریفی که در ماده ۲ قانون کار از کارگر آمده، ما کارگران نانوایی‌ها نیز «کارگر» محسوب شده و بایستی مشمول الزامات قانون کار شویم؛ لذا دستمزد ما نیز باید هرساله مطابق افزایش دستمزد مصوب قانون کار زیاد شود. درحالی‌که چهار سال است نرخ افزایش دستمزد قانونی، برای ما اعمال نشده‌است.

گزارش: مریم وحیدیان