مدیرعامل اتحادیه شرکت‌های تعاونی صیادی استان خوزستان:
حضور چینی‌ها در آب‌های خوزستان را تکذیب می‌کنم/حقآبه صیادان هنوز به‌رسمیت شناخته نشده است
غلامرضا دهقانی گفت: هنوز چیزی به‌نام حقآبه برای جمعیت کثیر صیادان تعریف نشده است. نابودی اشتغال صیادی عواقب ناگواری برای مردم خوزستان، به‌خصوص مردم شهرستان‌های آبادان، خرمشهر، هندیجان و بندر ماهشهر دارد.
به گزارش خبرنگار ایلنا، غلامرضا دهقانی (مدیرعامل اتحادیه شرکت‌های تعاونی صیادی استان خوزستان) گفت: طی تقریبا ۱۰ سال اخیر، با کاهش صید مواجه بوده‌ایم. این امر بر معیشت ۳۴ هزار صیاد شناسنامه‌دار با مجوز از شیلات (که جمعیت آنها با احتساب خانواده‌‌شان به حدود ۲۰۰ هزار نفر می‌رسد) و تعداد بسیار کثیری هم صیاد غیرمجاز تاثیر سوء گذاشته است. این مساله دلایل مختلفی داشته است از قبیل کاهش بارندگی، افزایش شوری آب در اثر احداث سد در بالادست رودخانه‌های دائمی استان، ورود پساب و آلاینده‌ها به زیستگاه‌های آبزیان و کاهش اکسیژن آب به‌خاطر هجوم ریزگردها.
حقآبه صیادی هنوز تعریف نشده است
وی با بیان اینکه کار مطالعاتی درستی بر روی مسائل پیرامون صیادی انجام نشده، تصریح کرد: در طرح‌های توسعه‌ای احداث سد، هنوز چیزی به‌نام حقآبه برای جمعیت کثیر صیادان تعریف نشده است. در حقیقت، گرچه ما از لحاظ طبقه‌بندی رسمی، زیرمجموعه کشاورزی محسوب می‌شویم اما حقآبه صیادی برخلاف کشاورزی و حتی صنعت، تاکنون در قانون تعریف نشده است. اما این نکته حائز اهمیت است.
احداث سد در بالادست رودخانه‌های دائمی خوزستان؛ عامل شوری آب و نابودی آبزیان
دهقانی در راستای توضیح شرایط گونههای آبزی خوزستان، افزود: گونههای آبزیانی که در خوزستان هستند بسیار ارزشمند هستند. گونههای ماهی شوریده، حلوا سفید، حلوا سیاه، شیرماهی، قباد، راشگو و... که در دریاهای جنوب ایران یافت می‌شود در این استان، به‌مراتب از لحاظ کیفیتی و طعم، برتر از دیگر نقاط ساحلی دریاهای جنوب ایران مثل هرمزگان و سیستان و بلوچستان است و ارزش غذایی به‌مراتب بالاتری نسبت به دیگر نقاط جنوب ایران دارد. علت این کیفیت، تغذیه آنها از مواد مغذی‌ای است که همراه با آب شاخه‌های رودخانه کارون مثل اروندرود و بهمن‌شیر می‌آید. از همین روی، قیمت‌شان نیز در بازار در قیاس با گونههای سیستان و بلوچستان و هرمزگان گران‌تر است.
وی ادامه داد: متاسفانه با احداث سدها و به‌رسمیت نشناختن حقآبه صیادان، ظرفیت یادشده از بین رفت؛ از شیرینی آب رودخانه‌ها به‌شدت کاسته شد و آب دریا پیشروی کرد. متعاقبا، گونه‌هایی که به این مناطق می‌آمدند و به واسطه این ظرفیت آب شیرین، تخم‌گذاری می‌کردند، نابود شدند و یا مهاجرت کردند.
مدیرعامل اتحادیه شرکت‌های تعاونی صیادی استان خوزستان، تصریح کرد: این ماهیان نه در رودخانه، بلکه در دریا زیست می‌کنند. نکته قابل توجه در مورد خوزستان این است که اروندرود، بهمن‌شیر و تا حدی هم رودخانه زهره، به‌دلیل اینکه تقریبا تنها شاخه‌ها و رودخانه‌هایی هستند که در جنوب به دریا می‌ریزند–با لحاظ کردن این نکته که ما دیگر رودخانه دائمی‌ای در جنوب که به دریا بریزد، نداریم- شرایط خاص و مناسبی را برای ماهیان جنوب در این نقطه از کشور فراهم می‌آورند. با توجه به نکات پیش‌گفته درباره مواد درون آب و اینکه ماهیان محل تمرکزشان در نزدیکی نقاط اتصال رودخانه‌ها به دریا است، آنها خوش‌طعم‌تر، چرب‌تر و شفاف‌تر از گونههای مشابه دیگر استان‌های ساحلی جنوب ایران هستند.
نابودی بستر زیست صُبور؛ ماهی خاطره‌انگیز مردمان آبادان و خرمشهر
وی در اشاره به ماهی صُبور که همیشه از خاطره‌انگیزترین ماهیان آبادان، خرمشهر و تقریبا کل خوزستان بوده، گفت: صُبورگونه‌ای ماهی مهاجر بوده که از ابتدای بهمن تا مقطع سال نو، از بنگلادش و پاکستان برای تخم‌گذاری به اروندرود و بهمن‌شیر می‌آمد. ماهی صُبور جایگاه خاصی در بین مردم خوزستان داشت و آیین‌های اجتماعی و فرهنگی بسیار زیادی پیرامون موضوع این ماهی در بین مردم آبادان و خرمشهر وجود داشت. در واقع، صُبور شناسنامه این مردم بود. اما اکنون صُبور و بسیاری دیگر گونههای آبزیان که نام بردم، کمیاب شده و قیمت آنها در بازار به‌شدت صعود کرده است. مثلا قیمت شوریده که در گذشته نهایتا بین ۲۰ الی ۳۰ هزار تومان بود اکنون حداقل ۷۰ الی ۸۰ هزار تومان شده است. صُبور که زمانی ۲۰-۲۵ هزار تومان بود در حال حاضر، به‌ازای هر کیلو، ۱۰۰ هزار تومان است. علت این تغییرات هم، نابودی بستر آنها است.
نفت فلات قاره و پتروشیمی‌های بندر امام، ریالی برای محیط زیست هزینه نکرده‌اند
دهقانی در انتقاد از وضعیت تولید آلاینده‌هایی که آسیب‌های جدی‌ای به منابع آبی خوزستان وارد می‌آورند، بیان داشت: آلودگی‌هایی که شرکت نفت فلات قاره ایران با استخراج نفت در خلیج فارس انجام داده، بستر زیست آبزیان را نابود کرده است. از همه مهم‌تر، ورود آلاینده‌های شرکت‌های پتروشیمی منطقه ویژه بندر امام خمینی (ره) است که در حجم وسیعی در آب دریا رها می‌شوند. نکته جالب این است که این شرکت‌ها هیچ تعهدی به حفظ زیستگاه‌های طبیعی منطقه ندارند و هیچ هزینه‌ای را برای بازسازی ذخایر زیست‌محیطی لحاظ نمی‌کنند و به دلیل قدرت زیادی که دارند تاکنون ریالی در این راستا هزینه نکرده‌اند.
صیادان استطاعت مالی و حقوقی پیگیری مطالباتشان در مجامع حقوقی را ندارند
وی در توضیح وضعیت ناگوار صیادان و شنیده نشدن مطالبات آنها، گفت: صیادان عموما افرادی فقیر و محروم و ساکن حاشیه شهرها و روستاها هستند که سطح عمومی سواد در بین آنها، پایین است. کار آنها بسیار سخت و طاقت‌فرسا، اما درآمدشان بسیار ناچیز است. صیادی که روزهای طولانی در دریا بوده، و حتی از یک سایه‌بان که گرمای ۵۰ درجه بالای سرش را کاهش دهد محروم است، در زمان بازگشت، با پول اندکی که به دست می‌آورد در کنار تمام هزینه‌های اساسی و جاری زندگی‌اش، باید مرهمی هم برای پوست سوخته‌اش در آفتاب بیابد. تمام این مسائل موجب می‌شود این افراد از توان کمی برای پیگیری مطالباتشان در مجامع حقوقی برخوردار باشند. آنها استطاعت این کار را به لحاظ حقوقی و مالی ندارند. شرکت‌های زیان‌رسان به محیط زیست نیز، از این شرایط سوءاستفاده کرده، و بی‌توجه به عواقب کارشان، پروژه‌های خود را جلو می‌برند.
نابودی بستر سابق آبزیان، مخاطرات بسیاری را برای صیادان و ماهی‌ها ایجاد کرده
دهقانی افزود: در گذشته، در یک الی دومایلی خشکی، به‌راحتی ماهی مناسب صید در دسترس بود اما اکنون به‌دلیل کاهش ذخایر آبزیانی که در محل تلاقی رودخانه و دریا ساکن بودند، محل فعالیت صیادان به نقاط دورتر از ساحل منتقل شده است. این امر مشکلاتی را در پی دارد. اول اینکه؛ به‌خاطر سنتی و قدیمی بودن لنج‌ها و قایق‌های صیادان، دوری از ساحل و فعالیت در مسافت‌های دور دریایی، مخاطرات بسیار زیادی برای آنها به همراه دارد. بعلاوه، فشار بر روی گونههای آبزی ساکن فواصل دور از ساحل از قبیل میش ماهی وآمور، در حال دامن زدن به نابودی آنها است. این مسائل کاهش ذخایر صید را تسریع کرده است.
در آب‌های خوزستان، نه صیادان چینی بلکه کشتی‌های ساخت چین حضور دارند
وی در توضیح گفته‌های اخیر برخی مقامات و مردم محلی پیرامون فعالیت صیادان چینی در آب‌های جنوب ایران، تصریح کرد: چینی‌ها در آب‌های استان خوزستان نیستند و این قضیه بیشتر جنبه شایعه دارد. اصل قضیه بدین صورت است که طی چند سال اخیر، سرمایه‌گذاران داخلی کشتی‌های مجهز چینی را اجاره کرده، و به آب‌های جنوب ایران می‌آورند. حال، همراه این کشتی، معمولاافرادی هم (یک یا دو نفر از همان کشور مبدا) هستند که متخصص در امورات فنی کشتی هستند. اما این به معنای حضور رسمی و گسترده صیادان چینی در آب‌های ایران نیست. این کشتی‌ها عموما به صید ماهیان حرام‌گوشت مثل فانوس ماهیان می‌پردازند که مورد استفاده برخی کارخانه‌های داخلی پودر ماهی جهت تهیه خوراک دام و یا نهاده‌های کشاورزی هستند. بنابراین، من حضور چینی‌ها را تایید نمی‌کنم و معتقدم طرح چنین موضوعاتی، بیشتر جنبه سیاسی دارد. ممکن است تخلفاتی هم در این حوزه صورت گیرد اما نیروهای دریابانی و مرزبانی معمولا آن را کنترل می‌کنند.
صیادی؛ اشتغال‌زاترین حرفه آبادانی‌ها، در خطر نابودی‌ست
مدیرعامل اتحادیه شرکت‌های تعاونی صیادی استان خوزستان، با بیان اینکه در طی یک یا دوسال اخیر، اقدامات خوبی برای بهبود شرایط صیادی صورت گرفته، گفت: برای مثال، به واسطه اجرای طرح دریابست، استفاده از ادوات مخرب صید کنترل و متعاقبا، از سرعت کاهش ذخایر آبزی کاسته شده است.
وی ادامه داد: با این وجود، ذخایر صید همچنان در حال کاهش است. در قیاس با دهه ۷۰ و ۸۰ خورشیدی، حجم صید کنونی یک/چهارم آن زمان است. قابل ذکر است دو/سوم صیادی استان خوزستان در شهرستان آبادان و توابع آن انجام می‌شود. امروز در آبادان شغل صیادی که با استفاده از سرمایه شخصی خود مردم انجام می‌شود بیش از نفت اشتغال‌زایی کرده است. شاهد این امر، تشکل صنفی صیادان است که بزرگ‌ترین تشکل صنفی این شهر است. بنابراین، نابودی اشتغال صیادی عواقب ناگواری برای مردم خوزستان، به‌خصوص مردم شهرستان‌های آبادان، خرمشهر، هندیجان و بندر ماهشهر دارد.
صدور مجوز صیادی بی‌توجه به شیلات؛ عامل اختلاف صیادان قدیم و جدید
دهقانی افزود: متاسفانه اکنون صدور مجوز برای شناورهای فاقد هویت بسیار زیاد شده است. در واقع، فله‌ای و بدون مجوز سازمان شیلات، مجوز صادر می‌شود. برای دادن مجوزهای بی‌رویه، اعمال نفوذ می‌شود. برای مثال، مقامات سیاسی به منطقه می‌آیند و در راستای اشتغال‌زایی، بدون هماهنگی با شیلات و ظرفیت‌های منطقه، مجوز صیادی می‌دهند. این امر به تنش و درگیری بین صیادان قدیمی و صاحب مجوز از شیلات، و صیادان جدید دامن زده است.
مدیرعامل اتحادیه شرکت‌های تعاونی صیادی استان خوزستان در پایان، گفت: اکنون در آبادان، ۶۲۰ شناور مجوزدار (لنج صیادی) و ۱۱۰۰ قایق صیادی وجود دارد. در مقابل، اما نزدیک به سه‌هزار شناور فاقد هویت (بدون مجوز شیلات، اما با اجازه‌نامه مقامات محلی) وجود دارد. همان‌طور که قبلا گفتم در حال حاضر، ۳۴ هزار صیاد شناسنامه‌دار با مجوز از شیلات (که جمعیت آنها با احتساب خانواده‌‌شان به حدود ۲۰۰ هزار نفر می‌رسد) کار می‌کنند که البته این تعداد، غیر از آنهایی است که فاقد هویت و مجوز رسمی از شیلات فعالیت می‌کنند.
گفتگو: علی رفاهی
