با فناوری‌های نسل چهارم صنعت حوادثی مثل معدن طبس قابل پیشگیری است

به گزارش خبرنگار ایلنا، ابعاد فنی و علمی ایمنی معادن شرق کشور به ویژه حوزه مرکزی دشت کویر در استان خراسان جنوبی و سمنان، باوجود مختصاتی مثل گستردگی معادن زغالسنگ و همزمان، گستردگی کشفیات انواع گازهای زیرزمینی از جمله متان، باعث این طرح پرسش شده که چطور می‌توان در این حوزه تولید و استخراجی ایمن داشت؟ حادثه مرگبار انفجار معدن زغالسنگ معدنجوی طبس که منجر به مرگ بیش از ۵۲ کارگر این مجموعه شد، بهانه‌ای شد تا به بررسی علت اصلی این حادثه یعنی نشت ناگهانی گاز متان در بلوک‌های مختلف معادن زغالسنگ شرق کشور و از جمله طبس بپردازیم.

در این زمینه پرستو علیخانی (استادیاردانشگاه شهید بهشتی) فعال در زمینه توسعه سیستم‌های واقعیت گسترده (XR) برای آموزش HSE معادن، اظهار کرد: باتوجه به وجود منابع گسترده گاز متان در منطقه طبس و اطراف آن، باید خاطرنشان کرد که فناوری اینترنت اشیاء این امکان را فراهم آورده تا قبل از اینکه پرسنل عملیاتی معدن شروع به فعالیت کنند، مکان و میزان نشت گاز را به سیستم‌های مرکزی سطح زمین مخابره کند. از این رو، دیگر نیاز نیست یک فرد ناظر با دستگاه گازسنج، وجود یا میزان نشت گاز را بسنجد. گاها این نیروهای ناظر خود بر اثر نشت گاز و انفجار ناشی از آن، جان خود را از دست داده‌اند.

وی افزود: با استفاده از اینترنت اشیاء می‌توان حسگرهایی را در نقاط مختلف معدن تعبیه کرد که هر زمان و در هر نقطه‌ای نشت گاز رخ داد، ادامه کار متوقف شود یا مقیاس حادثه کاهش یابد.

علیخانی با اشاره به چالش‌های اجرای این پیشنهاد گفت: اینترنت اشیاء یک زیرساخت اینترنتی نسل ۵ (۵G) می‌خواهد تا داده‌ها با هم تبادل شود و اطلاعات نشت گاز در کسری از ثانیه به اطلاع کلیه مدیران و کارگران و مهندسین برسد. در این حالت، عامل ماشین به‌جای ناظر انسانی، اعلان می‌دهد.

استادیار دانشگاه شهید بهشتی تهران اضافه کرد: استفاده از ظرفیت فناوری‌های چکینگ پیش از هر گونه عملیات و ورود به معدن ضروری است. باتوجه به منابع گسترده گاز متان در آن منطقه اساساً چک قبل از شروع کار، باید کاملاً خودکار و هوشمند وبدون دخالت عامل انسانی صورت بگیرد. اگر ما بخواهیم اطلاعات نشت ناگهانی و غیرقابل پیش‌بینی را داشته باشیم، ردیابی و ثبت دقیق و لحظه‌ای وضعیت گازهای درون معدن بشدت ضروری است؛ هر یک ثانیه هم می‌تواند سرنوشت‌ساز باشد. علاوه بر این، یم سیستم ترکیبی از هوش مصنوعی و اینترنت اشیاء به میزان بیشتری امکان تحلیل محل‌ها و منافذ نشت را هم به مهندسین می‌دهند تا برا آن اساس، پیش‌بینی‌های معناداری صورت بگیرد.

وی ادامه داد: بعد دیگر راهکار برای کاهش مقیاس و تعداد حوادث مرتبط با معادن، مهارت‌آموزی پرسنل معدن از طریق فناوری واقعیت مجازی است. برخی از حوادث وجود دارند که اصلا رخ ندادند تا حداقل کارگران قدیمی، تجارب خود را به کارگران جدیدتر انتقال دهند. آموزش نحوه مواجهه با موضوع انفجار و پروتکل‌های تخلیه، بسیار متفاوت از موضوعات دیگری است که با مانوری حضوری قابل انجام است. ما باید واقعی‌ترین حالت ممکن به انفجار را برای نیروها ترسیم کنیم. در این زمینه فناوری واقعیت مجازی (VR) مناسب‌ترین ابزار آموزشی است. یک مهندس ایمنی و یک کارگر معدن با قراردادن هدست واقعیت مجازی روی سر، دقیقا خود را در موقعیت ریزش لایه‌های بالاسری یا انفجار معدن یا نشت گاز می‌یابدو می‌تواند قبل از حادثه واکنش‌های احتمالی خود را بسنجد. در اینجا ارزیابی نیروها نیز قابل انجام است.

استادیار دانشگاه شهید بهشتی اضافه کرد: در ایران دانش طراحی و پیاده‌سازی همه این سیستم‌های فناورانهوجود دارد اما هنوز شاهد بهره‌مندی معادن از آن نیستیم. البته با مشارکت دانشگاه شهید بهشتی و سازمان ایمیدرو اقدامات مرتبطی آغاز شده و امیدواریم نتایج آن زودتر در اختیار صنایع و معادن کشور قرار بگیرد.