درس‌های ایمنی در دو مورد حوادث کار برق گرفتگی

به گزارش خبرنگار ایلنا، احمدرضا پرنده (مدیرکل مدیرکل بازرسی کار وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی) در یادداشتی به صورت داستان‌گونه، نکاتی درباره ایمنی در حین کار و ایمنی محصول کار برای مصرف‌کننده را بیان کرد. 

این کارشناس بررسی حوادث و بیماری‌های ناشی از کار در یادداشتی اختصاصی برای ایلنا، تصریح می‌کند: با مروری برحوادث، تجربه‌ای برای پیشگیری ایجاد می‌شود. برای مورد اخیر بحث «برق گرفتگی کف دست یک نوجوان به علت برقدار بودن علمک گاز درب منزل» مطرح می‌شود. 

در مروری بر یک حادثه، این مورد علاوه بر مسئله کار کارگران و قانون کار، به لحاظ ایمنی و امنیت آحاد مصرف‌کننده جامعه خصوصا کودکان و نوجوانان و پیشگیری از این گونه حوادث، قابل اهمیت است. در داستان این حادثه قید شده است که درصورت احساس برق دار بودن درب و پنچره ونرده‌های ساختمان حتما موضوع را جدی بگیرید و برای شناسای علت ان از کارشناس متخصص و فرد دارای صلاحیت در زمینه برق استفاده نمایید. 

شرح واقعه اول: 

در بررسی یک حادثه منجر به مصدومیت یک نوجوان ۹ساله ناشی از برق گرفتگی به محل وقوع حادثه مراجعه شد، طبق بررسی بعمل امده نوجوان خانواده در کوجه مشغول بازی بوده و طبق معمول بعضی کودکان و نوجوانان از در و دیوار بالا میروند این نوجوان دستش را به علمک گاز درب منزل گرفته بوده وبالا رفته حدود ۴۰سانتی متر بالاتر از زمین پایش را روی لبه سنگ دیوار گزاشته و با دستانش میله علمک را گرفته و مشغول بازی است ناگهان صدای او بالا میرود و دست راست وی که به علمک بوده دچار برق گرفتگی می‌شود. 

در این زمان خواهر این نوجوان که برحسب اتفاق در محل بوده متوجه می‌شود و برادر خود را از علمک گاز جدا میکند، هرچند خود این دختر خانم که برادرش را نجات داد یک لحظه دچار لرزش برق گرفتگی شد ولی چون نوجوان در لبه سنک دیوار در ارتفاع ۴۰سانتی متری زمین بود توانسته بود برادرش را از علمک گاز جدا کند و برادرش را مرگ نجات داد و خودش هم اسیب ندید، البته کف دست نوجوان بشدت دچار سوختگی شده بود و نظریه پزشک قانونی نیز سوختگی کف دست ناشی از برق گرفتگی بود. طبق بررسی بعمل امده پدر و اعضای خانواده مدتی بود از برقدار بودن درب و نرده راه پله منزل مطلع بودند ولی اقدامی برای شناسایی علت برقدار بودن ساختمان و رفع خطر نکرده بودند. 

در انجام کارشناسی و بررسی این حادثه برای کشف علت این حادثه ابتدا با فازمتر درب منزل، و نرده‌های فلزی را چگ نمودیم برق دار بود، کنتور برق را قطع کردیم بازم درب فلزی این ساختمان برقدار بود، جهت کشف علت برقدار بودن زنگ منزل همسایه را زدم و انجا امتحان کردم دیدم درب فلزی همسایه دوم نیز برقدار است، کنتور برق این منزل را قطع کردیم دیدم بازم فازمتر علامت برقدار بودن را نشان داد اینجا کوچه بن بست بود، بدنبال منبع این اتصال برق بودم این مکان را در کوجه‌ها دور زدم تا به خانه همجوار این ساختمان که دربش در کوچه دیگر بود رسیدیم، درب فلزی ساختمان سوم را چگ کردیم برقدار بود، کنتور برق این ساختمان راقطع نمودیم دیدیم اتصال بدنه برق قطع شد، نتیجه حاصل شد علت برقدار بودن اجسام فلزی در این سه ساختمان درواقع اتصال سیم برق در ساختمان سوم در این کوچه بوده است. 

بررسی تکمیلی نشان داد این ساختمان سومی که منبع اتصال برق بوده قبلا سیم نول در سیم کشی ساختمان در قسمتی به فلزات بکار رفته ازجمله درب اهنی و…اتصال داشته و چون نول بی‌برقه بوده قبلا مشکلی نمایان نشده، لیکن صاحب این منزل با یکی از برقکاران محله مشورت کرده که بعضی از لامپ‌ها در هنگام خاموش بودن به‌طور لحظه‌ای و ثانیه‌ای چشمک روشنای می‌زند و شبها باعث اذیت خانواده می‌شود. 

آن برق کار محلی گفته بود برو زیر کنتور جای دوسیم فاز و نول زیر کنتور که به سیم کشی برق ساختمان هست را عوض کن، با این جابه‌جای برق در سیمی امده که قبلا نول بوده و اتصال به درب‌های فلزی این ساختمان داشته و این سه ساختمان نیز از طریق میلگردها، آهن‌های سقف به‌هم ارتباط و باعث شده دو ساختمان دیگر اتصال برق داشته باشند. 

برای پیشگیری از وقوع این گونه حوادث لطفا نکات زیر مورد توجه قرار گیرد: 

در صورت اعلام لرزش و احساس برقدار بودن درب ساختمان، نرده‌ها و یا حتی هروسیله مورد استفاده در منزل موضوع خطر برق را جدی بگیرید وبه هیچ عنوان بی‌توجهی نکنید شاید یک لحظه غفلت موجب حادثه برای شما ویا بهترین وعزیزترین عضو خانواده شود. لذا ضروری است بدوا برق ساختمان را از کنتور قطع کنید بلافاصله به اداره برق محل مراجعه و درخواست اعزام کارشناس اداره برق اعلام کنید. 

و همزمان با دعوت از فردی که دارای مجوز فعالیت و صلاحیت در امور برق ساختمان است بخواهید به واحد ساختمانی شما مراجعه و علت برقدار بودن دربها و قستمت‌های ساختمان را بررسی و رفع عیب گردد. 

ضمنا نصب کلید محافظ جان در جعبه کنتور برق و وجود سیستم ارت برای پیشگیری از خطرات برق نیز مورد توجه قرارگیرد. 

شرح واقعه دوم: 

این حادثه مشمول قانون کار نیست صرفا به خاطر مسئولیت اجتماعی درقبال جان هموطنان وپیشگیری از این گونه حوادث بیان گردیده. 

در فصل تابستان از کولرهای آبی به منظور سیستم خنگ کننده منازل، اماکن، کارگاه‌ها و جاه‌های مختلف استفاده می‌شود. 

عدم رعایت ایمنی در هنگام نصب، تعمیرات و سرویسکاری کولرهای آبی حوادث منجر به فوت ناشی از برق گرفتگی را برای افرادی که خودشان کارفرما هستند، خویش فرما بوده، یا دارای تخصصی برق نیز داشته اند، یا برای صاحبان منازل و اماکن بدنبال داشته است به منظور پیشگیری از حوادث منجر به فوت ناشی از برق گرفتگی از کولرهای آبی لطفا همراه ما باشید در مطالعه نمونه‌ای حادثه که شخصا کارشناس رسمی دادگستری بررسی کننده‌گان بوده‌ام. 

مالک یک واحد مسکونی برای رفع عیب کولر آبی خود از یک واحد صنفی پروانه کسب دار، با مهارت و دارای مجوز فعالیت در تاسیسات وخدمات فنی درخواست می‌نماید، استاد کار که خودش خویش فرما بوده و کارگر محسوب نمی‌شود به واحد ساختمانی مراجعه و به پشت بام رفته و عیب ونقص فنی کولر را پمپ آب کولر تشخیص می‌دهد و قصد داشته پمپ آب کولر را تعویض کند. 

لذا به مالک می‌گوید کولر را خاموش کن، سپس اقدام به تعویض پمپ کولر می‌نماید در هنگاه نصب و اتصال فیش‌های برق پمپ کولر در جعبه لاستیکی سر یکی از فیش‌های برق، زدگی داشته و کمی بزرگتر از حد معمول بوده واین باعث شده به بدنه کولر اتصال یابد، از طرفی با توجه به اینکه در هنگام سرویس کولر، آب روی کف پشت بام واطراف کولر را خیس نموده، استاد کار پس از نصب پمپ به مالک می‌گوید: کولر را روشن کن! در حالی‌که دست وی به بدنه کولر بوده و فیش اتصال پمپ به بدنه اتصال و بدنه کولر برقدار و منجر به فوت ایشان می‌شود! 

خانواده مالک می‌بینند از استاد کار خبری نشد به پشت بام می‌ایند متوجه می‌شود استادکار نقش بر زمین و حادثه رخ داده که چون کف پشت بام برق دار شده این افراد نیز دچار برق گرفتگی و لرزش ناشی از برق گرفتگی می‌شوند و فریاد آن‌ها بالا می‌رود و احدی از اعضای خانواده که در ساختمان بوده فوراً دکمه کولر را خاموش می‌کنند. ولی چون کولر را خاموش نمودند، خانواده مالک دچار حادثه نشدند. پزشک قانونی علت فوت استاد کار سرویس کولر را ناشی از برق گرفتگی اعلام کرده بود! 

از این نمونه حوادث متاسفانه زیاد رخ میدهد وقتی به این استادکاران حتی تذکری داده شود قبول ندارند و کار خودشان را می‌کنند. از طرفی در بسیاری از منازل و اماکن کار سرویس کولرهای آبی بدون رعایت حداقل‌های ایمنی توسط خود افراد ساختمان صورت می‌گیرد و حوادث زیادی در این خصوص رخ داده است. 

برای پیشگیری از این گونه حوادث موارد رعایت موارد زیر مورد تاکید است: 

مالکین برای سرویس کولر حتما از افراد مجاز و صلاحیتدار ودارای مجوز کار استفاده (هرچند در این حادثه فرد حادثه دیده دارای صلاحیت و مجوز دار بوده، لیکن اجرای این بند مالک به مسولیت قانونی خود عمل نموده است) رعایت این بند به همه توصیه می‌شود. 

سرویس کار باید قبل از شروع بکار تجهیزات ایمنی ازجمله کفش مناسب عایق، دستکش مخصوص داشته و با فازمتر بدنه کولر را چگ کند. گاهی بدنه کولرها بخاطر اتصال برق برقدار هستند، گاهی سیم فاز و نول در کولرها جابه‌جا بسته شده و نواقصی از این دسته زیاد مشاهده می‌شود، لذا تست بدنه کولر قبل از روشن کردن، و زمان روشن نمودن کولر انجام شود. 

سرویس‌کار باید هنگاه اتصال سیم‌ها و فیش‌های اتصال دقت لازم را داشته باشد و دقت کند سر فیش اتصلات به بدنه کولر وصل نشده باشد. 

هنگام اتمام کار و درخواست روشن کردن کولر ضمن اینکه باید از کفش عایق و ایمن استفاده نماید، باید کف محل خشک باشد، کفش عایق پوشیده، و دستکش عایق داشته باشد و دست و بدن خود را به کولر نگذارد و با فازمتر از غیر برق دار بودن بدنه مطمئن شود. 

سرویس کار کولر باید از وجود کلید محافظ جان برق در ساختمان حصول اطمینان یابد. در تمامی ساختمانها باید کنار کنتور برق کلید محافظ جان نصب شده باشد تادرصورت اتصال بدنه برق به وسایل و یا برق گرفتگی افراد فورا برق قطع شود و حادثه رخ ندهد. 

بررسی‌ها نشان می‌دهد صرفا در ساختمان‌های جدید کلید محافظ جان در تابلو برق نصب شده است و خیلی از منازل و اماکن کلید محافظ جان در تابلو برق ندارند. گاهی به دوستان پیشنهاد می‌دادم اگر قصد هدیه به اقوام دارید یک کلید محافظ جان برق برایش هدیه ببرید و نصب کنند. عدم وجود سیم ارت در بعضی ساختمان‌ها و وسایل برقی در منازل و اماکن مشهود است، اگر منازل و اماکن «سیم ارت» نصب باشد و وسایل برقی به سیم ارت متصل باشند، از وقوع این حوادث جلوگیری می‌شود. 

اما چند نکته مهم دیگر درخصوص استفاده از کولرهای آبی حین کار: 

ضروری است اتحادیه یا اصناف مرتبط هنگام صدور پروانه فعالیت علاوه بر آموزش‌های مهارتی، آموزش ایمنی صنف مربوطه به خود را نیز دریافت کنند و به استناد ماده ۱۷ قانون نظام صنفی کشور، رعایت موارد ایمنی توسط صنف مربوطه را مورد توجه قرار دهند. 

بعضاً مشاهده می‌شود از کولرهای آبی بصورت سیار استفاده می‌شود و هرلحظه امکان دارد بدنه کولر برق دار باشد و این نمونه کارهای غیر ایمن باعث حوادث برای کودکان، و سایر افراد شده است. 

گاه دیده می‌شود درحالیکه کولر آبی سیار روشن و در حال کار کردن است با شلنگ آب از بدنه کولر آب بداخل کولر ریخته می‌شود که بسیار خطرناک و برق گرفتگی وحادثه بدنبال دارد. 

در برخی موارد نیز دیده می‌شود کولرهای آبی که به‌طور موقت وسیار در مغازه‌ها یا مناسبت‌های مختلف استفاده می‌شود قسمت خروجی ان بدون دریچه و پنچره است واحتمال دارد کودکان دست خود را بداخل پرهای فلزی در حال چرخش کولر کنند و حادثه رخ بدهد لذا نصب دریچه و حفاظ ضروری است. 

در مواردی هم مشاهد شده برای تمیز کردن کف فلزی کولر در حالی که برق کولر قطع نکرده‌اند اقدام به این کار خطرناک می‌نمایند لازم است ضمن خاموش بودن کلید برق کولر حتما برق کولر از قسمت تابلو برق یا کنتور قطع شود و فردی کنار تابلو برق یا کنتور به ایستد مراقب باشد وقتی کولر در حال سرویس است کسی برق کولر را وصل نکند. لطفا با رعایت دقیق ایمنی زمینه سلامت خود و دیگرا را فراهم کنید.