نقدی بر دشواری‌های بیمه‌ی «کارگران ساختمانی»؛
از داربست‌های ناایمنِ کردستان عراق تا مسیرهای مالروی پیچاپیچ/ بیمه‌ی ما را تسهیل کنید!
باید همه‌ی کارگران ساختمانی را بدون استثنا و بدون توجه به سهمیه و ظرفیت، بیمه کنند و در گام دوم، باید تسهیل‌گری مناسب در مقوله‌ی هزینه‌ی بیمه و فرجه‌ی پرداخت آن به عمل بیاورند؛ کارگری که به خاطر بیکاری، بار بر دوش می‌اندازد و کولبری می‌کند یا دستفروش می‌شود و بساط پهن می‌نماید، اگر داشته باشد، حتماً حق بیمه را سر وقت می‌پردازد.
به گزارش خبرنگار ایلنا، باد شدیدی می‌وزد؛ برف‌های سر قله‌ها، به آهستگی آب می‌شوند و برفابی که به دامنه سرازیر شده، راه رفتن در میانِ مالروهای پیچاپیچ را به سخت‌ترین کار دنیا تبدیل کرده است. «امروز اگر راه بیفتیم و به سلامت به مقصد برسیم و بار را در قهوه‌خانه‌ی مرزی به واسطه بدهیم و پول بگیریم، فردا خانه هستیم؛ این مسیر سخت را در همه‌ی زندگی پیش رو داریم؛ کار ساختمانی که راکد است و چاره‌ای جز کولبری نمی‌ماند....»
احمد، در اصل یک کارگر ساختمانی ساده است؛ اما برای پر کردن جای خالی کار ساختمانی و آجر بالا انداختن، به هر گریزراهی که بگویید، پا گذاشته است. فعلگی در کردستان عراق و اربیل، مدتی مسافرکشی با موتور سیکلت اقوامِ حاشیه‌نشین در تهران و البته کولبری با بار بر پشت گذاشتن و از کوره‌راه‌های پرخطر، یخچال و ضبط صوت و تلویزیون ِ ال‌سی‌دی به مقصد رساندن. او که از رکود ساخت‌وسازِ دهه‌ی نود شمسی، ضربه‌های بسیار خورده، مثل بسیاری از کارگران ساختمانی استان‌های غربی و محروم کشور، راه مطمئنی برای «نان درآوردن» ندارد: «سه فرزند مدرسه‌ای دارم، خانه‌ی اجاره‌ای در شین‌‌آباد و زنم مرض قند دارد و ......»
رنجنامه‌ی «کارگران فصلیِ غالباً بیکار» مانند احمد، مثنوی هفتادمن کاغذ است؛ این نامه‌ی مطول، نقطه‌ی پایانی ندارد. در شرایطی که جایِ «شغل شایسته» با درآمد مطمئن خالیست، حمایت‌های اجتماعی و بیمه‌ای نیز به کمترین میزان در چندسال گذشته رسیده است. اثبات این ادعا دشوار نیست: میکائل صدیقی (رئیس کانون انجمن‌های صنفی کارگران ساختمانی استان کردستان) به ایلنا می‌گوید: «تقریباً دو سال است که هیچ کارگر ساختمانی جدید بیمه نشده است؛ صف طولانی کارگران ساختمانی اصلاً جلو نمی‌رود؛ اینهمه کارگر پاره‌وقت و معمولاً بیکار را معطل تصویب اصلاحیه‌ی قانون بیمه کارگران ساختمانی نگه داشته‌اند و این طرح نیز مدام در راهروهای مجلس عقب و جلو می‌رود بدون اینکه تصویب شود و خروجی داشته باشد.»
اصلاحیه‌ی ماده ۵ و معطلی برای دو سال و نیم!
اصلاح قانون بیمه کارگران ساختمانی یا همان اصلاح ماده ۵ که مربوط به نحوه‌ی اخذِ سهم کارفرما در مقوله‌ی بیمه کارگران ساختمانی است، مدتهاست در گیرودار تصویب در مجلس شورای اسلامی است، دقیقاً دو سال و نیم تمام. شانزدهم فروردین ماهِ سال جدید، نمایندگان مجلس شورای اسلامی به منظور رفع ایرادات، طرح اصلاح قانون بیمه کارگران ساختمانی را برای چندمین بار به کمیسیون اجتماعی ارجاع دادند. به گفته‌ی علیرضا سلیمی (یک نماینده مجلس) «بند الف ماده واحده طرح اصلاح قانون بیمه کارگران ساختمانی ایرادات جدی دارد و برخلاف چند اصل از قانون اساسی است.»
با این اوصاف، بازهم انتظار کارگران ساختمانی برای تصویب نهایی این طرح و خاتمه‌ی بلاتکلیفی، طولانی می‌شود؛ از آنجا که این طرح سازوکار دریافت سهم کارفرما در بیمه کارگران ساختمانی را تعیین می‌کند، ظاهراً تا زمان تصویب نهایی در مجلس، مسیر بیمه شدن کارگران متقاضی مسدود است.
در حالت کلی در بیمه کارگران ساختمانی، سهم ۲۰ درصدی برای کارفرما درنظر گرفته شده و کارفرما موظف است ۸ درصد از مزد هر کارگر به ازای ساخت هر متر از ساختمان با ضریب بین نیم تا ۱۴ درصد را به عنوان سهم خود برای پرداخت حق بیمه کارگر ساختمانی پرداخت کند. ضریب تعیین شده برای پرداخت حق بیمه در مناطق مختلف باتوجه به قیمت زمین و شرایط محیطی از ۰.۵ تا ۱۴ درصد متغیر خواهد بود. هرچه هزینه ساخت ساختمان بالاتر و منطقه آن جزو مناطق گران قیمت‌تر باشد، هزینه سهم کارفرما برای پرداخت بیمه کارگر گران‌تر خواهد بود؛ اگر ساختمان در مناطق محروم‌تر ساخته شود یا هزینه ساخت کمتری داشته باشد، هزینه سهم کارفرما در پرداخت حق بیمه کارگر کاهش می‌یابد. قرار است اصلاحیه مجلس، ورودی‌های سازمان تامین اجتماعی را با دریافت سهم عادلانه از کارفرمایان و متولیان ساخت و ساز بیشتر کند اما گویا اراده‌ای برای تصویب سریع‌تر آن در کار نیست. چهاردهم خردادماه سال پیش نیز این طرح در صحن علنی مجلس به بررسی گذاشته شد اما به دلیل ایرادات آیین‌نامه‌ای و اشکالاتی که نمایندگان از جمله رئیس مجلس وارد کردند، به تصویب نرسید؛ حالا بعد از گذشت بیش از نُه ماه، دوباره طرح به کمیسیون اجتماعی ارجاع داده شده و تصویب آن ناکام مانده است!
میکائیل صدیقی، یکی از دغدغه‌های کارگران ساختمانی را تصویب عاجل این طرح و باز شدن مسیر بیمه‌ای کارگران متقاضی می‌داند و می‌گوید: بعد از گذشت دوسال و نیم، انتظار داریم در این شرایط بحران رکودی و کسادی بازار ساخت و ساز و درحالیکه کرونا این اوضاع را وخیم‌تر کرده است، نمایندگان مجلس حساسیت موضوع را درک کنند و اجازه دهند کارگران ساختمانیِ متقاضی بیمه که غالباً حتی شش ماه از سال را اشتغال کامل ندارند، بیمه شوند.
هزینه‌های سنگین بیمه و عدم تسهیل‌گری سازمان تامین اجتماعی
در مساله بیمه‌ی کارگران ساختمانی، مشکلات بسیار وجود دارد که فقط یکی از آن‌ها، لیست طولانی انتظار و هفت خوانِ پرمصیبت ثبت نام است؛ مشکل بعدی، هزینه‌ی سنگین بیمه و البته قطع شدن آن به علت ناتوانی در پرداخت این هزینه‌ی سنگین است.
صدیقی در این رابطه توضیح می‌دهد: هزینه بیمه کارگران ساختمانی براساس کارت مهارت و نظام درجه‌بندی تعیین می‌شود. برای کارگران درجه سه (کارگر ساده)، هزینه ماهانه در سال جدید ۳۶۳ هزار تومان، برای کارگر درجه دو یا نیمه ماهر ۳۹۳ هزار تومان و برای کارگر درجه یک یا ماهر ۴۲۳ هزار تومان است. البته این مبالغ برای شش ماه اول سال است. این مبالغ نسبت به شرایط معیشتی و شغلی کارگران و با در نظر گرفتن بیکاری‌های ادواری آن‌ها، بسیار زیاد است. سهم کارگر در بیمه کارگران ساختمانی، ۷ درصد است اما تامین اجتماعی با استناد به فرمول‌هایی مبتنی بر کارت مهارت، برای هرسه گروه، بیشتر از ۷ درصد را دریافت می‌کند. مثلاً برای کارگر درجه سه، ۷ درصد دقیقاً ۳۰۸ هزار تومان می‌شود نه ۳۶۳ هزار تومان؛ اما آمده‌اند چند دهم درصد اضافه کرده‌اند و مبلغ بیشتری از کارگران ماهانه می‌گیرند. اگر کارگری شش ماه نتواند حق بیمه را بپردازد، بیمه‌اش را خیلی راحت قطع می‌کنند. در واقع، درکی از شرایط سخت زندگی کارگران ساختمانی ندارند، کارگرانی که به هر دری می‌زنند تا هم هزینه‌های سنگین زندگی را تامین کنند و هم بتوانند حق بیمه را پرداخت کنند اما متاسفانه غالباً موفق نمی‌شوند.
به گفته صدیقی، وظیفه‌ی دولت این است که طبق اصل ۲۹ قانون اساسی، «آحاد مردم» و تمام شهروندان را بیمه کند و وظیفه‌ی سازمان تامین اجتماعی این است که طبق ماده ۵ قانون تامین اجتماعی، «تمام کارگران ساختمانی کشور» را بیمه کند اما متاسفانه به هیچ‌یک از این وظایف بالادستی عمل نشده است.
او تاکید می‌کند: اول باید همه‌ی کارگران ساختمانی را بدون استثنا و بدون توجه به سهمیه و ظرفیت، بیمه کنند و در گام دوم، باید تسهیل‌گری مناسب در مقوله‌ی هزینه‌ی بیمه و فرجه‌ی پرداخت آن به عمل بیاورند؛ کارگری که به خاطر بیکاری، بار بر دوش می‌اندازد و کولبری می‌کند یا دستفروش می‌شود و بساط پهن می‌نماید، اگر داشته باشد، حتماً حق بیمه را سر وقت می‌پردازد.
بیمه‌ی ما را تسهیل کنید....
کارگران ساختمانی وقتی بیکار می‌شوند، به درهای بسته‌ی بسیار برمی‌خورند؛ وقتی به عراق می‌روند و فعلگی می‌کنند، پیهِ زندگی در اتاقک‌های نمور و پرازدحام کارگری بدون امکانات بهداشتی و زیستی را به تن می‌مالند و خیلی ساده از داربست‌های ناایمنِ کردستان عراق سقوط می‌کنند، یا مصدوم می‌شوند و یا متاسفانه جان خود را در این راه از دست می‌دهند. سال گذشته، اخبار پُر بود از کارگران مهاجری که از عراق با آسیب‌های جسمی برگشتند، برخی هم شاید برنگشتند. کولبری مسیرِ پیچاپیچ دیگری است که هیچ وقت به مقصد نمی‌رسد! کارگران در ازدحام اینهمه ناکامی و بدبیاری، فقط یک چیز ساده می‌خواهند: «بیمه‌ی ما را تسهیل کنید...»
گزارش: نسرین هزاره مقدم
