ایلنا گزارش می‌دهد؛
حضور متخصصان کار در هیات مدیره صندوق ایجاد فرصت‌های شغلی خالی است/ اگر منابع مادی زیاد نشود، دردی درمان نخواهد شد
اساسنامه صندوق حمایت از فرصت‌های شغلی افراد دارای معلولیت تحت پوشش بهزیستی، توسط هیات دولت تصویب شد. از زمان صدور مصوبه تا این لحظه، هیچ فراخوانی مبنی بر چگونگی استفاده جامعه هدف از این صندوق اعلام نشده است.
به گزارش خبرنگار ایلنا، ساختمان مرکزی «صندوق حمایت از فرصت‌های شغلی افراد دارای معلولیت» بیست و هشتم تیرماه با حضور محمد شریعتمداری وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی، ولی اسماعیلی رییس کمیسیون اجتماعی مجلس شورای اسلامی، وحید قبادی دانا رییس سازمان بهزیستی کشور و جمعی از معاونین و نمایندگان افراد دارای معلولیت افتتاح شد. همچنین اساسنامه صندوق حمایت از فرصت‌های شغلی افراد دارای معلولیت تحت پوشش بهزیستی، توسط هیات دولت در ششمین روز از بهمن ماه ۹۹ تصویب شد. از زمان صدور مصوبه تا این لحظه، هیچ آیین نامه‌ای مبنی بر چگونگی استفاده جامعه هدف از این صندوق اعلام نشده است. بی‌سر و سامانی در ابلاغ آیین‌نامه‌ها سبب شده تا معلولان نسبت به آن انتقاداتی وارد کنند.
ایران در کنوانسیون حقوق افراد دارای معلولیت، عضویت دارد و در بازه زمانی‌های چهارساله، باید گزارش خود را اعلام کند. طبق این کنوانسیون، کشورهای عضو باید زمینه‌های اشتغال افراد دارای معلولیت را فراهم کنند. یکی از پیش‌بینی‌هایی قانون حمایت از معلولان مصوب ۲۰ اسفند سال ۹۶، تشکیل «صندوق حمایت از فرصت‌های شغلی افراد دارای معلولیت» است. ماده ۱۰ قانون حمایت از معلولان تصریح دارد که وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی مکلف است در قالب اعتبارات سازمان، صندوق حمایت فرصت‌های شغلی افراد دارای معلولیت تحت پوشش را ایجاد کند. بنابراین ایجاد این صندوق از وظایف مصرح وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی محسوب می‌شود که با تعلل فراوان، اساسنامه تایید شده است.
اگرچه قانون اساسی و اسناد بین‌المللی حق داشتن کار را برای همه افراد به رسمیت شناخته ولی این حق برای معلولان طی سال‌های طولانی نادیده گرفته شده است. محدودیت‌های معلولان باید از طریق توانبخشی و در طی آموزش‌های حرفه‌ای تقویت شود تا این بخش از جامعه نیز تا حد امکان بتواند از حق اشتغال برخوردار باشد. در کشورهای گوناگون با تخصیص سهمی از اشتغال و کمک هزینه‌های لازم به واحدهای تولیدی و اقتصادی تلاش می‌شود تا بیکاری افراد دارای معلولیت کاهش یابد. به گفته بهروز مروتی (رئیس کمپین حمایت از افراد دارای معلولیت)، معلولان باید عمر نوح و صبر ایوب داشته باشند تا آیین‌نامه‌های مربوط به صندوق ابلاغ شود و به مرحله اجرا درآید.
اگرچه افراد دارای معلولیت بر تسریع روند صدور آیین‌نامه‌ها تاکید می‌کنند اما به نظر می‌رسد مسئولان بهزیستی تمایلی به این کار ندارند. به گفته مصطفی سراج (رئیس هیات مدیره صندوق حمایت از فرصت‌های شغلی افراد دارای معلولیت)، نمی‌توان درخصوص جزئیات اخذ وام اطلاع‌رسانی کرد. یکی از وظایف صندوق پرداخت وام و تسهیلات است که پس از جذب منابع و بودجه لازم قابل بحث و ارایه است از طرفی، با توجه به اینکه آیین‌نامه مالی و معاملاتی صندوق و دستورالعمل نحوه پرداختی تسهیلات هنوز به تصویب هیات امنا نرسیده است بنابراین لازم است درصورت تصویب این مهم اطلاع‌رسانی شود. البته اداره کل اشتغال سازمان در این زمینه پاسخگو بوده و بعد از اینکه ساز و کار لازم برای صندوق مصوب شد در این زمینه اطلاع‌رسانی خواهد شد.
زیرساخت‌ها به درستی بنا شود، نتیجه مطلوب خواهد بود
اصغر شیرزادی (رئیس انجمن تخصصی معلولین ایران) به ایلنا توضیح داد: صندوق ایجاد فرصت‌های شغلی در قانون جامع حمایت از معلولین پیش‌بینی شده و جلسات متعددی درباره این صندوق با حضور وزیر کار برگزار شده است. این صندوق با هدف ایجاد اشتغال‌زایی برای جامعه هدف تشکیل شده و تصور می‌کنم، تاسیس چنین صندوقی می‌تواند نقطه عطفی برای اشتغال معلولان باشد تا به اشتغال دست یابند.
به گفته وی، اگر خشت اول این صندوق به درستی بنا شود، علاوه بر کمک شایان به جامعه هدف، وضعیت اشتغال معلولان با رشد و توسعه اقتصادی همراه می‌شود.
حضور متخصصان کار در هیات مدیره خالی است
با این حال؛ فعالان جامعه افراد دارای معلولیت معتقدند، ترکیب هیات امنای این صندوق مناسب نیست و برخی از نیروهای سازمان بهزیستی با احکامی در این تیم حضور دارند و در این میان تنها ۲ نماینده از تشکل‌های معلولان در آن حضور دارند که از یک شبکه هستند؛ شبکه‌های ملی ناشنوایان، ملی نابینایان و ملی معلولان جسمی حرکتی هرکدام از داشتن نماینده در این صندوق محروم هستند.
مدیرعامل تعاونی معلولین ایران فتح جم دراینباره توضیح داد: بر اساس آیین‌نامه‌ها، افرادی مثل وزیر کار، روسای سازمان برنامه و بودجه و بانک مرکزی هیات امنای این صندوق را تشکیل می‌دهند؛ همچنین. هیات مدیره‌ای متشکل از اعضای بهزیستی و دو نفر از افراد دارای معلولیت به صورت تمام وقت رسیدگی به امور صندوق را در دست دارند. من معتقدم، صندوق باید جایگاه تخصصی باشد یعنی افراد متخصص باید مسئولیت اجرای امور را در دست داشته باشند. به طور قطع، رسیدگی به امور صندوق با مسائلی مثل جذب اعتبار برای اشتغال، تقسیم اعتبار بین کارفرمایان و نظارت بر مراکز نگهداری از معلولان بسیار تفاوت دارد. حوزه اشتغال پیچیدگی‌ها و ظرافت خاص خود را دارد؛ افراد باید به طور کامل با مسائل حوزه تامین اجتماعی، سهم بازار، کسب و کارها، قانون کار و مواردی از این دست آشنا باشند. نیروهای بهزیستی ۵ عضو هیات مدیره را تشکیل می‌دهند؛ اگر تعداد این افراد کمتر بود، انتقادها به آن کاهش می‌یافت.
وی تصریح کرد: حضور ۲ نفر از افراد تشکل‌های معلولین در هیات مدیره به واسطه ضعف این تشکل‌ها است و هیچ خرده‌ای نمی‌توان به این موضوع وارد کرد. تصمیم بر این بود، شبکه‌ای برای افراد دارای معلولیت جسمی‌حرکتی در کشور تاسیس شود که این موضوع با حمایت سازمان بهزیستی محقق شد. همچنین شبکه‌ای به صورت خودجوش و با محوریت فعالان جامعه معلولین استان قزوین شکل گرفت. در ارتباط با این تشکل‌ها مباحث مختلفی بیان می‌شود اما در هر صورت مجوزهایی اخذ شده است. مسائل مطرح شده سبب آسیب دیدن تشکل‌ها می‌شود و دود آن به چشم جامعه هدف می‌رود. تشکل‌های معلولان باید یکبار برای همیشه به صورت شفاف و روشن موضع خود را مشخص کنند. تفرق در بین گروه‌ها به شدت آسیب‌زننده است.
به گفته شیرزادی، این صندوق در حال حاضر تصمیم دارد تا اشتغال معلولان را با فاکتوری مثل نقدینگی افزایش دهد، اگرچه می‌تواند مولفه‌های متعددی مثل توسعه مهارت را مدنظر قرار داد. به هر حال، صندوق فرصت‌های شغلی با این شکل و شمایل فعالیت خود را آغاز کرده و امیدواریم که نتایج خوبی داشته باشد.
مدیرعامل تعاونی معلولین ایران فتح جم اظهار داشت: صندوق، کار خود را با سرمایه اولیه ۲۴ میلیارد تومانی (از محل مصوبات سازمان بهزیستی) آغاز کرده، به طور قطع، بسیاری از منابع سازمان بهزیستی مثل موارد غیرمنقول، ساختمان‌های سازمان، کمک‌های افراد خیر می‌توانند در قالب سرمایه‌های این صندوق قرار گیرند. همچنین دستگاه‌های متعددی در کشور وجود دارند که با کمک و تعامل متقابل با آن‌ها می‌توان سرمایه صندوق را افزایش داد. این سرمایه اولیه است اما اگر میزان سرمایه بیشتر بود، به طور قطع وضعیت بهتر می‌شد. اگر سرانه ایجاد هر شغل را ۱۰۰ میلیون تومان درنظر بگیریم و آورده اولیه را تقسیم بر تعداد ۴۰ هزار معلول کشور کنیم، این مبلغ ناچیز است و به هیچ وجه مشکل اشتغال را حل نخواهد کرد.
اشتغال باید مد نظر باشد نه مستمری
به گفته فعالان حامی حقوق افراد دارای معلولیت، در فرم‌های درخواست وام آمده است: سازمان بهزیستی بر اساس صلاحدید خود در هر زمان می‌تواند مستمری معلولان را قطع کند. این موضوع سبب نگرانی جامعه هدف شده و آن‌ها تصور می‌کنند با دریافت وام از مستمری ماهانه خودم محروم می‌شوند.
اگرچه این نگرانی وجود دارد اما شیرزادی دیدگاهی دیگر دارد، وی معتقد است: افراد دارای معلولیت نباید به مستمری ۵۰۰ تا ۶۰۰ هزار تومانی خود فکر کنند و باید دریافت وام و توسعه اشتغال را مدنظر خود قرار دهند. اشتغال می‌تواند منابع درآمدی این افراد را افزایش دهد و درآمد بهتری داشته باشند.
به گفته وی، معلولان باید از حضور یک روان‌شناس خوب برخوردار باشند تا زمینه‌های روحی اشتغال در آن‌ها ایجاد شود و چشم‌اندازی مناسبی نسبت به آینده شغلی خود داشته باشند. معلولان باید به این باور برسند توانایی برخوردارای از درآمد مناسب را دارند و نباید چشم‌انتظار مستمری ناچیز باشند. شاید کمتر از یک درصد جامعه هدف به مستمری نیاز داشته باشند.
سخن پایانی
شعار معلولیت محدودیت نیست را بارها و بارها شنیده‌ایم اما در عمل آن چیزی که وجود دارد خلاف این شعار است و با یک نگاه اجمالی می‌بینیم که این قشر از جامعه با محدودیت‌های بی‌شماری دست و پنجه نرم می‌کنند و برای برخورداری از حقوق و مزایای قانونی که برای آن‌ها تعریف شده با چالش روبرو می‌شوند. اشتغال برای افراد دارای معلولیت فقط اهرم کسب درآمد نیست بلکه فرصت حضور در جامعه و جلوگیری از گوشه‌نشینی آن‌ها را فراهم می‌کند.
گزارش: علی خسروجردی
