ایلنا گزارش می‌دهد؛
پا در هوا ماندن وعده‌هایِ روز پرستار/ خطر فرورفتن نظام درمان در سیاهچاله
اجرای قانون تعرفه‌گذاری قدیمی‌ترین خواسته پرستاران است. در روز پرستار، رهبر انقلاب بر اجرای این قانون تاکید کردند و آن را برای مقام‌های وزارت بهداشت «لازم الاجرا» دانستند. با این حال مدت‌هاست که دولت‌های مختلف به بهانه‌ی همکاری نکردن بیمه‌ها و «وجود ناهماهنگی» در «شورای عالی بیمه» از اجرای آن سر باز می‌زنند.
به گزارش خبرنگار ایلنا، سوت کشیدن قطارها و به صدا درآورن زنگ‌ها، یا هر عمل دیگری برای تقدیر از فداکاران یک جامعه، از قدیم در کشورهای اروپایی مرسوم بود؛ اما جهان در سال ۲۰۲۰ برای تقدیر از کادر درمان که در مقابل کرونا صف بست، نوآورهای دیگری مانند نورافشانی و نورپردازی لیزری بر روی بناهای تاریخی و کوه‌ها سر بفلک کشیده را به‌کار گرفته است. در ایران اما روز پرستار با همان «تقدیر سوتی»، چند بیانیه و سخنرانی برگزار شد و وعده‌های نخ‌نما شده‌یِ افزایش استخدام پرستاران و اجرای قانون تعرفه‌گذاری خدمات پرستاری تکرار شدند. واکنش‌هایی که از روز پرستار تا لحظه انتشار این گزارش، فضای مجازی را با «هشتگ» و «ریتوییت» درنوردید، نشان می‌دهند که پرستاران اعتماد خود را به موتور تولید وعده از دست داده‌اند و به جزء برقراری محدودیت‌های تردد عمومی که تا حدی از بار مراجعه به بیمارستان‌ها کاسته است، همراهی دیگری را از سوی سیاست‌گذار درمان نمی‌بینند؛ البته امسال وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی از افزایش ۵۰ درصدی حقوق پرستاران از اول دی ماه خبر داد که با واکنش پرستاران مبنی بر اینکه افزایش حقوقی که اعلام شد مربوط به افزایش «فوق‌العاده ویژه» کارکنان است که کلیه کارکنان بهداشت و درمان وزارت بهداشت را شامل می‌شود و مختص پرستاران نیست؛ حتی پیش از پرستاران برای کارکنان ستادی اجرا شده بود.
تحمیل تبعیض به شرکتی و قراردادی‌ها
حواشی روز پرستار در مورد افزایش ۵۰ درصدی فوق‌العاده کارکنان بهداشت و درمان به همین جا ختم نشد و پرستاران به صداوسیما هم معترض شدند: «این افزایش فوق‌العاده مربوط به همه کارکنان از پزشک تا کارمند و کارگر است، چرا در همه‌ی بخش‌های خبری فقط نام پرستار را اعلام کردید، دلیل همراهی شما با وزارت بهداشت که دستش برای مطالبات پرستاران خالی بود، چیست؟» از طرفی باید توجه داشت که افزایش ۵۰ درصدی فوق‌العاده شامل کارکنان شرکتی نمی‌شود؛ همانطور که افزایش ۵۰ درصدی امتیازات فصل دهم قانون مدیریت خدمات کشوری به آنها نرسید. در همین حال به گفته کارکنان قراردادی مشمول قانون کار، افزایش صرفا ۳۵ درصدی فوق‌العاده ویژه در مورد آنها اعمال شده است؛ امری که با وعده مسئولان وزارت بهداشت همخوان نیست و حاکی از وجود تبعیض در برقراری مزایای شغلی است. همین امر موجب شد که پرستاران شرکتی و قراردادی بگویند: «با تبعیض‌هایی که متحمل می‌شویم، گذران شیفت‌های کار شبانه‌روزی در دوران پاندمی کرونا، سخت‌تر شده است.»
قانون تعرفه‌گذاری خدمات پرستاری
اجرای قانون تعرفه‌گذاری قدیمی‌ترین خواسته پرستاران است. در روز پرستار، رهبر انقلاب بر اجرای این قانون تاکید کردند و آن را برای مقام‌های وزارت بهداشت «لازم الاجرا» دانستند. با این حال مدت‌هاست که دولت‌های مختلف به بهانه‌ی همکاری نکردن بیمه‌ها و «وجود ناهماهنگی» در «شورای عالی بیمه» از اجرای آن سر باز می‌زنند. به همین دلیل از روز ۳۰ آذر که رهبری اجرای آن را مورد تاکید قرار دادند تا امروز، پرستاران با به راه انداختن کمپین‌های گوناگون، شروع به مطرح کردن این خواسته دیرینه‌ی خود کرده‌اند.
بر مبنای این قانون پرستاران هم می‌توانند با مهر خود خدمات درمانی را در دفترچه بیمه بیماران ثبت کنند. همچنین بیماران تعرفه کمتری را بابت خدمات پرستاری می‌پردازند که در نتیجه سهم پرداخت از جیب مردم کاهش می‌یابد و بیمه‌ها هم پول کمتری را به مردم می‌پردازند. در نتیجه هم کارِ پرستاران با مُهر پزشکان قیمت‌گذاری نمی‌شود و هم کارانه پرستاران بابت خدماتی که به بیماران ارائه می‌کنند، افزایش می‌یابد. با این همه مسئولان وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی مدعی هستند که شورای عالی بیمه کم کاری می‌کند. از طرفی به اعتقاد مقام‌های این وزارتخانه، قانون تعرفه‌گذاری خدمات پرستاری به بودجه خاصی نیاز ندارد؛ اما اینگونه که محمد شریفی مقدم (دبیرکل خانه پرستار) به ایلنا گفت: «دولت برای اجرای این قانون سالانه به ۵ هزار میلیارد تومان بودجه نیاز دارد.»
محروم ماندن تعرفه‌گذاری از ردیف بودجه
وی در این مورد، گفت: «زمانی که در سازمان نظام پرستاری حضور داشتم، ارزیابی این بود که برای اجرای قانون تعرفه‌گذاری خدمات پرستاری، به ۲ هزار میلیارد تومان بودجه نیاز داریم اما از آن زمان تاکنون شاهد افزایش ۲۰۰ تا ۳۰۰ درصدی تعرفه‌های درمان هستیم، در نتیجه دولت نمی‌تواند با ۲ هزار میلیارد تومان سر و ته کار را ببنند؛ بلکه برای یک سال اجرای قانون، به ۵ هزار میلیارد تومان منابع نیاز داریم. خوشبختانه هم قانون وجود دارد و هم زیرساخت‌های آن. مسئولان وزارتخانه باید به استناد حکم رهبر انقلاب، آستین بالا بزنند؛ اما در کمال تاسف باید یادآور شوم که در لایحه بودجه ۱۴۰۰، بودجه‌ای برای اجرای این قانون پیش‌بینی نشده است و همچنان می‌شنویم که می‌گویند اجرای این قانون به بودجه نیاز ندارد! امیداورم که نمایندگان مجلس در لایحه بودجه ۱۴۰۰، با جابجایی ردیف‌های بودجه، سهم قانون تعرفه‌گذاری را پیش‌بینی کنند، چراکه وزارت بهداشت توجهی به این مهم نداشته است.»
شریفی مقدم افزود: «وزارت بهداشت باید به تبصره بند (ث) ماده ۷۴ قانون برنامه پنج‌ساله ششم توسعه، توجه داشته باشد که مقرر داشته است، در چهارچوب قانون تعرفه‌گذاری خدمات پرستاری و تعدیل کارانه‌های پرستاری مصوب ۶/۴/۱۳۸۶ دولت مکلف است در قالب قوانین بودجه سالانه در سقف کارانه پرستاری و در چهارچوب بسته‌های خدمات تشخیصی درمانی موضوع قانون مذکور اعتبارات مورد نیاز را از محل منابع بودجه عمومی دولت تأمین نماید. قاعدتا اگر بودجه‌ای پیش‌بینی نشود، وضعیت امروز پرداخت کارانه به پرستاران پیش می‌آید، که ۲۰۰ تا ۳۰۰ هزار تومان یعنی «چندر غاز» برای پرستاران در نظر می‌گیرند. به هر شکل اگر اراده‌ای در مجموعه وزارت بهداشت وجود داشته باشد، باید بودجه آن را هم در نظر بگیرند. در غیر این صورت مهم‌ترین خواسته پرستاران در اجرا شکست می‌خورد.»
استخدام نیروی پرستاری
در کنار اجرای قانون تعرفه‌گذاری خدمات پرستاری، افزایشِ استخدامِ پرستاران دارای اهمیت است. به ویژه در شرایط حاضر که به گفته محمد میرزابیگی (رئیس سازمان نظام پرستاری) ۶۰ هزار پرستار به کرونا مبتلا شده‌اند. در ایران یکی از دلایل مرگ بیش از ۵۴ هزار نفر بر اثر کرونا (بنابه روایت‌های رسمی)، کمبود تعداد پرستار به نسبت تعداد تخت است، درحالیکه بر اساس استانداردهای جهانی، باید به ازای هر تخت بیمارستانی، ۲.۵ پرستار وجود داشته باشد، در ایران کمتر از ۱ پرستار وجود دارد. بر اساس اعلام شمس‌الدین شمسی (رئیس شورای عالی نظام پرستاری) شاهد کمبود ۱۰۰ هزار نیروی پرستاری در کشور هستیم، آنهم در شرایطی که کارِ پرستاران در شرایط کرونا مضاعف شده است. وی همچنین تاکید کرده است: «زمانی که کمبود نیروی انسانی وجود دارد میزان کیفیت خدمات‌رسانی به مراجعان و بیماران افت می‌کند».
نگاه به حد نرمال مراقب هم شاهد دیگری بر ناکافی بودن تعداد پرستاران در ایران است. بر اساس استانداردهای جهانی، حد استاندارد مراقبت، ۱۰ پرستار به ازای هر هزار نفر و حداقل آن ۳ پرستار است اما در این ۱.۵ پرستار به ازای هر هزار وجود دارد.
کمبود کادر پرستاری، از نظر دبیرکل خانه پرستار معضلی جدی است که با استخدام‌های جدید هم که کمتر از عدد اعلام شده است، جبران نمی‌شود. شریفی مقدم در این مورد، گفت: «باتوجه به اینکه اعلام شده است که از ۳۰ هزار مجور استخدامی جدید، ۱۲ هزار نفر را گروه پرستاری شامل می‌شود، یعنی در حد حدود ۴۰ درصد سال گذشته جذب نیرو داریم. سال گذشته هم که وزارت بهداشت اعلام کرد برای ۱۰ هزار نفر مجوز استخدام صادر شد، تنها ۳ هزار و ۸۰۰ پرستار جذب شدند؛ یعنی حدود ۳۸ درصد. تازه این ۱۲ هزار نفر گروه پرستاری را تشکیل می‌دهند که شامل کمک پرستار و… می‌شوند. این در حالی است که رهبری در کنار تاکید بر اجرای قانون تعرفه‌گذاری خدمات پرستاری به عنوان یک حکم حکومتی، استخدام پرستاران را به عنوان دیگر مطالبه مهم پرستاران یادآور شدند.»
اشاره شریفی مقدم به این قسمت از صحبت‌های رهبری در روز پرستار است: «استخدام پرستاران (که ۴-۳ سال قبل گفتم) از دیگر وظایف جدی مسئولان است. باید پرستاران با خیال راحت به کار دشوار خود بپردازند و خانواده‌های آنان نیز خاطر جمع باشند.»
بیمهری به پرستاران در استخدام
دبیرکل خانه پرستار، افزود: «مهم‌ترین دستاورد روز پرستار ۱۴۰۰ تاکید بر همین ۲ مورد بود؛ اما متاسفانه توجهی به رفع کمبود پرستاران نمی‌شود؛ درحالیکه تخصیص حدود ۴۰ درصد استخدام‌ها به پرستاران، قطره در دریاست. از طرفی دولت با اضافه کردن ۳۶ هزار تخت جدید، به ۹۰ هزار پرستار نیاز دارد اما چنین ظرفیتی پیش در استخدام‌ها پیش‌بینی نشده است. در نتیجه پرستاران در استخدام‌ها هم با بیمهری مواجه می‌شوند. در نتیجه به نظر می‌رسد که استخدام‌هایی که انجام می‌شوند، صرفا به نام پرستاران اما به کام پزشکان و… است. این وضعیت باید پایان داده شود و توجه‌ها به سمت پرستاران که دست تنها در خط مقدم جنگ علیه کرونا ایستاده‌اند، برگردد. در غیر این صورت با فرسایش جسمی و روحی پرستاران نظام درمان کشور، می‌شکند و فرو می‌ریزد.»
اینگونه که حسینعلی شهریاری (رئیس کمیسیون بهداشت و درمان) اعلام کرده است، تکلیف جذب نفراتی هم که در صحبت‌های دبیرکل خانه پرستار مورد اشاره قرار گرفته است، مشخص نیست. به گفته شهریاری هنوز آزمونی برگزار نشده و برگزاری آزمون و طی مراحل استخدام زمان‌بر است و مشخص نیست که نیروهای جذب شده چه زمانی کار خود را آغاز می‌کنند. وی حتی معتقد است که اقدام جدی در این رابطه صورت نگرفته است.
ضرورت توجه به سیاهچاله‌ها
در کنار این موضوع اختصاص تنها ۳۰ درصد از ۱ میلیون یورویی که قرار بود در حوزه درمان هزینه شود، پرستاران را در مقابله با کرونا در وضعیت بسیار سختی قرار داده است، آنهم در شرایطی که در زمستان ۹۹ آنفولانزا هم در کنار کرونا، بر دوش کارکنان بیمارستان‌ها سوار می‌شود. در نتیجه با وجود مشخص بودن خواسته‌های پرستاران و یادآوری مکرر ضرورت اجرای آنها، باید به سیاهچاله‌هایی که پرستاران را به صورت خاص و نظام درمانی را به صورت عام در خود فرومی‌کشد، توجه داشت؛ چراکه با این وضعیت وعده‌های روز پرستار ۹۹ به روزهای پرستار سالهای دیگر دچار می‌شود. در این شرایط دیگر نمی‌توان چشم‌انداز روشنی برای پرستاران متصور شد و باید به همان کشیدن سوت قطار در روز پرستار سالهای دیگر اکتفا کرد.
گزارش: پیام عابدی
