بررسی وضع آفند اقتصادی در گفت‌و‌گوی ایلنا با حسین راغفر:
مسئله داده‌های آماری، اصلی‌ترین مشکل در آفند اقتصادی است
شناسایی و بکارگیری ظرفیت‌های علمی، فنی و اقتصادی برای دسترسی به توان آفندی و اقدامات مناسب، رصد برنامه‌های تحریم و افزایش هزینه برای دشمن، مدیریت مخاطرات اقتصادی از طریق تهیه طرح‌های واکنش هوشمند، فعال، سریع و به هنگام در برابر مخاطرات و اختلال‌های داخلی و خارجی اصلی ترین اهداف آفند اقتصادی است.
همین چند وقت پیش بود که رهبر معظم انقلاب اسلامی با ابلاغ سیاستهای کلی «اقتصاد مقاومتی» بر اساس بند یک اصل ۱۱۰ قانون اساسی، چراغ راه را برای اقتصاد کشور روشن کرد. در بند بیست و دو ابلاغیه رهبری آمده است: دولت مکلف است برای تحقق سیاستهای کلی اقتصاد مقاومتی با هماهنگ سازی و بسیج پویای همه امکانات کشور، اقدامات زیر را معمول دارد.
بندی که نیاز به توضیح مبسوط دارد و این سوال را ایجاد می‌کند که اصولا آفند اقتصادی چیست و چه راهکارهایی برای اجرایی شدن کامل این بند باید اندیشیده شود. برای روشن شدن این سوالات حسین راغفر، کار‌شناس اقتصادی و استاد دانشگاه به آنها پاسخ می‌دهد:
دولت برای تحقق این امر سازمان دهی کند
آقای راغفر، نظر شما درباره بند ۲۲ ابلاغیه اقتصاد مقاومتی مقام معظم رهبری چیست و آیا دولت می‌تواند این بند را به درستی اجرا کند؟
ابلاغیه مقام معظم رهبری کاملا جامع و کامل است اما نکته اینجاست که این بند تا به امروز اجرایی نشده و تازه به ابلاغ رسیده است و به همین دلیل دولت باید برای اجرایی شدن آن سازمانی را برنامه‌ریزی کند تا دستگاه‌های عریض و طویل دولتی مثل وزارت خانه‌ها، استانداری‌ها و فرمانداری‌ها بتوانند در این فرایند شرکت کنند. در واقع دولت باید بتواند برای شهرستان‌ها و مناطق مختلف کشور اعم از شهری تا روستا‌ها ظرفیت‌های بالقوه و بالفعل آنها را شناسایی کند و بررسی کند که چگونه می‌شود این ظرفیت‌ها را ارتقاع بخشید و بر روی این پهنه جغرافی کشور این اطلاعات را مستقر کرد.
این اصلی ترین کاری است که به وسیله آن می‌توان فهمید، در کدام مناطق کاستی وجود دارد و چه ظرفیت‌های بالقوه‌ای در این مناطق وجود دارد و چگونه می‌شود این ظرفیت‌ها را فعال کرد و منابع لازم برای این فعال سازی چیست؟ که عمدتا این فعال سازی معطوف به حضور بخش خصوصی است.
البته دولت می‌تواند برای تحقق این امر سازمان دهی و برنامه ریزی کند و تسهیلات و یارانه‌هایی را به فعالان این بخش ارائه دهد تا وارد این بخش خصوصی شوند.
مسئله داده های آماری، اصلی ترین مشکل در آفند اقتصادی
دولت چگونه می‌تواند این اطلاعات را گرد آوری کند تا بتواند به مرحله اجرای این بند وارد شود؟
ببینید، اصلی ترین مشکلی که در یک فرایند برنامه ریزی وجود دارد مسئله داده‌های آماری است. در ایران داده‌های آماری متفرقه و پرکنده‌ای جمع آوری می‌شود اما متأسفانه یک جا و در دسترس نیست. اولین کاری که باید صورت گیرد ساخت یک بانک اطلاعاتی یا به معنای دقیق‌تر تهیهٔ اطلس اطلاعات منطقه‌ای کشور است به معنای جمع آوری جزئیات ظرفیت‌های منطقه‌ای، جغرافیایی و منابع طبیعی و ظرفیت‌های نیروی انسانی و جمعیت‌شناختی که متعاقب آن ظرفیت‌های صنعتی شدن، کشاورزی و توریسم در هر منطقه به طور کامل شناسایی شود و دولت بایستی بر روی زمینه‌های فعال کردن این ظرفیت‌ها برنامه ریزی و
هدف گذاری کند.
برای بالفعل کردن و اجرایی کردن این ظرفیت‌ها باید دانست که چه نوع و به چه میزان سرمایه گذاری لازم است و منابع مورد نیاز آن باید از کجا تأمین شود و باید دید که دولت برای هر یک از این فعالیت‌ها چه تسهیلاتی را بر روی هر یک از پهنه جغرافیایی کشور می‌تواند عرضه کند. از این جهت به نظر می‌رسد که مجموعه این‌ها می‌تواند یک چشم انداز روشنی را برای برنامه ریزی و به خصوص برنامه ششم کشور فراهم کند.
آفند اقتصادی یعنی اینکه ظرفیت‌هایی خاص را در اقتصاد داشته باشیم
کلمه آفند اقتصادی کمی برای افکار عمومی ناشناخته است. توضیح دهید آفند اقتصادی یعنی چه؟
آفند اقتصادی یعنی اینکه ظرفیت‌هایی خاص را در اقتصاد داشته باشیم. برای این منظور می‌توان به سرمایه‌های انسانی هر منطقه نیز توجه کرد. میزان افراد تحصیل کرده، ظرفیت‌های علمی و تعداد دانشگاه‌ها و مراکز پژوهشی آن منطقه سهم خاصی برای‌شناسی سرمایه انسانی مناطق خواهند داشت.
می‌توان مراکز تحقیقاتی در حوزه علم و فناوری و سلامت و پزشکی را شناسایی کرد. بعد از شناسایی ظرفیت‌های انسانی هر منطقه باید دانست که این سرمایه‌های انسانی را چگونه می‌توان برای خلق ارزش افزوده و صادرات بسیج کرد.
بحثآفندی می‌تواند معطوف این بخش باشد که چگونه می‌توانیم حضورمان را در بازارهای بین المللی و منطقه‌ای از طریق خلق ارزش افزوده و عرضه کالا‌ها و خدماتی که از بهره وری و کیفیت مطلوبی برای حضور در این بازارهای منطقه‌ای و جهانی برخوردار باشد، ارزش و اعتبار ببخشیم.
امنیت اقتصادی با امنیت جهانی گره می‌خورد
اقتصاد به مثابه نبرد مداوم که همه کشور‌ها در آن شریک هستند، به چه معناست؟
امروز اصلی ترین نبرد و مبارزه در دنیا در حوزه اقتصادی است بنابراین کشورهایی که از اقتصاد بر‌تر و بهتری برخوردار هستند در معرض تهاجم و تعرض کمتری هم قرار دارند.
این کشورهایی که از لحاظ اقتصادی دارای قدرت هستند امنیتشان با امنیت منطقه‌ای و امنیت جهانی گره می‌خورد. از این جهت بایستی فرصت‌های اقتصادی در کشور را افزایش داد و توسعه صنعتی کشور نه تنها می‌تواند به خلق ارزش افزوده بیانجامد بلکه امینت اقتصادی کشور را نیز تضمین می‌کند.
در عرصه و مناسبات جهانی حفظ امنیت اقتصادی کشور‌ها از جمله هدف‌های کشورهای طرف قرارداد می‌شوند و آنها علاقه‌مند می‌شوند که روابط تجاری مستمر و پایدار داشته باشند و از این جهت امنیت سیاسی کشور‌ها هم در دستور کار کشورهای طرف قرار دارد، قرار می‌گیرد. بنابراین همه این‌ها کمک می‌کنند تا کشور با تهدیدات کمتری روبرو شود.
هدف آفند اقتصادی باید رو به بازارهای منطقه‌ای نشانه گرفته شود
شما معتقدید کدام اقتصاد‌ها باید هدف آفند اقتصادی باشند؟
هدف آفند اقتصادی باید رو به بازارهای منطقه‌ای نشانه گرفته شود و بعد به تدریج بازار‌ها در سطح جهانی در سایر قاره‌ها و کشورهای اروپایی که تقاضا و قدرت خرید کافی برای کالا و خدمات تولیدی ما را دارند گسترش داد. در این فرآیند می‌توان فرصت‌های بسیاری را برای سرمایه گذاری در کشورهای منطقه و جهانی بدست آورد که البته هم اکنون نیز فرصت‌های بی‌شماری برای ایران وجود دارد ولی با توجه به محدودیت‌هایی که تحریم‌ها برای سرمایه گذاری ایران به وجود آورده است این فعالیت‌ها را محدودترکرده است. اما بسیاری از صنایع ایران مانند صنایع سرامیک ایران قابلیت عرضه در بسیاری از کشورهای منطقه و اروپایی و امریکایی را دارند. اما به هر حال بالفعل شدن آن مستلزم تغییر فضای محاسبات بین المللی است. با گسترش تولید کالا‌ها و خدمات در راستای این هدف می‌توان این بازار‌ها را گسترده‌تر کرد.
مهم‌ترین جایگاه دستیابی به آفند اقتصادی مراکز تحقیقاتی هستند
در حال حاضر و با شرایط موجود کشور چگونه به توان آفندی در اقتصاد دست یابد؟
مهم‌ترین جایگاه دستیابی یه این آفند اقتصادی دانشگاه‌ها و مراکز تحقیقاتی هستند. باید دید که الزامات شکل گیری و رشد چنین صنایع و فناوری‌هایی چیست. قطعا در شرایط کنونی این ظرفیت‌ها وجود ندارد و باید این‌ها را ساخت. یکی از این‌ها اصلاح نظام دستمزد‌ها به عنوان یک نظام انگیزشی برای خلاقیت و نوآوری و پاداش دهی به این گونه اقدامات است که می‌تواند منجر به خلق ثروت شود.
نظام دانشگاهی ما به دلیل منابع محدودی و توجه ناچیزی در بودجه‌های بخش عمومی به علم و فناوری با خارج شدن نیروهای متخصص از کشور مواجه است. افراد متخصصی که در دانشگاه‌ها تربیت شده‌اند به کشورهای دیگر می‌روند و این فاجعه بزرگی است که رخ می‌دهد. بنابراین باید جلوی این فرآیند تخریبی در ایران گرفته شود و برای تحقق این منظور باید ضمن اینکه فرصت‌های شغلی مناسبی در دانشگاه‌ها ایجاد می‌شود باید حقوق و مزایایی به محققین و اساتید دانشگاه‌ها پرداخته شود تا انگیزه لازم برای خلق این ارزش افزوده‌ها در مراکز پژوهشی و دانشگاه‌ها خلق و اقدامات لازم صورت بگیرد.
این امر می‌تواند از طریق ارتباط صنعت با دانشگاه، دستاوردهای علمی را به محصولات تجاری و علمی تبدیل کند. محصولاتی که قادر خواهند بود در بازارهای بین المللی عرضه شوند. بنابراین نیاز به یک بازنگری به بخش دانشگاه و مراکز پژوهشی در این اقتصاد آفندی داریم.
' گفت و گو از علی پیرولی
