گزارش ایلنا از برگزاری مراسم محرم در لرستان؛
س‍ن‍ت گلاندود در روز عاشورای حسینی
آیین به گل افتادن، آیینی به یادگار مانده از پیشینیان قوم لر است، این آیین پیش از اسلام در استان لرستان و بسیاری از مناطق کشور در مراسم سوگ بزرگان، قهرمانان و جوانان و عزیزترین درگذشتگان انجام می‌شده است.
آیین به گل افتادن، آیینی به یادگار مانده از پیشینیان قوم لراست، این آیین پیش از اسلام در استان لرستان و بسیاری از مناطق کشور در مراسم سوگ بزرگان، قهرمانان و جوانان و عزیزترین درگذشتگان انجام می‌شده است.
به گزارش خبرنگار ایلنا از خرم آباد، چند روز پیش از عاشورا یعنی در همان روزهای اول ماه محرم اهالی خرم آباد و سایر مناطق لرستان، خودشان را برای عزاداری شهدای کربلا آماده میکنند. اغلب مردم پیراهن سیاه می‌پوشند و یا بازوبندهای سیاه را با نوشته‌های یا حسین، یا حسین مظلوم، و… به بازو می‌بندند.
برای بجا آوردن نذرهای خویش که غالبا خوراکی هستند برنج، روغن، آرد، شکر، گلاب و زعفران و سایر مواد لازم را از این قبیل تهیه می‌بینند. هر محله‌ای از جمله درب دلاکان و پشت بازار و محله بزرگ ناصرخسرو که دسته‌ای حدود چند کیلومتر را تشکیل می‌دهد، علم‌های خود را سر گذار‌ها و خیابانهای اصلی برپا میکنند.
صدای ساز و دهل که آهنگ غم انگیز چمریونه می‌نوازد در محله و کوچه‌های اطراف به‌گوش می‌رسد. سینه زن‌ها که عزاداران اصلی هستند، دسته دسته گرد می‌آیند. شعر‌ها و ابیات روزهای نخست عزاداری بیشتر از این قبیل است، هر که دارد عشق شاه کربلا عریان شود گر تکبر می‌کند از این عزا بیرون شود مردم لرستان بهویژه جوانان همزمان با طل‍و‌ع آف‍ت‍‍اب روز عاشورا ح‍وض‍چ‍ه‌ه‍‍ای‍‍ی پر از گل تمیز و معطر به گلاب آماده کرده و در کنار خ‍رم‍ن‌ه‍‍ای‍‍ی از چوب و هیزم برای گرم شدن عزاداران، خود را گلاندود میکنند.
با طل‍و‌ع آف‍ت‍‍اب در روز عاشورا عزاداران در همان ساعات اول‍ی‍ه صبح ب‍‍ع‍د از انجام ف‍ری‍ض‍ه نماز صبح با قرار گ‍رف‍ت‍ن در کنار این ح‍وض‍چ‍ه‌ه‍‍ا م‍ق‍د‌ار‌ی از این گل را به بدن و سر و صورت خود م‍‍ال‍ی‍ده ب‍ه‌طوری که سر تا پای آن‍‍ان گل اندود میشود. در روز تاسوعای حسینی جوانان لرستانی به تدارک آماده کردن خاک ویژه عزاداری روز عاشورا میپردازند تا در این روز تمام بدن خود را به گل آغشته کنند و در ماتم سالار شهیدان حضرت اباعبدالله‌الحسین(ع) به عزاداری بپردازند. خاک ویژه عزاداری اباعبدالله الحسین توسط جوانان لرستانی از ب‍ی‍‍اب‍‍ان‌‌ه‍‍ا۠ی اطراف تهیه میشود و پس از غربال و الککردن، آن را با ع‍طر و گلاب معطر میکنند و خاک آماده شده را در حوضچه‌های مخصوص با آب گرم به گل تبدیل میکنند.
پس از اقامه نماز صبح روز دهم محرم(عاشورا)، اقشار مختلف مردم با خلوص نیت خود را گلاندود میکنند. عزاداران حسینی پس از گل مالان خود در کنار آتش‌های که به همین مناسب روشن کرده‌اند، بدن خود را خشک میکنند و سپس در دسته‌های سینهزنی و زنجیرزنی در خیابانهای شهر به راه می‌افتند و با ذکر مصیبت و نوحه‌سرایی و سینهزنی عزاداری خود را به اوج می‌رسانند.
س‍ن‍ت گلاندود در روز عاشورای حسینی یکی از سنتهای بسیار قدیمی رایج در میان مردم لرستان است
س‍ن‍ت گلاندود در روز عاشورای حسینی یکی از سنتهای بسیار قدیمی رایج در می‌ن مردم لرستان است که به نوعی عزاداری روز عاشورای مردم این خطه را از دیگر مناطق کشور م‍ت‍ف‍‍اوت ک‍رده‌‌است.
عزاداری مردم استان لرستان بهویژه شهر خرم‌آباد در روز عاشورا تا ظهر ادامه دارد و مردم ع‍ز‌اد‌ار پس از ق‍ر‌ائ‍ت زی‍‍ارت عاشورا، نماز ظهر عاشورا را اقامه میکنند. مردم با طل‍و‌ع آف‍ت‍‍اب دسته دسته پس از اجرای س‍ن‍ت ویژه «گل اندود» که خاص عاشورا است به مراسم عزاداری حسینی ش‍ور‌ی دی‍گ‍ر‌ی میبخشند. زنان این دیار نیز به ن‍شانه عزاداری م‍ق‍د‌ار‌ی از گل را بر چ‍‍ادر خود م‍‍ال‍ی‍ده و همراه با هیاتهای سینهزنی و زنجیرزنی با حرکت در س‍طح ش‍‍ه‍ر‌ه‍‍ا به عزاداری میپردازند.
عزاداری مردم در روز عاشورا تا ظهر ادامه دارد و مردم ع‍ز‌اد‌ار پس از ق‍ر‌ائ‍ت زی‍‍ارت عاشورا، نماز ظهر عاشورا را اقامه میکنند. در ایام محرم هر کدام به نوعی ارادت خود را به امام حسین(ع) و مقوله عاشورا به اثبات می‌رسانند، به طوری که مرد و زن پیر و جوان در مراسمی که بیشتر با همان شیوه سنتی برگزار میشود، شرکت میکنند.
مداحان اهل بیت عصمت و طهارت در این استان در ماه محرم نقش مؤثری در تشکل هیاتهای عزاداری دارند. مداحان از سرودن نوحه‌های قدیمی با گویش لری همانند این بیت «خدا مه اکبر شیری زبو گم کردمه، دمین دریای خی دور گرو گم کردمه»، یعنی‌ای خدا من اکبر شیرین‌زبان گم کرده‌ام، در میان دریای خون آن گوهر گرانب‌ها و کم پیدا گم کرده‌ام، اینگونه نوحه‌های محلی شیرینی خاصی به عزاداری‌های لرستان داده است.
پختن حلیم، آش و حلوای نذری، تهیه شربت و شیرینی و شیر داغ و توزیع نذورات در بین هیاتهای عزاداری از جمله آیین‌هایی است که در ایام محرم و صفر توسط مردم این خطه از کشورمان انجام میدهند.
برخی از افراد خیر با قربانی کردن گاو و گوسفند و تهیه غذای نذری هیاتهای عزاداری را به صرف شام یا نهار دعوت میکنند. آیینها و سنتهای م‍خ‍ت‍ل‍ف‍‍ی به ویژه در روز تاسوعا و عاشورای حسینی در این استان برگزار میشود.
چهل منبر و گل اندود کردن از جمله این آیین‌هاست
در این س‍ن‍ت دی‍ن‍‍ی زنان از اب‍ت‍د‌ا تا انتهای این آیین با نیت‌های درونی خود مهر سکوت بر لب می‌زنند و ت‍ن‍‍ه‍‍ا با زمزمه و ذکر ک‍ل‍م‍ه ال‍ل‍ه و یا ف‍رس‍ت‍‍ادن ص‍ل‍و‌ات بر م‍ح‍م‍د(ص) و خ‍‍ان‍د‌ان پ‍‍اک‍ش م‍س‍ی‍ر حرکت خود را ادامه میدهند.
گل مالی آئین مردمان لر در غم حسین(ع) همچنین در روز تاسوعای حسینی جوانان پرشور و دوستدار ائمه اطهار در لرستان به تدارک آماده کردن خاک ویژه عزاداری روز عاشورا میپردازند تا در این روز تمام بدن خود را به گل آغشته کنند و در ماتم سالار شهیدان حضرت ابا عبدالله الحسین(ع) به عزاداری بپردازند.
خاک ویژه عزاداری اباعبدالله الحسین توسط جوانان لرستانی از ب‍ی‍‍ابان‌‌ها‌ی اطراف تهیه میشود و پس از غربال و الککردن، آن را با ع‍طر و گلاب معطر میکنند و خاک آماده شده را در حوضچه‌های مخصوص با آب گرم به گل تبدیل میکنند و اقشار مختلف مردم پس از اقامه نماز صبح روز دهم محرم(عاشورا) با خلوص نیت و خود را گل اندود میکنند.
عزاداران حسینی پس از گل مالان خود در کنار آتش‌های که به همین مناسب روشن کرده‌اند، بدن خود را خشک میکنند و سپس در دسته‌های سینه زنی و زنجیر زنی در خیابانهای شهر به راه می‌افتند و با ذکر مصیبت و نوحه سرایی و سینه زنی عزاداری خود را به اوج می‌رسانند.
س‍ن‍ت گل اندود در روز عاشورای حسینی یکی از سنتهای بسیار قدیمی رایج در میان مردم لرستان است که ن‍و‌ع عزاداری روز عاشورای مردم این خطه را از دیگر مناطق کشور م‍ت‍ف‍‍اوت کرده است. مردم این منطقه با طل‍و‌ع آف‍ت‍‍اب دسته دسته پس از اجرای س‍ن‍ت ویژه گل اندود کردن که خاص ع‍‍اشور‌است به مراسم سوگواری و عزاداری حسینی شور دی‍گ‍ر‌ی میبخشند.
عزاداری مردم استان لرستان به ویژه شهر خرم‌آباد در روز عاشورا تا ظهر ادامه دارد و مردم ع‍ز‌اد‌ار پس از ق‍ر‌ائ‍ت زی‍‍ارت عاشورا، نماز ظهر عاشورا را اقامه میکنند. آیین‌های عاشورایی خاصی نیز در سایر شهرهای استان با آداب و رسوم خاصی همچون تشکیل حلقه عزا در مقابل مساجد تکایا و حسینیه‌ها با ذکر حسین وای، مراسم گل‌گیران و مجالس روضه‌خوانی و تعزیه‌خوانی که از واپسین روزهای ماه ذی‌الحجه آغاز و تا پایان دهه نخست محرم ادامه میدهند.
روز هفتم را اهالی تراش عباس می‌دانند در این روز همگی به حمام می‌روند و پس از اصلاح سرو صورت و نظافت کامل، لباس‌های تمیز می‌پوشند. پس از چند ساعت عزاداری بی‌ریا و بدون تکبر و صادقانه و جانسوز گلی‌ها و همه سینه زنان و عزاداران به‌سوی مرکز شهر حرکت میکنند و این مراسم تا ظهر عاشورا ادامه دارد.
پایان عزاداری و مراسم روز عاشورا با ضرب المثل طوق اشگس Tog esges اعلام میشود. طوق بر وزن سوق علامت ویژه و عمودی عزاداران ماه محرم در خرم آباد است، محور اصلی چوب نسبتا بلندی است به‌طول هشت تا ده متر که از یک متر به بالا از چندین حلقه که مرکز آن‌ها چوب اصلی است تشکیل میشود.
یک پارچه از جنس مخمل دور حلقه‌ها می‌بندند و در بالا و انتهای آن یک قندیل نقره قرار میدهند و اطراف آن‌را با نوارهای رنگی ریشه دار و آینه‌های کوچک زینت میدهند. قدیمی‌ترین این علم مخصوص روستای ماسور بوده است که به‌وسیله یکی از محترمین و معتمدین محل ساخته و حمل می‌شده است.
این علم را از چترهای متعدد و وسیع می‌ساختند که باکت kat و گلونی Golvanye و پارچه‌های رنگارنگ دیگر تزئین می‌دادند و روی شالی که به کمر می‌بستند حمل می‌شده است، دو نفر نیز از دو طرف با رسن آن‌را مهار می‌کردند.
عزاداران روستای ماسور پس از وارد شدن به‌شهر و انجام مراسم و گرداندن طوق در شهر و سینه زنی ظهر عاشورا طوق را می‌شکستند(قسمت‌های مختلف آن‌را از هم جدا می‌کردند) و در واقع عزاداری پایان می‌پذیرفت.
اصطلاح(طوق اشگس) Tog esges از آن زمان باقی مانده است که به صورت یک ضرب المثل در بین مردم جا افتاده است و هر وقت جریانی پیچیده و یا جلسه و مجلسی پایان می‌پذیرد، می‌گویند: «طوق اشگس» به این معنی که موضوع خاتمه یافت.
بهویژه در ظهر عاشورا که مراسم سوگواری پایان می‌پذیرد و عزاداران متفرق می‌شوند این مثل کاربرد بیشتری دارد نوجوانان و جوانان دوستدار ائمه اطهار(ع) این روز‌ها با شور و حالی عاشورایی، فضای استان را برای برگزاری آیین‌های ویژه عزاداری و سوگواری آماده کرده‌اند تا این آیینها به خوبی برگزار شود.
استان لرستان نیز هرساله آیین‌های خاصی در ماه محرم و صفر دارد به گونه‌ای که آیین‌های سوگواری و عزاداری در استان از دیگر استان‌ها متمایز است. هرساله چند روز پیش از آغاز ماه محرم، نوجوانان و جوانان لرستانی نسبت به برپایی خیمه‌های عزاداری و سوگواری اقدام میکنند تا در رثای حضرت ابا عبدالله الحسین(ع) به عزاداری بپردازند.
همزمان با آغاز ماه محرم و شب‌ها نوجوانان و جوانان لرستانی در قالب گروه‌های سینه زنی و زنجیر زنی به عزاداری میپردازند تا از این طریق عشق و ارادات خود به امام حسین(ع) را نشان دهند.
آیین‌های عزاداری ماه محرم تا ۱۰ شب اول و در روزهای تاسوعا و عاشورا و شب شام غریبان در استان ادامه دارد و مردم همچنین در خیابان‌ها، مساجد و تکایا به آیین‌های عزاداری و سوگواری خود میپردازند.
صبح عاشورا در برخی شهرهای لرستان از جمله خرم آباد با صدای سوزناک «چمریونه» آغاز میشود و همه زمین و زمان بر حادثه‌ای می‌گریند که سال‌هاست سرنا و دهل لرستان را به چمری نواختن خو داده است.
با شروع روز عاشورا در اولین ساعات روز صدای ساز و دهل با نوای سوزناک و غم انگیزی موسوم به نوای «چمریونه» عزاداران حسینی را به حضور در دستجات و هیاتهای عزاداری دعوت می‌کند.
عزاداران فراخوانده شده با حضور در تکیه‌های محله و «گل مالی» کردن خود گرد آتش می‌ایستند و شروع به سینه زنی و عزاداری میکنند و در این هنگام صدای فریاد‌ها و ناله‌های «هی روو، هی روو» چنان در خیابان‌ها و کوچه‌های شهر می‌پیچد و خبر از حادثه‌ای غمبار را می‌دهد که شنیدنش مجالی برای صبر اشک نمی‌گذارد.
حال و هوای عاشورایی در لرستان، عزاداران را به کربلا می‌برد و فریاد «هی روو، هی روو» مردان و زنان لر بر پیکر یگانه دردانه زهرا را یادآوری می‌کند… چهل منبر و گل اندود کردن دوآیین ویژه لرستانی‌ها در محرم یکی از آیین‌های ویژه در ماه محرم آیین تاسوعا و عاشورا است که در روز تاسوعا مراسم ویژه «چهل منبر» است که بانوان لرستان در این روز با پای برهنه و بدون هیچ کلامی ۴۰ منبر یا ۴۰ مجلس عزای امام حسین را سر زده و در هر مجلسی یک شمع را روشن میکنند.
همچنین در این منبر‌ها یک حبه قند را به نیت برآورده شدن آرزوهای خود بر می‌دارند تا پس از برآورده شدن آرزو و حاجات خود به نذر و نیاز بپردازند. در این آیین هر یک از بانوان یک عدد از شمع‌ها را نیز به نیابت و برای برآورده شدن حاجت خود برداشته و در صورتی که آرزویش برآورده شود سال آینده نیز تعداد ۴۰ عدد شمع را نذر در این منبر‌ها روشن کرده و به خاطر عزاداری امام حسین(ع) نذورات و خیراتی را ادا خواهد کرد.
کریم داودی‌نژاد
