بیمه سپرده اسلامی مطابق با اصول شریعت

به گزارش ایلنا؛ هر چند اولین طرح بیمه سپرده بانک­‌های اسلامی در سال ۱۹۹۳ در بحرین راه‌اندازی شد، اما در سال ۱۹۹۶ سودان به‌عنوان اولین کشور در معرفی این طرح شناخته شد. به طور کلی، نقش هر دو نظام بیمه سپرده اسلامی و متعارف مشابه است و هدف هر دو، حفاظت از سپرده­‌ها در برابر ورشکستگی بانک­‌ها است؛ اما بیمه سپرده اسلامی یک بیمه سازگار با شریعت است.

این دو نظام بیمه‌ای می‌توانند از جهاتی مانند اعضای تحت پوشش، حق بیمه، بازپرداخت به سپرده­‌گذاران، فرآیند انحلال بانک، رسیدگی به حساب­‌های سپرده‌گذاری و شاخص­‌های ارزیابی ریسک با یکدیگر تفاوت داشته باشند.   

در حال حاضر صنعت مالی اسلامی نه تنها در کشورهای اسلامی بلکه در دنیای غرب به عنوان یک سازوکار واسطه‌گری بین‌المللی، با بیش از ۳۰۰ موسسه مالی اسلامی در بیش از ۷۵ کشور ظاهر شده است. از این رو، تامین نیاز بیمه سپرده نظام بانکداری و مالی اسلامی از اهمیت بالایی برخوردار است.

در بانک‌های اسلامی، بیشترین نگرانی در مورد ریسک عدم بازگشت سپرده­‌های سرمایه­‌گذاری است که بانک می­‌تواند از طریق ضمانت این سپرده­‌ها و تسهیل در امر سرمایه­‌گذاری، مدیریت خوب و محتاطانه این منابع، کنترل دوره­‌های سرمایه­‌گذاری و انتخاب بخش­‌های مناسب سرمایه‌گذاری، ریسک سپرده­‌های سرمایه‌گذاری را تا حد زیادی کاهش دهد. با این حال سپرده‌گذار یک بانک اسلامی باید قبول کند که ریسک فعالیت‌ها و عقود اسلامی بیش از بانکداری متعارف است.

در نظام مالی اسلامی نهاد بیمه سپرده‌ها در چارچوب شریعت به فعالیت مشغول می‌شود. در واقع، درآمدهای حاصله و هر گونه سرمایه‌­گذاری این نهاد باید با اصول شریعت مطابقت داشته باشد. از این رو عموماً این صندوق‌ها وجوه کسب شده را در ابزارهای اسلامی سرمایه­‌گذاری می­‌کنند.

نباید فراموش کرد که موانعی بر سر راه توسعه بیمه سپرده اسلامی وجود دارد. بعضی از این موانع عبارت از اندازه کوچک سپرده‌­های اسلامی در مقایسه با کل سپرده‌­ها (در صورت وجود نظام بانکداری دوگانه) و وجود ریسک در حساب­‌های سرمایه‌گذاری بر اساس اصول مشارکت در سود است.

به بیان دقیق‌تر، در یک فضای رقابتی که در آن بانک‌های اسلامی و متعارف در کنار یکدیگر حضور دارند (مانند مالزی) بانک‌های اسلامی در اجرای صحیح و غیرصوری عقود اسلامی ممکن است با پدیده خروج سپرده مواجه شوند. زیرا به صورت طبیعی ریسک سپرده‌گذاری در یک بانک اسلامی بیش از بانک متعارف است.  

در پایان لازم به ذکر است که در شرایط فعلی صنعت مالی اسلامی، تنها سودان و مالزی سیستم بیمه سپرده اسلامی را به طور کامل پیاده‌سازی کرده‌اند؛ در حالی­‌که نظام­ بیمه سپرده‌­های متعارف در بیش از ۱۰۰ کشور جهان استفاده می‌شود.

با این وجود با گسترش صنعت مالی اسلامی و در نظر گرفتن جمعیت مسلمانان و همچنین تفاوت­‌های موجود در بیمه سپرده اسلامی و متعارف، نیاز به بیمه سپرده­ای که با اصول شریعت سازگار باشد برای کشورهای اسلامی مشاهده می‌شود.

البته موانعی بر راه توسعه بیمه سپرده اسلامی وجود دارد که باید از طریق قراردادهای اسلامی و افزایش بودجه و اعتماد به بانک‌­های اسلامی تا حدودی برطرف شود.

محیا بائی؛ کارشناس اقتصادی