استخراج پایدار مواد معدنی در قرن ۲۱

دوران «نفت بزرگ» به اوج خود رسیده و اکنون به دوران «Big Shovels» وارد شده‌ایم. مواد معدنی حیاتی اکنون به‌عنوان بخش اصلی اقتصاد جهانی شناخته می‌شوند و دولت‌ها به‌سرعت در حال درک این واقعیت هستند که بدون دسترسی به این مواد، با خطرات اقتصادی و استراتژیک روبه‌رو می‌شوند.

گذار به انرژی‌های تجدیدپذیر، دیجیتالی شدن اقتصاد و فشار برای همگام شدن با پیشرفت‌های فناوری‌های پیشرفته به‌شدت وابسته به چندین ماده معدنی خاص است (لیتیوم، کبالت، مس، گرافیت، نیکل و عناصر نادر خاکی به‌طور معمول به‌عنوان شش بزرگ  یا BIG SIX شناخته می‌شوند، اما مواد دیگری مانند روی و منگنز نیز قابل‌توجه‌اند). بسیار ضروری است که استراتژی‌های مرتبط با مواد معدنی حیاتی به‌گونه‌ای اجرا شوند که به‌جای ایجاد رقابت و درگیری‌های ژئوپلیتیکی، همکاری‌های بین‌المللی را تقویت کنند.

شکل 1 نموداری از تمرکز جغرافیایی مواد معدنی حیاتی است. نمودار نشان می‌دهد که چه مقدار از تولید هریک از این مواد معدنی در سه کشور برتر تولیدکننده آن‌ها متمرکز است.برای مثال، تولید برق با استفاده از سوخت‌های فسیلی همچنان منبعی ارزان برای انرژی است، اما گازهای کربنی که تولید می‌کنند تأثیراتی منفی بر پایداری می‌گذارند.

گذار به انرژی‌های تجدیدپذیر راه‌حلی برای مسائل امنیتی و پایداری ارائه می‌دهد، اما هزینه‌های مرتبط در کوتاه‌مدت احتمالاً همچنان بالا خواهد بود. زنجیره‌های تأمین مواد معدنی حیاتی موردنیاز برای این گذار، پیچیده‌تر و کمتر بالغ از زنجیره‌های تأمین سوخت‌های فسیلی هستند. همچنین، عدم قطعیت زیادی در مورد مقادیر موردنیاز مواد معدنی حیاتی برای دست‌یابی به اهداف کربن صفر وجود دارد. براوردهای اخیر از آژانس بین‌المللی انرژی نشان می‌دهد تقاضا برای مواد معدنی حیاتی تا سال ۲۰۴۰ چهار برابر خواهد شد.

شکل 2 بیان‌گر سهم فناوری‌های انرژی پاک در تقاضای جهانی برای این مواد معدنی است. نمودار برای هر ماده معدنی (لیتیوم، کبالت، نیکل، مس، و عناصر خاکی کمیاب) نشان می‌دهد که چه درصدی از کل تقاضا به دلیل فناوری‌های انرژی پاک بوده و چگونه این سهم در طول زمان تغییر کرده یا پیش‌بینی می‌شود که تغییر کند.

 علاوه بر این، هزینه‌های زیست‌محیطی استخراج مواد معدنی حیاتی قابلیت اجرایی آن را زیر سؤال می‌برد. ولادو ویوودا پژوهشگر در زمینه‌های سیاست‌گذاری انرژی و منابع طبیعی از مؤسسه آموزشی (Rabdan) تأکید می‌کند که «چالش اصلی این است که منابع کافی از مواد معدنی حیاتی وجود ندارد که بتوانند هم نیازهای تولید جهانی را تأمین کنند و هم با رعایت دقیق‌ترین استانداردهای زیست‌محیطی و اجتماعی استخراج شوند».

برای حرکت به سمت آینده‌ای پایدارتر و عادلانه‌تر، لازم است از مدل‌های سنتی استخراج مواد معدنی با تأکید بر پایداری و مسئولیت اجتماعی عبور کنیم و به تأمین عدالت انرژی، تقویت امنیت انرژی و حفظ پایداری زیست‌محیطی به‌عنوان اصول بنیادین در این صنعت توجه بیشتری داشته باشیم.

تحقیقات نشان می‌دهد تریلمای انرژی تأثیرات قابل توجهی بر رشد اقتصادی و کیفیت محیط زیست دارد. مطالعه‌ای که بر روی ده کشور با بیشترین انتشارگاز دی اکسید کربن از سال 1990 تا 2016 انجام شده، نشان می‌دهد که در حالی که گذار انرژی می‌تواند در درازمدت بهبود اقتصادی و کیفیت محیط زیست را به همراه داشته باشد، چالش‌هایی نیز به همراه دارد. به‌عنوان مثال، سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های انرژی، هرچند برای رشد لازم است، اگر به درستی مدیریت نشود، ممکن است تأثیرات منفی بر پایداری محیط زیست داشته باشد.

این مطالعه همچنین نشان می‌دهد بین تریلمای انرژی و کیفیت محیط زیست رابطه منفی وجود دارد؛ یعنی تمرکز بر یکی از جنبه‌های تریلمای انرژی ممکن است به هزینه سایر جنبه‌ها تمام شود. همچنین از سیاست‌گذاران درخواست می‌شود تا سیاست‌های انرژی خود را به گونه‌ای هماهنگ کنند که راهبردهایی را توسعه دهند که هم‌زمان به اهداف اقتصادی و زیست‌محیطی برسند و بدین ترتیب انتقال به انرژی‌های پاک‌تر را تسهیل کنند و حداکثر منافع اجتماعی را به همراه داشته باشند. شکل 3 نشان دهنده عدالت و امنیت انرژی و پایداری زیست‌محیطی 25 اقتصاد بزرگ مصرف کننده انرژی در جهان است.

 عدالت انرژی در صنعت استخراج معدنی به دنبال ایجاد رویکردی متوازن و عادلانه است که در آن مزایای استخراج مواد معدنی به‌طور منصفانه به اشتراک گذاشته شود و توسعه پایدار و روابط مثبت با ذینفعان محلی تقویت گردد. امنیت انرژی در معدن به معنای استفاده از منابع انرژی پایدار و بهینه‌سازی مصرف انرژی برای تأمین مطمئن و کاهش وابستگی به سوخت‌های فسیلی است. پایداری زیست‌محیطی به معنای کاهش تأثیرات منفی زیست‌محیطی و استفاده از تکنولوژی‌ها و استراتژی‌های نوین برای بهبود عملیات معدنی است.

گذار به روش‌های نوین معدنی که بر عدالت انرژی، امنیت انرژی و پایداری زیست‌محیطی تمرکز دارند، برای آینده‌ای پایدار و عادلانه ضروری است. با پذیرش فناوری‌های جدید، مشارکت با جوامع محلی و تعهد به شیوه‌های مسئولانه، صنعت معدن می‌تواند در گذار جهانی انرژی نقش کلیدی ایفا کند و هم‌زمان تأثیرات زیست‌محیطی را کاهش دهد. این رویکرد جامع برای تأمین تقاضای روزافزون مواد معدنی مورد نیاز فناوری‌های تجدیدپذیر و تضمین توزیع عادلانه مزایای استخراج ضروری است.

   منابع:

1- weforum

2- issues

3- sciencedirect

4- ief

5- wiley

6- unsustainablemagazine

7- milkenreview