وضعیت سالن‌های تئاتر در پی شیوع کرونا؛
نامه به مشاور اقتصادی رئیس‌جمهور برای حمایت از تماشاخانه‌های خصوصی/ بحران تعطیلی تئاتر به این زودی‌ها رفع نمی‌شود / آسیب‌های کرونا به هنر دامنه‌دار است
شاهین چگینی (رئیس انجمن صنفی تماشاخانه‌های ایران) از تهیه و تنظیم نامه‌ای از سوی این صنف به نمایندگی از ۱۶ سالن تئاتر خصوصی تهران درباره ضرر و زیان مالی تماشاخانه‌ها در ایام قرنطینه خانگی و تعطیلی تئاترها خطاب به محمد نهاوندیان (مشاور معاون اقتصادی رئیس‌جمهور) خبر داد.
به گزارش خبرنگار ایلنا، با شیوع ویروس کرونا همه مجموعه‌های فرهنگی و هنری با دستور وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و همراهی هنرمندان تعطیل شد. سالن‌های تئاتر هم با شروع قرنطینه خانگی دست از کار کشیدند و تا اطلاع ثانوی تئاتر تعطیل هستند. اما این تعطیلی‌های ضروری، ضرر و زیان گاه جبران‌ناپذیری هم برای هنرمندان و هم سالن‌های خصوصی تئاتر به همراه داشته است.
اغلب تماشاخانه‌های خصوصی کشور استیجاری هستند و بنابراین مالکان آنها که بیشترشان خود از خانواده تئاترند، با این قطع درآمد از پرداخت اجاره‌های چند ده میلیونی بازمانده‌اند. در روزهای اخیر انجمن صنفی تماشاخانه‌های ایران در واکنش به این زیان مالی، نامه‌ای برای اطلاع و درخواست همراهی به مجتبی حسینی، (معاون امور هنری وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی) فرستادند و حالا شاهین چگینی (رئیس این صنف) به ایلنا می‌گوید در حال تدوین نامه‌ای دیگر این‌بار خطاب به محمد نهاوندیان مشاور اقتصادی رئیس جمهور هستند.
در نامه پیشین به نقل از ۱۶ تماشاخانه خصوصی تهران شامل «ایران تماشا، مستقل، نوفل‌لوشاتو، مهرگان، شهرزاد، هامون، استاد مشایخی، عمارت روبرو، دیوار چهارم، همای سعادت، شانو، سپند، گندم، دا، ملک و آژمان» نوشته شده بود: «تماشاخانه‌های تئاتر در بخش خصوصی برای پیشگیری از شیوع ویروس کرونا از زمان اعلام تاکنون تعطیل بوده و پیش‌بینی می‌شود این روند حداقل تا پایان سال ادامه یابد. این تعطیلی‌ها زیان مستقیم از لحاظ مادی به این بخش مهم از تئاتر وارد کرده که در صورت عدم برنامه مشخص به منظور جبران آن، آسیب جدی به این بخش وارد خواهد شد.»
چگینی درباره نامه جدیدی که در دست تدوین است، به ایلنا می‌گوید: «پیش از این نامه‌ای خطاب به معاون هنری وزیر ارشاد نوشتیم و روز چهارشنبه به دفتر ایشان رسید که در آن به طور کامل توضیح داده بودیم که چگونه قرنطینه کرونا و تعطیلی تئاتر به ۱۶ تماشاخانه خصوصی تهران که عضو این صنف هستند، خسارت زده است. نحوه محاسبه خسارت هم بر مبنای سه شاخص بود؛ به‌طوری‌که از تماشاخانه‌ها خواستیم به ما اعلام کنند که نخست مبلغ اجاره‌‌بهای سالن‌شان برای اسفند چقدر بوده، دوم اینکه جمع حقوق یک ماه پرسنل آنها چند تومان شده و همچنین بخش سوم که خیلی برایمان اهمیت داشت محاسبه درآمد حاصل نشده ناشی از لغو قرارداد با گروه‌های نمایشی بود. به تازگی از سالن‌ها خواستیم که تعداد اجراهای لغو شده‌شان را در اسفند به‌علاوه تعداد نفرات عضو این گروه‌ها به ما اعلام کنند که بدانیم به واسطه لغو شدن اجراها در این یک ماه، چقدر متضرر شده‌اند؛ تا بتوانیم بر اساس این اطلاعات دقیق و جزئیات، نامه‌ای را خطاب به آقای محمد نهاوندیان مشاور اقتصادی رئیس‌جمهور تنظیم کنیم.»
رئیس انجمن صنفی تماشاخانه‌های ایران یادآور می‌شود: «بند سوم که مربوط به لغو قرارداد با گروه‌های اجرایی است به همین مسأله مرتبط می‌شود؛ چراکه تعدادی از گروه‌ها پیشاپیش مبالغی را برای اجاره سالن تئاتر به مدیران تماشاخانه‌ها پرداخت کردند و اکنون که اجرا لغو شده سالن‌ها باید این پول را به گروه‌های هنری بازگردانند اما از آنجایی که سالن‌های تئاتر هم از این لغو قرارداد خسارت دیده و دچار ضرر و زیان مالی قابل توجهی شده‌اند برخی از آنها از پس بازپرداخت این هزینه برنمی‌آیند و این شرایط به گروه‌های تئاتری بسیار آسیب می‌زند اما اگر بتوانیم حمایت‌هایی مالی برای تماشاخانه‌ها جذب کنیم ضرر و زیان گروه‌ها و همچنین سالن‌ها تا حدی جبران می‌شود. بنابراین نحوه محاسبه خسارت بر اساس همین سه شاخص بود که بر پایه آن به رقم حدود ۲ میلیارد و ۶۰۰ میلیون تومان خسارت لغو اجرا در ۱۶ تماشاخانه خصوصی تهران رسیدیم.»
داود نامور (مدیر عمارت نوفل‌لوشاتو) هم به ایلنا از ضرر جبران‌ناپذیر خسارت تعطیلی برنامه‌های هنری به تماشاخانه‌های خصوصی می‌گوید و معتقد است در صورت تأمین نشدن هزینه‌ها، برخی از سالن‌ها ورشکست می‌شوند و خاطرنشان می‌کند: «سالن‌های نمایشی علاوه بر اینکه مسئولیت چند گروه را برعهده دارند، مسئولیت کارمندان نیز برعهده‌شان است و هزینه‌های جاری ملک، آب، برق، گاز و کرایه را هم باید پرداخت کنند.»
نامور با اشاره به اینکه «نمی‌دانیم سال آینده چه اتفاقی می‌افتد به همین دلیل نمی‌توانیم برنامه‌ریزی مشخصی داشته باشیم.» تصریح می‌کند: «از طرف دیگر گروه‌های نمایشی بی‌اعتماد شده‌اند و اجرایشان را کنسل کرده‌اند و اینها باعث نگرانی ما شده است. اگر تا آخر فروردین ماه وضعیت به همین منوال باشد احتمال ورشکستگی تعدادی از تماشاخانه‌ها وجود دارد و این اتفاق برای ما هم دور از انتظار نیست. چون علاوه بر اجرا تمرین گروه‌های مختلف و کلاس‌های آموزشی مجموعه هم کنسل شده و هیچ درآمدی نداریم.»
چگینی هم درباره این احتمال تعطیلی سالن‌ها می‌گوید: «متاسفانه در روزهای اخیر تعدادی از هنرمندان واکنش‌های عجیبی نسبت به ضرر و زیان تماشاخانه‌های خصوصی نشان دادند. شاید برخی آگاه نیستند که صحبت از بخش خصوصی و نگاه اقتصاد سیاسی حاکم بر مناسبات ماست که همه در شرایط سرمایه‌داری زندگی می‌کنیم؛ اگر منِ هنرمند دغدغه‌ام این است که مسئله زیان مالی را حل کنم باید بدانم اگر مشکل مالی تماشاخانه حل نشود ضررش به خود من هم برمی‌گردد. اگر دولت از سالنی که دچار ضرر و زیان شده حمایت نکند یکسری از سالن‌ها ممکن است زورشان نرسد فعالیت‌شان را ادامه دهند بنابراین ممکن است تعطیل شوند؛ اتفاقاً عمدتاً این هنرمندان معترض واکنش‌شان نسبت به این سالن‌های خصوصی که از نظر اقتصادی تحت فشارند نبوده چون این سالن‌ها اغلب میزبان گروه‌های تئاتری دانشجو و جوان هستند و گردش مالی بالایی هم ندارند. اما همین سالن‌ها اولین بخشی هستند که از عدم حمایت آسیب دیده و از دور خارج می‌شوند.»
چگینی با اشاره به سالن‌هایی که از نظر مالی قوی‌تر هستند و به اعتقاد او اتفاقاً نوک پیکان حمله تعدادی از هنرمندان خطاب به آنهاست، می‌گوید: «به ما می‌گویند چرا می‌خواهید به این سالن‌ها که در طول سال خوب پول در آورده‌اند کمک کنید؟ اما نمی‌دانند اگر این سالن‌ها آسیب ببینند چه کار می‌کنند؟ انواع مختلف مشکل را نه حل، که به بخش ضعیف‌تر منتقل می‌کنند؛ مثل همان اتفاقی که در چند روز گذشته برای یکی از شرکت‌های فروش بلیت هواپیما رخ داد و دیدیم که ۱۸۰ نفر از پرسنل خود را به دلیل ضرر و زیان اسفند ماه اخراج کرد چون یک بنگاه اقتصادی است و می‌خواهد مشکل زیان مالی‌اش را با حذف نیروی انسانی حل کند. بنابراین آسیب دوباره به جامعه برمی‌گردد. در مورد سالن خصوصی تئاتر هم اگر حمایتی از آن نشود، فردا روز که دوباره درش باز شود مدیر سالن از طریق گرفتن پول از همین مردم، خسارت‌اش را جبران می‌کند؛ مثلاً بلیت تئاتر را گران‌تر کرده یا کف فروش اجراها را بالاتر می‌برد. یا ممکن است از همین الان به این فکر باشد که وقتی دوباره سالن خود را باز کرد تنها سراغ نمایش‌های پرفروش و با حضور چهره‌ها برود و دیگر کیفیت اجرا برایش اهمیتی نخواهد داشت.»
او با تاکید بر اینکه عدم حمایت از سالن‌ها انواع آسیب‌های جدیدی در پی خواهد داشت که تبعاتش دامن هنرمندان یا پرسنل‌شان را هم خواهد گرفت، تصریح می‌کند: «اگر حرف از حمایت دولت برای کمک به جبران خسارت سالن‌های خصوصی می‌زنیم دنبال سود بیشتر یا امتیاز گرفتن از دولت نیستیم، بلکه می‌خواهیم جلوی آسیب‌های بیشتر گرفته شود و سالنی از این چرخه حذف نشود. فکر می‌کنم در این زمان باید یک همگرایی اتفاق بیفتد تا هم مشکل گروه‌های تئاتری حل شود و هم سالن‌های خصوصی.»
رئیس انجمن صنفی تماشاخانه‌های ایران یادآور می‌شود که چندی پیش جلسه‌ای هم با شهرام کرمی مدیرکل هنرهای نمایشی داشته‌اند و کرمی قول مساعدت برای همکاری در این زمینه و جبران خسارت وارده به سالن‌های خصوصی تئاتر داده است.
با این‌همه چگینی به نکته‌ای مهم اشاره کرده و می‌گوید: «یادمان باشد بحران به وجود آمده در لحظه حل نمی‌شود؛ حتی اگر فرض کنیم در اردیبهشت ماه دیگر خبری از کرونا نیست، بازهم تا مخاطب اعتماد کند و از این فضای وحشتناکی که چند ماه در حال تحملش بوده، خارج شود و دوباره به سالن‌ها برگردد و با خیال آسوده تئاتر، فیلم و موسیقی تماشا کند، مدتی زمان می‌برد. چون آسیب‌ها دامنه‌دار است و باید در نظر داشته باشیم به محض بازگشایی سالن‌ها، این مشکل حل نخواهد شد. برای همین گروه و سالن باید در ماه‌های آتی مساعدت دو طرف نسبت به هم داشته باشند. وقتی سالن‌ها باز شود هم گروه و هم تماشاخانه نگران مخاطب و فروش هستند بنابراین حمایت‌های دولتی امری ضروری است. بنابراین باید دولت نگاهی ویژه و کارشناسی به حمایت از تئاتر در این شرایط داشته باشد چون آسیب‌های این بازه زمانی دامنه‌دار خواهد بود و باید کاری کرد که بعدها چالشی میان سالن و گروه به وجود نیاید.»
چگینی تاکید می‌کند: «صد در صد مطمئن باشید اگر دولت از مجموعه‌های خصوصی حمایت کند آنها هم از گروه‌های اجرایی حمایت می‌کنند.»
اما کماکان این علامت سوال باقی است که چه زمانی دوباره تماشاگران به سالن‌های تئاتر برمی‌گردند؟ و اقتصاد تئاتر کِی دوباره به گردش می‌افتد؟
همان مدت زمان نامعلومی که مدیران تماشاخانه‌های خصوصی می‌گویند برای ادامه حیات در آن نیاز به حمایت‌های دولت دارند.
