گزارش ایلنا از پنل‌های تخصصی «مراکز فرهنگی میراث مشترک بشری»؛
محیط طباطبایی: جای لیست قرمز در ایران خالی‌ست/ مهاجرانی: میزان بازدید از مراکز فرهنگی در زمان تهدید‌ها بیشتر شد/ نامور مطلق: نظریه ابتذال شر درباره رییس‌جمهور آمریکا صادق است/ موسوی: ما توانستیم احترام دنیا را بخریم
مرکز اسناد و کتابخانه ملی ایران میزبان برگزاری پنل‌های تخصصی با محوریت سازمان‌ها و تشکل‌های مردم نهاد بین المللی و میراث فرهنگی بشر، چالش‌های میراث فرهنگی، بشر در جهان امروز و میراث مشترک جهانی وصلح و گفت‌وگو بود.
به گزارش خبرنگار ایلنا، نشست تخصصی «مراکز فرهنگی میراث مشترک بشری» با اجرای سه پنل تخصصی صبح امروز (7 بهمن ماه) در سالن همایش‌های مرکز اسناد و کتابخانه ملی ایران برگزار شد. پنل نخست با محوریت چالش‌های میراث فرهنگی، بشر در جهان امروز با حضور مهدی حجت (رئیس ا یکوموس) یونس شکرخواه (استاد دانشگاه)، پوریا عسگری (استاد دانشگاه) و سیداحمدمحیط طباطبایی (رئیس ایکوم ایران) برگزار شد. هر چند قرار بود ریاست این پنل توسط مصطفی محقق داماد انجام شود اما به دلیل کسالت، او توانست حضور یابد.
مهدی حجت (رئیس ایکوموس) با اشاره به محوریت موضوع پنل گفت: میراث فرهنگ ما محصول نفیس‌ترین افراد در نفیس‌ترین زمان زندگی آنهاست وقتی به میراث نگاه می‌کنیم متوجه می‌شویم که میراث فرهنگی می‌تواند چیزی باشد که بتوانیم آینده خود را با آن بسازیم.
او ادامه داد: معمولا در مراحل ثبت آثار در فهرست میراث جهانی تاکید بر آن است که آیا این اثر در کیفیت زندگی بشر موثر است و آثاری که ما تاکنون در یونسکو ثبت کرده‌ایم نه تنها در میراث و زندگی ما بلکه در زندگی بشر موثر هستند. مخاطره‌ای که می‌تواند وجود داشته باشد این است که این میراث تهدید شود.
او تصریح کرد: معمولا هر کسی را به عزیزترین چیزش تهدید می‌کنند و وقتی ترامپ ما را به حمله اماکن فرهنگی تهدید کرده است بدین معناست که متوجه شده تهدید ما به غذا و دارو کار به جایی پیش نمی‌برد اما میراث فرهنگی جان ماست. در اینجا می‌گویم این فقط یک تهدید نبود بلکه ما مواریث معنوی و مادی داریم و یکی از این مواریث فرهنگی سپهبد سلیمانی بود که به آن بی‌حرمتی شد، در عین حال شاهد انعکاس ملی به این تعرض در جامعه بودیم. سپهبد قاسم سلیمانی یک میراث فرهنگی بود.
یونس‌شکرخواهد (استاد دانشگاه) نیز درادامه گفت: کشورهایی با گستره پایین و گستره بالا در حوزه فرهنگ دنیا مطرح می‌شوند و ایران در گستره بالا طبقه‌بندی می‌شود به دلیل قدمتی که داریم که ۲۴ اثر را در یونسکو را به ثبت رسانده‌ایم در این میان کشورهایی با گستره پایین سعی کرده‌اند رسانه‌ها را گردهم آ‌ورند و همواره تهدید کنند.
او ادامه داد: چند شب پیش متن قانون جنگ آمریکا را می‌خواندم که در آن بیش از ۳۰۰ بار از پرهیز به حمله به مراکز فرهنگی تاکید شده بود این در حالی است که از همان تریبون مراکز فرهنگی ایران تهدید شده است.
سیداحمد محیط طباطبایی (رئیس ایکوم ایران) در خصوص موزه به مثابه یک میراث گفت: موزه نه یک مکان و فضا بلکه آن چیزی است که از تفکر انسان در قالب مادی و معنوی حفاظت می‌کند. ایجاد شرایط برای آموزش نیروهای مسلح برای حفاظت از میراث فرهنگی یکی از موضوعاتی است که باید مدنظر قرار گیرد. در این میان تخریب میراث فرهنگی به مثابه جنایت جنگی است.
او یادآور شد: وزارت میراث فرهنگی گردشگری و صنایع دستی که متولی این حوزه است باید تمام مراکز فرهنگی و میراثی را شناسایی و به یونسکو معرفی کند تا بتوانیم برای آنها حریم قانونی ایجاد کنیم در عین حال نیاز است تا مکان‌های نظامی از میراث فرهنگی تفکیک شود به طور مثال این تفکیک باید در قلعه فلک‌الافلاک به زودی انجام شود تا بتوانیم بهانه‌ها که ایران را تهدید می‌کنند، از روی ایران برداریم. مفهوم موزه‌ای بودن را باید تحکیم بخشیم و تقویت کنیم و بر اساس مصوبات بین‌المللی تهدیدات بین‌المللی را کاهش دهیم.
پوریا عسکری (استاد دانشگاه) با اشاره به تخصصش که در حوزه حقوق بین الملل است، گفت: حقوق بین‌الملل حاصل تجربه زیستی است در این تجریه به نقاطی می‌رسیم که تلخ و ناگوار هستند از این رو قانونگذاری می‌کنیم که وقتی به این نقطه‌ها رسیدیم آن را تکرار نکنیم. در گذشته وقتی جنگی اتفاق می‌افتاد و هویت تاریخ و ارزش‌های یک ملت به تاراج می‌رفت در پی آن کنوانسیون‌های بین المللی تصویب می‌شد که چه در زمان صلح و چه در زمان جنگ باید از میراث فرهنگی حفاظت شود. کنوانسیون ۱۹۵۴ نیز یکی از این کنوانسیون‌ها است که در ماده یک تعریف‌های موثفی از اموال فرهنگی ارائه می‌دهد آنچه که در این تعریف‌ها می‌گنجد بسیار گسترده است چراکه همه موزه‌ها کتابخانه‌ها و مراکز مذهبی را نیز دربرمی‌گیرد. در این میان فی‌الواقع باید توجه دشت که اموال نظامی از اموال فرهنگی تفکیک شود. ما اینجا از تعهد حقوق بین‌الملل صحبت می‌کنیم. امروز از اموال در جهت حمایت از فرهنگ حمایت می‌کنیم چراکه فرهنگ‌ها مهم هستند. هر گونه تعرضی به حق فرهنگ و هویت کشورها برای کشور تعرض‌کننده می‌تواند ایجاد مسئولیت بین‌المللی کند. در و اقع این کار و تهدید اموال فرهنگی تهدید صلح و حقوق بین‌الملل است و این حملات مصداق جنایت جنگی هستند.
او در پایان صحبت‌های خود را با گفته‌ای از حقوقدان سوئیسی خاتمه بخشید و ادامه داد: اگر کسی به اموال فرهنگی حمله و دست‌درازی کند گویی دشمن بشریت است.
این پنل تخصصی با طرح سوالی در خصوص انجام اقدامات عملی متصور یا انجام شده در قبال تهدیدهای ترامپ نسبت به حمله به۵۲ نقطه از مراکز فرهنگی ایران ادامه یافت.
حجت گفت: کنوانسیون‌ها و اسنادی که منعقد می‌شوند نیز بخشی از میراث معنوی بشری هستند و وقتی کسی به اینها تعرض می‌کند گویی آنها را از بین می‌برد. من به عنوان رئیس ایکوموس ایران نامه‌ای به ایکوموس بین‌الملل نوشتم و کپی آن را برای ۱۶۰ کمیته دیگر که در کشورهای دیگر فعال هستند، فرستادم. در این میان ایکوموس ایرلند بلافاصله واکنش نشان داد و پس از آن، اسپانیا و ... نامه‌هایی نوشتند در این میان ایکوموس آمریکا نیز نامه‌ای مفصل نوشت و گفت حرف رئیس جمهور خود را قبول نداریم و با شما همراه هستیم. حرف ترامپ بیجاست و هر اقدامی برای حفاظت از اماکن فرهنگی ایران انجام می‌دهیم.
رئیس ایکوموس ایران خاطرنشان کرد: من نگران تعرض نظامی به مراکز فرهنگی و میراث ایران نیستم چراکه این امر بسیار احمقانه است اما موانع دیگری برای صیانت از آنها وجود دارد که باید مورد بحث قرار گیرد.
محیط طباطبایی نیز خاطرنشان کرد: لکه‌گذاری و شماره‌گذاری تمام موزه‌ها، اماکن فرهنگی و تاریخی و ابلاغ آن به عرصه بین الملل را باید در راس امور خود قرار دهیم اما نکته‌ای که باید به آن توجه شود تهیه لیست قرمز است با وجود آنکه این لیست باید در زمانی غیر از زمان بحران تهیه شود اما معمولا کشورها در زمان جنگ به یاد تهیه این لیست می‌افتند جای لیست قرمز نیز در ایران خالی است.
عسگری نیز خاطرنشان کرد: در خصوص تعهدات حقوقی تعهد به رعایت داریم اما در این میان تعهدی تضمین‌کننده نیز وجود دارد تعهدات عام‌الشمول از این جمله هستند نقص این تعهد جامعه بین‌الملل را در کل متاثر می‌کند.
پنل دوم: سازمان‌ها و تشکل‌های مردم نهاد بین المللی و میراث فرهنگی بشر
پنل دوم این نشست به موضوع سازمان‌ها و تشکل‌های مردم نهاد بین المللی و میراث فرهنگی بشر اختصاص داشت که با حضور حجت اله ایوبی، محمدحسین نواب، بهمن نامور مطلق و فاطمه مهاجرانی برگزار شد.
فاطمه مهاجرانی (رئیس باشگاه دانش پژوهان جوان یونسکو) با اشاره به آنکه درصدد تربیت نسلی هستیم که باید آینده را بسازند، گفت: دانش آ‌موزان سازندگان فردای جهان هستند و باید قدر میراث را بدانند در این میان شناخت فناوری‌های گذشته و قدردانی عمیق از کسانی که این آثار را تولید کرده‌اند باید در برنامه‌های آموزشی گنجانده شوند.
او در ادامه از آمادگی این باشگاه برای برگزاری مسابقه‌ای خبر داد که می‌تواند در حوزه فناوری‌های بومی برگزار شود تا شناخت دانش آ‌موزان و نسل نو از فناوری‌های بومی بیشتر شوند.
مهاجرانی خاطرنشان کرد: بعد از تخریب مراکز فرهنگی ایران توسط ترامپ شاهد افزایش بازدید از این مراکز بودیم چراکه همه می‌گفتند قبل از آنکه تخریب شوند آنها را ببینیم. ما باید انسان‌سازی کنیم چراکه پشت سر تخت جمشید نام بزرگی مانند کوروش وجود دارد و پشت دانشگاه جندی شاپور نیز نام بزرگان ایران قراردارد. باید قدردان ارزش‌های والا باشیم فرهنگ و میراث دارای ارزش بالایی است.
بهمن نامور مطلق (رئیس باشگاه صنایع دستی) نیز با اشاره به آنکه در ابتدای امر تهدیدات ترامپ را باور نکرده بود، گفت: در ایران بیش از یک میلیون سایت و منطقه فرهنگی داریم که تعداد آنها از تمام اروپا نیز بیشتر است در واقع با خرد نمی‌توان در مورد این موضوع صحبت کرد چراکه هیچ منطقی در این تهدید وجود ندارد. در گذشته نیز داعش و طالبان این حرف را زدند، پالمیرا مجسمه بودا و ... را تخریب کردند هر چند این عمل آنها به دلیل فرقه شمایل‌ستیزی آنهاست و با مجسمه و عروسک مشکل دارند اما ترامپ که به مجسمه، مانکن و عروسک علاقمند است. در این مورد خیلی فکر کردم و به نظریه ابتذال شر رسیدم،؛ زمانی که آیریشمن یکی از فرماندهان نازی که صدها هزار نفر را به اردوگاه‌های مرگ فرستاده بود در دادگاه برای پاسخگویی به این اعمالش حاضر شد در پاسخ به چرایی آن گفت: مجبور بودم مامور بودم و به من گفته بودند آنجا بود که نظریه شر مبتذل مطرح شد. چنانچه آدم‌ها برخی موارد ناآگاهانه شر می‌کنند وقتی تفکر نیست اما ابزار هست فرهنگ نیست اما فناوری هست. دوگانه‌هایی که شر مبتذل را ایجاد می‌کنند در واقع قدرت تمییز خیر و شر را ندارد. افرادی مانند آیریشمن می‌توانند رئیس جمهور شوند و آن گاه است که دنیا دچار شر شده است.
پنل سوم: میراث مشترک جهانی وصلح و گفت‌وگو
پنل سوم این نشست تخصصی با محوریت میراث مشترک جهانی وصلح و گفت‌وگو با حضور اشرف بروجردی، سیدعباس موسوی، محمدحسن طالبیان، مهدی ماحوزی و طیبه سیاوشی برگزار شد.
اشرف بروجردی گفت: ایران همواره منادی صلح و گفت‌وگو بود و نظریه گفت‌وگوی تمدن‌ها را برای نخستین بار مطرح کرد همین امر نشان از تاکید ایران به صلح و گفت‌وگو دارد.
مهدی ماحوزی هم تصریح کرد: اگر فرهنگ نباشد جهان هم نخواهد بود اسکندر به ایران حمله کرد اما اکنون او در زیر خاک است و تمدن ایران همچنان باقی است.
سیدعباس موسوی (سخنگوی وزارت امور خارجه) با اشاره به هویت ملی گفت: دولت‌ها به عنوان بزرگترین بازیگران رفتارهایی نشان می‌دهند که برگرفته از رفتارها و پیشینه آنهاست جمهوری اسلامی ایران پیشنهاد گفتگوی تمدن‌ها را داد و خواستار جهانی عاری از جنگ است تمام این امور برگرفته از پیشینیه قوی ماست. دیپلماسی جمهوری اسلامی ایران هم مبتنی بر هویت تاریخی است. من از تهدید ترامپ تعجب نکردم کشوری که سابقه آن یک بیستم سابقه هفت هزار ساله ماست و رئیس جمهوری دارد که جز به کاباره و پول نمی‌اندیشد و کاری جز تجارت نامشروع و پول درآوردن انجام نداده از هویت تاریخی چه می‌فهمد به او حق می‌دهم که نفهمد و این حرف‌های ناجور را بزند.
او تصریح کرد: ایران وقتی مورد تجاوز و حمله قرار گرفت مقابله کرد و همچنان مورد تحسین دنیاست اکنون نیز حتی جنازه برجام برای ما برکت آورده و از آثار آن استفاده می‌کنیم، ما توانستیم احترام دنیا را بخریم و درهای دنیا به روی ما باز است.
طیبه سیاوشی (نماینده مجلس) با اشاره به تجربه شخصی‌اش تصریح کرد: طی سفرهایی که طی این سه سال که در مجلس هستم به کشورهای مختلف داشتم مباحث مختلفی در مورد زنان و بچه‌ها مطرح کردیم باب گفت‌وگو در این خصوص باز شد سعی ما بر آن است تا بتوانیم این فرهنگ را به همه دنیا منتقل کنیم.
محمدحسن طالبیان (معاون میراث فرهنگی کشور) با اشاره به آنکه فرهنگ روح و حافظه بشری است، گفت: داعش منفور است و منفور بودن او وقتی پالمیرا را تخریب کرد، بیشتر شد.
او ادامه داد: هنگام ثبت پرونده‌های میراث جهانی ایران سعی ما بر آن است که ابعاد فرهنگی و فنی را در این پرونده‌ها بیش از ابعاد سیاسی مدنظر قرار دهیم و هیچ گاه به دنبال لابی سیاسی نبودیم ما تا ۲۴ سال به دلیل جنگ و ... نتوانستیم پرونده‌ای برای ثبت به یونسکو بفرستادیم اما طی سال‌های اخیر موفق شدیم از ظرفیت‌های لازم بهره را ببریم.
او خاطرنشان کرد: اکنون چهار پرونده مشترک به یونسکو ارائه داده‌ایم که مینیاتور، عود، جشن مهرگان و رباب از جمله آنها هستند که قرار است به صورت مشترک با کشورهایی که فرهنگ و هنر مشترک با آنها داریم در یونسکو ثبت شوند و در عین حال از سهمیه ایران نیز کم نخواهد شد در این میان احتمالا مقرنس را با اسپانیا به صورت مشترک ثبت خواهیم کرد.
معاون میراث فرهنگی تصریح کرد: راهی جز فرهنگ برای رسیدن به آینده نداریم ما در تمام منشورها و کنوانسیون‌های جهانی مشارکت داریم و برای صلح و حفاظت از فرهنگ جهانی فعالیت می‌کنیم.
