اجرای یک اپرای کاملا زنانه برای نخستین بار پس از انقلاب/ عشق تراژیک یک کولی‌ به سرباز فرانسوی

به گزارش خبرنگار ایلنا، داستان اپرای «کارمِن» در حدود سال ۱۸۲۰ در سویلِ اسپانیا می‌گذرد و روایتگر زندگی این کولی زیبا با خلق و خویی آتشین است، با عشقی رها از هر بند.

کارمِن سربازی ناپخته به نام دون خوزه را عاشق خود می‌کند. علاقه آن‌ها به یکدیگر، باعث برهم خوردن ارتباط عاطفی سرباز با عشق پیشین خود، میکاییلا، شورش او بر ضد فرمانده‌اش، زونیگا و پیوستنش به گروهی قاچاقچی می‌شود. کارمِن که به بی‌وفایی زبانزد عام و خاص بوده است، بعد از مدت کوتاهی، دلباخته گاوبازی به نام اسکامیلیو می‌شود و پس از دل بستن به اسکامیلیو، دون خوزه از روی حسادت، کارمن را به قتل می‌رساند.

این اپرای اسپانیایی که توسط آهنگسازی فرانسوی نوشته شده است اگرچه در پیش از انقلاب بارها روی صحنه رفت اما از سال 1357 تاکنون روی صحنه را ندید و حال قرار است گروه موسیقی آواز ملل با همراهی گروه نمایشی شیفتگان دل آن را در تالار وحدت اجرا کنند.

کارگردان و سرپرست گروه نمایشی شیفتگان دل، هایده ذکاوت (کیشی‌پور) است و طراح حرکات هدیه کیشی‌پور و نقش‌آفرینان بخش نمایشی نیوشا سجادی (کارمِن)، مهرناز حق‌جو (دن خوزه)، نگار ابریشمی (اسکامیلیو) و مونا ارسطو (میکاییلا) هستند و خواننده و سرپرست گروه موسیقی آواز ملل شهلا میلانی.

آهنگسازی فرانسوی که اپرایش در اسپانیا می‌گذرد

شهلا میلانی (خواننده سوپرانو موسیقی کلاسیک غربی و فولکلوریک ایرانی) در مورد اجرای این اثر گفت: می‌دانید که اپرای «کارمِن» توسط آهنگسازی فرانسوی؛ ژرژ بیزه نوشته شده است و متن آن نیز به زبان فرانسه است اما سوژه، سوژه‌ای اسپانیایی است و داستان دختری است کولی که اتفاقاتی احساسی و عاشقانه برایش رخ می‌دهد و در نهایت به قتل می‌رسد. بنابراین داستان اسپانیایی است اما آهنگساز فرانسوی.

او ادامه داد: ما سال‌ها روی متن «کارمِن» کار کرده‌ایم و البته نه به شکل اپرایی که الان روی صحنه می‌بریم بلکه در قالب آریاهایی که مشتمل بر آن‌هاست و ما به شکل رسیتال اجرایشان کرده‌ایم. زمانی که در موارد دیگر با خانم کیشی‌پور همکاری کردیم به این فکر افتادیم که می‌توان این اپرا را هم در قالب یک اپرت نمایشی روی صحنه برد.

زنانی که نقش مردان را ایفا می‌کنند

میلانی که طی سال‌ها تدریس شاگردان بسیاری در رشته آواز کلاسیک غربی آموزش داده و بسیاری از آن‌ها در مراکز هنری کشورهای اروپایی فعالیت دارند، افزود: البته می‌دانید که انجام چنین کاری بسیار دشوار است. ما در این اپرا شخصیت‌های مرد هم داریم اما چون اجرا ویژه بانوان است امکان استفاده از بازیگران و خوانندگان مرد وجود نداشت و در نتیجه از زنانی با صدای آلتو برای بازی در نقش مرد استفاده کردیم و فکر کردیم همانطور که در تئاتر سنت زن‌پوشی هست اینجا نیز می‌توان با کمی تغییر آن را به مردپوشی تغییر داد.

او در مورد اینکه آیا صدای خانم‌ها از چنین تنوع صوتی برخوردار بود که بتوانند به راحتی از پس این کار برآید نیز گفت: بله. این کار کاملا شدنی بود و توانستیم نقش مردان را به خانم‌هایی که صدای بم دارند بدهیم و کسانی که صدای زیرتری دارند نقش‌های دیگر را ایفا می‌کنند تا همه چیز را به گونه‌ای مدیریت کنیم که بدون وارد شدن لطمه‌ به کار و وارد آمدن فشار به این هنرمندان، نقش‌ها تقسیم شود.   

میلانی ادامه داد: کارگردانی باله برعهده خانم کیشی‌پور است و کاری بسیار دشوار است و من هم به نوعی خوانندگان را ارگانیزه می‌کنم و به نظرم کار خوبی از آب درآمده است. ما هشت ماه است که در غیاب اسپانسر روی این پروژه کار می‌کنیم و از همین جا از خانم‌هایی که به هر حال دستی در بیزینس دارند، دعوت می‌کنم که حتما به تماشای این اپرا بیایند زیرا شاید بعد از دیدن کار دوست داشته باشند اسپانسر اجرای ما شوند.

او در مورد هزینه‌هایی که تاکنون برای اجرای «کارمِن» متحمل شده‌اند، گفت: ما باید برای تمام کسانی که قرار است روی صحنه بیایند لباس بدوزیم که بخشی از آن زنانه و بخشی از آن مردانه است که هر دو را زنان به تن می‌کنند. دو گروه کُر داریم؛ یکی گروه کُر کودکان و دیگری گروه کُر بزرگسالان که به مدت زیادی تمرین نیاز داشتند. به آکسسواری نیاز داریم که باید تهیه شود و در واقع در حالِ ممکن کردن، غیرممکن هستیم. این کار هم موسیقی زیبایی دارد و هم کاراکترهایی زیبا و به نظرم می‌رسد که مخاطبین از آن لذت خواهند برد.        

این خواننده سوپرانو در مورد سابقه اجرای اپرای «کارمِن» گفت: این اپرا اگرچه در پیش از انقلاب بارها روی صحنه رفته اما در بعد از انقلاب اجرا نشده و اولین بار است که ما چنین کاری را انجام می‌دهیم.

حتی اگر شکل صحیحی را هم ارائه ندهند، امید به آینده را تقویت می‌کنند

او در مورد دیگر اجراهایی که با عنوان اپرا روی صحنه می‌روند و صحت و سقم چنین ادعاهایی، توضیح داد: اپرا تعریف خاص خود را دارد و به مجموعه‌ای از عوامل از جمله صحنه، دکور، موسیقی مفصل، ارکستر بزرگ، گروه کُر بزرگ و غیره نیازمند است ولی به عقیده من بنا به شرایط موجود، هر کسی که به هر حال این هنر را حتی به شکل بخشی از آن یا اقتباسی از آن اجرا کند به هر حال مشغول فعالیت است. این هنر فاخر مجموعه‌ای از چند هنر است که در قالب اپرا ارائه می‌شود و بسیار محتمل است که هنرمندی نتواند شکل صحیحی از آن را ارائه دهد ولی همین که این حرکت را انجام می‌دهد این امید هست که بشود این هنر را در آینده احیا کرد. به هر حال هر کسی هر کجای کار را بگیرد از نظر من قابل احترام و ارزش است.

میلانی در مورد حضور احتمالی‌اش در جشنواره موسیقی فجر هم گفت: با توجه به سنگینی این پروژه و دست تنها بودن ما به گونه‌ای که ناچاریم به دنبال خیاط و پارچه و آکسسوار هم بدویم متاسفانه در جشنواره حضور نخواهیم داشت.