نخستین بافت ثبتی کشور، محصور در میان سیم‌های برق/بزرگترین خانه تاریخی شمال، هتل بوتیک می‌شود

به گزارش خبرنگار ایلنا، بافت تاریخی گرگان که عنوان وسیع‌ترین بافت تاریخی ثبت شده شمال ایران را از آن خود دارد با بناهای شاخصی همچون خانه‌های شعرباف، شیرنگی، تقوی، کبیر، خراسانی، مفیدیان، سرای باقری‌ها و امامزاده نور در محلات سرچشمه، دوشنبه‌ای، دربنو به مرکز استان گلستان هویتی عمیق بخشیده است.

آنچه اکنون آن را بافت تاریخی گرگان می‌نامند بازمانده مجموعه‌‌ای از شهر استرآباد و عناصر آن و فضاهای شهری همچون مساجد، آب انبارها، قنات‌‌ها، معابر و واحدهای مسکونی یک یا چند طبقه است.

گرگان قدیم (استرآباد) دروازه‌‌ها و کاروانسراهای متعددی داشت که دروازه‌‌های چهل دختر، بسطام، میدان، فوجرد و سبزه مشهد از مهمترین آنها بودند. این بافت در سال ۱۳۱۰ به شماره ۴۱ در فهرست آثار ملی به ثبت رسید. با این توصیف می‌توان از بافت تاریخی گرگان به عنوان قدیمی‌ترین بافت ثبتی کشور که حدود ۸۷ سال از ثبت آن در فهرست میراث ملی می‌گذرد، یاد کرد.

خلیل حق‌شناس (کارشناس ارشد بنا و بافت‌های تاریخی) با اشاره به آ‌نکه بافت تاریخی گرگان  ۱۶۰ هکتار است، ادامه داد: می‌توان گفت بعد از بافت تاریخی یزد و اصفهان، بافت تاریخی گرگان زنده، ‌پویا و فعال است. درواقع، یکی از عوامل ماندگاری بافت تاریخی گرگان، زندگی افراد بومی در این منطقه است. این درحالی است که در بیشتر بافت‌های تاریخی شهرهای مختلف شاهد آن هستیم که افراد بومی از بافت تاریخی کوچ کرده‌اند و مهاجران در آن ساکن شده‌اند.

با این وجود شاهد سرازیر شدن سیم‌ها و کابل‌های برق در سراسر بافت تاریخی گرگان هستیم چنانکه می‌توان گفت نخستین بافت تاریخی کشور در میان سیم‌های برق محصور شده است.  کارشناس بافت‌ تاریخی گرگان در این خصوص به ایلنا گفت: طی هفته گذشته شهردار گرگان دستور داد تا هرآنچه از سیم‌ها و کابل‌های برق برفراز بافت تاریخی قرار دارد، به زیر زمین انتقال داده شود.

به گفته او، تغییر محل تیرهای برق و علمک‌های گاز نیز قرار است جابه‌جا شود و به نوعی با بافت تاریخی همگون‌سازی شود. این مهم قرار است طی ۷ فاز اجرا شود.

البته با وجود آنکه فاز نخست این عملیات اجرایی شده است اما هنوز هم سیم‌های برق سراسر بافت تاریخی گرگان به چشم می‌خورد و نه تنها  سیمای بصری این بافت تاریخی را خدشه‌دار کرده است بلکه نابسامانی کابل‌های برق، خطر آتش‌سوزی را نیز افزایش داده است.

در بافت تاریخی گرگان، ۴۵۰ بنای با ارزش شناسایی شده است که ۵۰ خانه در فهرست میراث ملی به ثبت رسیده است. در این میان خانه‌های متعددی به صورت مشارکتی مرمت شده‌اند.

سرچشمه

در این میان، محله سرچشمه یکی از محلات تاریخی گرگان است که دارای معماری خاصی است. از آنجا که در این محل چشمه آب می‌جوشید نام این منطقه را سرچشمه گذاشتند. اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی وگردشگری گرگان در این محله قرار دارد. این اداره کل در بنایی دایر شده که در گذشته خانه تقوی بود و بعدها تبدیل به اولین مدرسه دخترانه شهر گرگان و سپس درمانگاه شد، فعالیت می‌کند. این بنا مربوط به اوایل پهلوی است و یکی از معدود بناهای شهر گرگان محسوب می‌شود که هر چهار طرف بنا دارای تراس است.

طبقه اول این بنا زمستان‌نشین و طبقه دوم، تابستان‌نشین بود. جوی آبی در این خانه دیده می‌شود که نشان از معماری خاص خانه‌های گرگان دارد چراکه تمام خانه‌های گرگان دارای جوی آبی است که از خانه‌ای به خانه دیگر راه داشت. همانطور که جوی آب از خانه‌ای به خانه دیگر راه داشت، افراد هم می‌توانستند از طریق در و دریچه‌هایی خاص به راحتی از خانه خود به خانه همسایه رفت و آمد داشته باشند.  در مرکز تمام خانه‌های گرگان، یک حوض قرار دارد و حیاط مملو از درختان مرکبات مانند نارنگی، پرتقال و نارنج و... بود.

بزرگترین خانه تاریخی شمال کشور

خانه باقری‌ها؛ بزرگ‌ترین خانه تاریخی شمال کشور است که دارای ۴ ورودی، ۷ حیاط، ۴۷ اتاق و حدود ۲۵۰۰ متر مربع مساحت است و به خانواده باقری که ازجمله تاجران دوره قاجار بودند، تعلق دارد. این خانه درحال حاضر با تغییر کاربری تبدیل به مرکز اقامتی – پذیرایی شده است و توسط بخش خصوصی به بهره‌برداری رسیده است.

این مکان قبل از آنکه توسط سرمایه‌گذار بخش خصوصی تبدیل به مرکز اقامتی – پذیرایی شود، خانه صنایع دستی گرگان بود که البته گفته می‌شود قرار است بعد از بهره‌برداری این مرکز، مجددا تعدادی از اتاق‌ها به هنرمندان صنایع دستی اجاره داده شود.

سپیده امینی (مدیر اجرایی خانه باقری‌ها) دراین خصوص گفت: آبان ۱۳۹۵ بود که با شرکت در مزایده صندوق احیا، توانستیم خانه باقری‌ها را برای تبدیل به مرکز اقامتی – پذیرایی برنده شویم. مالکیت این خانه از آن اداره کل میراث و گردشگری استان گلستان است و قرارداد پروژه ملی آن به مزایده گذاشته شد. قرارداد ۲۰ ساله است که ۲ سال برای مرمت و ۱۸ سال برای بهره‌برداری در نظر گرفته شده. برای مرمت این بنا حدود ۱میلیارد و ۸۰۰میلیون تومان درنظر گرفته شده بود و برای تجهیز نیز رقمی در حدود ۲ تا ۳میلیارد تومان در نظر گرفتیم.

او با اشاره به آنکه بعد از نوروز ۹۸ شاهد افتتاح نخستین هتل بوتیک در گرگان خواهیم بود، گفت: درحال حاضر مرمت بنا به اتمام رسیده و نخستین فاز بهره‌برداری که بخش پذیرایی است، در روز ۲۲ بهمن گشایش خواهد یافت. بعد از عید نوروز نیز فاز اقامتی با ۱۹ اتاق و ۴۳  تخت به بهره‌برداری خواهد رسید. این بخش در قالب هتل بوتیک فعالیت خواهد کرد چراکه فضای آن دارای ارزش‌های فرهنگی و تاریخی است.

به گفته او، هزینه ورودی سرای باقری‌ها نفری هزار تومان خواهد بود و بهای هر تخت برای اقامت در این هتل بوتیک حدود ۲۰۰ هزار تومان است. درعین حال به زودی شاهد شکل‌گیری صنف مهمان‌سراهای تاریخی در ایران خواهیم بود.

امینی خاطرنشان کرد: صنایع دستی مانند جاجیم، فرش ترکمن و سفال گلستان در این مرکز به نمایش و فروش گذاشته خواهد شد. همچنین مخاطبان می‌توانند در جریان تولید این آثار قرار بگیرند.