770 هتل برای رسیدن به توسعه گردشگری/طرح «صد هتل صد کسب و کار» اولین گام

ابراهیم بای سلامی (عضو شورای عالی میراث فرهنگی و گردشگری و مدیرعامل هکتا) در گفتگو با خبرنگار ایلنا گفت: باتوجه به وجود امکانات و شرکت‌های اقامتی و حمل و نقلی در  تامین اجتماعی به همت دکتر نوربخش مدیرعامل و هیات مدیره سازمان هلدینگ گردشگریِ تامین اجتماعی (هکتا) تشکیل شده است. هدف اصلی این است که باتوجه به رویکردهایی که سازمان تامین اجتماعی در راهبرد نو برای خلق ثروت و افزایش دارایی‌ها تعریف کرده، بتواند یک هم‌افزایی بین شرکت‌های مختلف ایجاد کند. با این هدف، ایجاد هم‌افزایی و هماهنگی هفت شرکت رجا، هما، شرکت سرمایه‌گذاری ایرانگردی و جهانگردی، مجموعه آبادگران و همچنین دهکده ساحلی انزلی، آژانس بین‌المللی تامین و شرکت رفاه‌گستر در دستور کار قرار گرفت.

وی ادامه داد: اکثر این شرکت‌ها سود ده نبودند و با پراکندگی از وضعیت نابسامان مدیریتی رنج می‌بردند‌. اولین کاری که شد احیا، طبقه‌بندی، پویایی و ایجاد رویکرد تخصصی در این شرکت‌ها بود تا زیان‌دهی کاهش یابد و بتوانند به سود دهی لازم برسند و از حالت پراکندگی و زیان درآیند. تقریباً تمام این شرکت‌ها هم از نظر اداره سهام و هم از نظر مسائل حقوقی که بعضی‌ کهنه و مشکل‌آفرین بود و حتی شرکت‌ها را تا مرحله مصادره پیش برده بود، به وضعیت مناسبی رسیدند. خوشبختانه شرکت‌ها در حال حاضر سروسامان گرفته‌اند و واردِ عرصه گردشگری شده‌اند.

ابراهیم بای سلامی با اشاره به مزیت شرکت‌های سازمان در زمینه‌ی فعالیتِ در صنعت گردشگری اظهار داشت: موفق شدیم طرح های کلانی در عرصه بین‌المللی نیز مطرح کنیم. در این صنعت بازارهای ایران محدود و کوچک هستند و اگر تصمیم این باشد در سطح منطقه‌ای و در سطح ملی فعالیت شود لازم است که سازمانی مثل سازمان تامین اجتماعی که از یکسو مشکلات سرمایه‌گذاری‌های دولتی را ندارد و از یکسو محدودیت‌های بخش خصوصی گریبان‌گیرش نیست و می‌تواند اعتبار بانک‌ها و برندهای بین المللی را جلب کند؛ در این صنعت وارد شود. سازمان تامین اجتماعی یک سازمان دولتی نیست و در واقع متعلق به بازنشستگان، کارگران و سهامداران است که در مرحله اول باید برای هر اقدام، منافع اختصاصی‌ و شرکتی  را درنظر بگیرد.

وی در پاسخ به این سؤال که این شرکت چه اقدامی در زمینه‌ی گسترش عدالت اجتماعی و فقرزدایی انجام داده است، گفت: در این زمینه، صنعت گردشگری یکی از صنایع  فقر زدا است و از کارکردهای این صنعت آمایش سرزمین، گسترش عدالت اجتماعی و فقرزدایی است. گردشگری فقر را از طریق مشارکت محلی کاهش می‌دهد. با برنامه‌ریزی برای توسعه گردشگری زمینه اشتغال و مشارکت فقرارا در اقتصاد ایجاد می‌شود. در طول چند سال گذشته طرح کرامت رضوی و طرح بصیرت علوی به همت مدیرعامل سازمان تامین اجتماعی جناب دکتر نوربخش اجرا شد و حدود 100 هزار نفر از بازنشستگان مستمند به صورت رایگان عازم عتبات و مشهد مقدس شدند. هکتا در ابتدا با رویکرد افزایش ثروت و درآمدزایی برای سازمان وارد حوزه گردشگری شد. در مرحله بعد ایجاد اشتغال پایدار مدنظر ماست.

مدیرعامل هکتا درخصوص مزیت‌های مهم گردشگری و ارزآوری این صنعت گفت: باید توجه داشت درآمدی که از صنعت گردشگری حاصل می‌شود بسیار پرسودتر از درآمدی است که از صنایعی همچون نفت و فولاد اتخاذ می‌شود. به همین دلیل دلار برخاسته از گردشگری باارزش‌تر از دلارهای دیگر است. در واقع درآمدهای گردشگری مستقیماً به دست مردم می‌رسد؛ و این دقیقاً برعکسِ درآمدهای حاصل از فروش نفت است که مستقیماً به دولت سپرده می‌شود. ضریب تکاثر درآمد در صنعت گردشگری بالاست در کشورهایی که واردات کمتری دارند مثل کانادا درآمدهای حاصل از گردشگری دو و نیم برابر درآمد دیگر حوزه‌ها می‌تواند تاثیر اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی در جامعه بگذارد.

وی افزود: در حوزه‌ی گردشگری در ایران، محاسبات نشان می‌دهد که هر دلاری که از گردشگری به دست می‌آید برابر یک و هشت دهم دلاری است که از فولاد و نفت به دست می‌آید و از آن مهم‌تر، گردش و مشارکت آفرینی درآمد و دلار به دست‌آمده از گردشگری هفت درآمد و برابر دلاری است که از صنایع فلزی مثل فولاد به دست می‌آید. دیگر اثر مثبت صنعتِ گردشگری این است که اقتصاد و فعالیت مردم را به حوزه‌های مختلف در عرصه بین‌المللی پیوند می‌زند. وقتی یک گردشگر خارجی ارز به کشور وارد می‌کند، به معنیِ واقعی در عرصه‌ی توسعه صادرات وارز آوری گام برداشته میشود.

وی با اشاره به پیوندهای مختلفِ اقتصاد نوین جهانی با گردشگری اضافه کرد: این روزها دیگر سطح تحلیل اقتصاد ملی نیست بلکه اقتصاد موضوعی مطرح است؛ یعنی قیمت طلا در هر کدام از کشورهای دنیا تأثیرات متقابلی بر هم می‌گذارند. از طرفی اقتصاد بین‌المللی به ما کمک می‌کند تا پویایی لازم و ملزومات این کار را در مردم ایجاد کنیم. از طرفی اثر تکاثری اشتغال وایجاد فرصت‌های کسب و کار، در گردشگری بالاست. با 80 هزار دلار سرمایه‌گذاری گردشگری حدود 41 شغل ایجاد می‌شود. این عدد از صنعت نفت 21 شغل بیشتر است و ازصنعت فولاد 26 شغل بیشتر می باشد. از طرفی صنعت گردشگری راهکار تحولی است که در ساختار اشتغال در جامعه جدید بوجود آمده است، گردشگری سهم تحصیل کردگان، زنان و کسانی که سرمایه اندکی دارند ولی از نظر شغلی حرفه‌ای ترند را افزایش می‌دهد و به توسعه نیروی انسانی کمک می‌کند. صنعت گردشگری تنها صنعتی است که هم برای فقرا، هم طبقات متوسط و هم طبقات برخوردار ایجاد اشتغال می‌کند، چون این صنعت می‌تواند در مناطق حاشیه و فقیرنشین ایجاد مشارکت کند. به همین خاطر میزان مشارکت فقرا را بر می‌انگیزد و با همین رویه ایجاد فقرزدایی می‌کند. این تجربه‌ها در کشورهایی مثل هند و چین به اثبات رسیده است و نشان داده که صنعت گردشگری فقرزداست.

ابراهیم بای سلامی با اشاره به به‌صرفه‌بودنِ این صنعت نسبت به دیگر صنایع بیان کرد: کارکرد دیگر گردشگری بحث حفظ محیط زیست و توسعه پایدار است؛ خصوصاً برای کشورهای کم آب و کشورهایی که با مشکل خشکسالی مواجه‌اند. صنعت گردشگری تنها یک درصد از مصرف آب شرب را دارد، حتی برای کشورهایی با میزان گردشگری بالاست این در حالی است که در صنایعی مثل کشاورزی این میزان به چیزی بالای 70 درصد می‌رسد.

وی درخصوص بدهی‌های دولت به شرکت مسافربری رجا گفت: شرکتی مثل شرکت رجا که یکی از شرکت‌های بزرگ هلدینگ است پیش از این با مشکلات کارگری مواجه بود. همچنین با تعطیلی شرکت‌های واگن‌ساز در طول هشت سال دولت نهم و دهم حتی یک واگنِ مسافری به ناوگان ریلی کشور اضافه نشد. از وقتی که هلدینگ تشکیل شده با پیمان بستن و عقد قرارداد برای بیش از 158 واگن مسافربری ساخت داخل در زمینه تولید و بازسازی توانسته سه شرکت تعطیل واگن سازی کشور را فعال کنیم. توانستیم عمر ناوگان را از 32 سال به 28 سال تقلیل دهیم و در حال حاضربیش از 80 ناوگان را وارد ناوگان ریلی کشور کردیم وتا بهار 1399 این تعداد به بیش از ١٠٠ عدد می رسد. در سال 95 موفق شدیم بیش از 120 میلیارد تومان زیان عملیاتی رجا را کاهش دهیم. در رجا علاوه بر خدمت به مردم هدف اصلی‌ کاهش زیان وتولید ثروت برای سازمان تامین اجتماعی است.

وی افزود: شرکت رجا در حال حاضر حدود 400 میلیارد تومان از دولت طلبکار است. دولت آن سهم یارانه‌ای که باید برای قطارهای حومه‌ای و قطارهای زیان‌ده پرداخت می‌کرد را تاکنون پرداخت نکرده است. ما پیگیری‌های زیادی در سال‌های گذشته کردیم ولی پاسخ‌های جالبی دریافت نکردیم. به همین خاطر تصمیم گرفتیم قطارهای زیان‌ده را از مدار خارج کنیم. باید اشاره کنم که دولت نیز از رجا طلب دارد. ما به دنبال این هستیم که طلب‌ها را باهم تهاتر کنیم تا شرکت آزاد شود و در مسیر توسعه قرار گیرد.

وی ضمنِ توضیح درخصوصِ استراتژی هکتا نسبت به هتل‌ها گفت: رویکردی که هکتا به هتل‌ها دارد یک رویکرد کاملاً تخصصی و حرفه‌ای است. هدف اول ما این است که دارایی‌های موجود را نظم دهیم. در واقع استراتژی اولیه ما استفاده از امکانات موجود است. اولین کاری که می‌کنیم به بازسازی هتل‌ها می‌پردازیم. برای نمونه هتل همای یک مشهد که 15 سال تعطیل شده و سرمایه سازمان معطل بود را توانستیم بازسازی و وارد مدار بهره‌برداری کنیم. هدف اصلی ما این است که در فرآیند توسعه قرار بگیریم. آخرین مطالعات دنیا نشان می‌دهد که بیش از 770 هتل سه ستاره، چهار ستاره و پنج ستاره برای توسعه گردشگری در کشور نیاز داریم. ولی هکتا فعلا به خاطر امنیت شغلی و سوددهی تضمینی کار خود را با  باپیشنهاد صد پروژه شروع کرده است. طرح «صد هتل صد کسب وکار» کاملاً یک طرح ایرانی است ولی براساس آخرین مطالعات بین‌المللی تدوین شده است و بعد از بررسی بیزینس‌‌پلن‌ها و مدل‌های جدید گردشگری در دنیا ارائه می‌شود. قبل از انقلاب هم در طرح مشابهی 200 مهمانسرای جهانگردی ساخته شد و پیش از آن نیز شاه عباس با ساخت هزار کاروانسرا ایران را به مرکز تمدن دنیا تبدیل کرده بود.

وی ادامه داد: این حالت زنجیره‌ای در ساخت هتل‌ها، مهمترین عنصر در تیراژ و صرفه به مقیاس است. در واقع 30 درصد هزینه ما برای ساخت کمتر است و همچنین 30 درصد برای تجهیزات کمتر هزینه‌ می‌کنیم و از یک طرف می‌توانیم برندی بین‌المللی را در کشور مطرح کنیم. این هتل‌ها چند کاربردی است و تنها به مسافر وابسته نیست؛ بلکه به شکل یک پایگاه اقتصادی برای هر شهر تبدیل می‌شود. الان هتل‌ها ضریب اشغال پایینی دارند. این مساله مهم است که صنعت گردشگری در ایران هنوز یک صنعت سنتی، محدود و پراکنده است. این صنعت در ایران تقاضامحور است؛ به معنای دیگر بازاریابی بین‌المللی برای صنعت گردشگری در شبکه بین‌المللی دنیا وجود ندارد. هتل‌های ما در حال حاضر اگر هم ظرفیتی دارند براساس همان رویکردهای سنتی و محدود اداره و مدیریت می‌شوند. به معنای دیگر ما هنوز  در صنعت گردشگری عرضه‌محور نشده‌ایم چون گردشگری ما در حال حاضرسنتی و محدود است.

وی با اشاره به بی‌توجهی دولت به صنعت گردشگری و عدم ارائه راهبرد و برنامه جدی دراین خصوص اظهارداشت:  مولفه‌های ششگانه صنعت گردشگر باید مورد توجه قرار گیرد تا بتوانید یک پکیج کامل به نام گردشگری داشته باشید. در ایران زیرساخت کافی نداریم و از نظر ابعاد بازاریابی غایب هستیم. از نظر بازاریابی بین‌المللی نیز ایران مورد غفلت جدی است و رویکرد توسعه گردشگری بین‌المللی برای مدیران کشور صورت جدی به خود نگرفته است. هنوز تیم اقتصادی دولت ایران به صنعت گردشگری به عنوان صنعت درآمدزا نگاه نمی‌کند. به همین خاطر دولت هیچ برنامه مشخصی برای صنعت گردشگری تاکنون ارائه نکرده است. حتی دولت در برنامه ششم  توسعه موظف شده که راهبرد این صنعت را تا پایان سال١٣٩٧ اعلام کند ولی این کار را نکرده است. از طرفی، مقام معظم رهبری در بند ٥٠ سیاست‌های تدوین برنامه ششم اعلام کرده‌اند که ایرانگردان خارجی باید پنج برابر افزایش پیدا کنند ولی هیچ برنامه‌ای تاکنون برای تحقق چنین سیاستی ارائه نشده است.