جلد چهارمِ کمدی الهی؛ ایرانی‌ست/استیصال روز به روز بیشتر می‌شود

به گزارش خبرنگار ایلنا، «کمدی الهی-جلد چهارم» به نویسندگی سیاوش پاکراه و کارگردانی محمدجواد طاهری در سالن استاد انتظامی خانه هنرمندان روی صحنه رفته است؛ در خلاصه این نمایش آمده است: داستان سه پسر جوان است که باهم کافه‌ای را تاسیس می‌کنند، شب افتتاح کافه می‌خوابند و زمانی که بیدار می‌شوند همه چیز عجیب به نظر می‌رسد!

سیاوش پاکراه با اشاره به ارجاع نام نمایش به کمدی الهی دانته گفت: نمایش از نظر شکلی هم به کار دانته شبیه است. آنچه ما به عنوان الهیات و مقدسات می‌شناسیم همیشه یک اتفاق جدی بوده است. و از این نظر نام‌گذاری کمدی الهی یک تعلیق دارد. البته اعتقاد دارم آن کتاب کمدی رفتار نکرده ولی این اسم‌گذاری اتفاق افتاده است.

او ادامه داد: سختی‌ها و محتوایی که در کار ما وجود دارد و اتفاقات ساده‌ای که به ظاهر کمدی است اما همه جامعه ما را دربرگرفته و برای کاراکترهای نمایش هم وجود دارد اتفاقاتی است که از دست خودشان خارج است یعنی فردی نیستند. اتفاقا اجتماعی هستند که تنها توسط یک نفر نمی‌شود حل‌شان کرد چون از قدرت بالا وارد شده و انگار تعیین شده هستند.

این نمایشنامه‌نویس خاطرنشان کرد: در متن کمدی الهی از چند فاکتور استفاده کردم که برای خود من به عنوان نویسنده تجربه جدیدی بود که بعد از «صور اسرافیل» انجام دادم. «کمدی الهی-جلد چهارم» محتوای خود را از جامعه ایرانی برمی‌دارد، برعکس خیلی از متن‌های قبلی‌ام که متون غربی‌تری محسوب می‌شوند.

پاکراه با بیان اینکه نمایش،‌دغدغه‌های خودش را از مشکلات جامعه مثل فقر و بیکاری دارد، گفت: سعی می‌کنم داستان را لو ندهم چون کار، تعلیقی و براساس یک معماست، اما باید بگویم در حین نمایش، کاراکترهای خود را با چنین مفاهیمی درگیر می‌کند.

او ادامه داد: در واقع «کمدی الهی-جلد چهارم» کاراکترهایی را نمایش می‌دهد که دچار یک استیصال هستند. اما این استیصال را در حالت بیانی به حالت تراژیک نشان نمی‌دهد بلکه در حالت مفهومی به تراژدی می‌رسد. حالت بیانی بیشتر حالت کمدی دارد یعنی به شکل طنز بیان می‌شود. بنابراین به‌طور قطع کار یک کمدی-تراژدی است.

پاکراه روابط بین بازیگرها و کاراکترها را کاملا رئال و حتی به ناتورال نزدیک خواند و گفت: دیالوگ‌های کاراکترها برگرفته از حس کامل زندگی است اما محیط پیرامونی‌شان به واسطه اتفاقی که بین‌شان افتاده محیطی است که نمی‌شناسند و این خودش دارای کنش است و دچار تغییر می‌شود؛ محیط زمینی یا قابل بازشناسایی نیست. از این طریق هم کنشی در داستان ایجاد می‌کند و هم یک معما برای مخاطب می‌سازد که اینها کجا هستند؟ برای خود کاراکترهای نمایش هم این اتفاق می‌افتد که به بازگشایی این معما برسند تا در طول نمایش، کشف کاراکتر و کشف داستان اتفاق بیفتد.

نویسنده «صور اسرافیل» یادآور شد: آنچه ما به‌عنوان نشانه برای کشف این اتفاق در طول نمایش می‌دهیم یا برای گفتن اینکه عوامل این جامعه چه هستند، به‌صورت محتوا در زیرساخت‌ها وجود دارد. کار براساس موقعیتی معماگونه است که براساس ژانر پلیسی سینما عمل می‌کند و رفته رفته در طول درام، نشانه‌هایی که داده می‌شود.

پاکراه با بیان اینکه «به تدریج در نمایش کلیدهایی در دست تماشاگر قرار داده می‌شود که هر کلید ماجرایی را برایش بازمی‌کند و حل کردن هر ماجرا، ماجرای دیگری را برایش باز می‌کند» گفت: «کمدی الهی-جلد چهارم» به اعتفاد من یکی از کارهایی است که به تعلیق و کنجاکوی تماشاگر بها داده می‌دهد.

او با اشاره به آثار متفاوتی که تاکنون نوشته است، گفت: در مدتی که می‌نویسم سعی کردم زمینه‌های مختلفی را برای خودم بسازم، درگیرش شوم و تجریه کنم. از کارهای ابزورد گرفته تا، جریان سیال ذهن، ارسطویی و... اما تعداد متن‌هایی که صرفا کارهای ایرانی باشد کم بوده است.

پاکراه ادامه داد: در میان آثار ایرانی که نوشته‌ام فکر می‌کنم کمدی الهی به خاطر جنس زبانی که استفاده می‌کند و استفاده از محیط به عنوان یک کاراکتر تاثیرگذار و اینکه ما یک اثر را با یک دغدغه اصلی پیش می‌بریم اما خرده‌روایت‌های بسیار زیادی به کار اضافه می‌شود برای خود من خاص است. جذابیت دیگر این نمایش این است که تمام سعی‌ام را کرده‌ام تا با یک مساله خیلی دردناک با جنبه طنز برخورد کنم.

این نمایشنامه‌نویس با اشاره به دغدغه اصلی‌اش در شخصیت‌پردازی در همه نمایشنامه‌هایش گفت: برای من چیزی وجود دارد که همیشه برایم مهم بوده؛ هر کاراکتری که تاکنون خلق کرده‌ام سعی کردم جوری باشد که هیچ‌وقت مخاطب نتواند رویش به عنوان کاراکتر مثبت یا منفی قضاوت کند.

پاکراه با بیان اینکه نمی‌خواهم از واژه «خاکستری» برای توصیف این شخصیت‌ها استفاده کنم، گفت: بلکه از نظر من انسان‌ها موجوداتی هستند که با یک بال سفید و یک بال سیاه پرواز می‌کنند و این شرایط است که خوب یا بد بودن را می‌سازد. سعی کردم کلمه خوب یا بد در کارهایم تعریف مشخصی نداشته باشد. همه اینها در ازای زمان اکنون باشد که نمایش اتفاق می‌افتد؛ همانطور که اکنونی که در زندگی وجود دارد معلومش می‌کند.

عامر مسافر آستانه، میلاد فرج زاده، شهاب مهربان، مریم نقیبی بازیگران نمایش «کمدی الهی-جلد چهارم» هستند که به نویسندگی سیاوش پاکراه و کارگردانی محمدجواد طاهری در سالن استاد انتظامی خانه هنرمندان روی صحنه رفته و تا دوم اسفند اجرا می‌شود.