همایش همبستگی ملی و اصل ۱۵ قانون اساسی برگزار شد/ سیدمحمود علوی: هیچ زبانی امتیاز و نشانه برتری محسوب نمی‌شود

به گزارش خبرنگار ایلنا، در ابتدای این همایش علی رهبر اظهار کرد: ما در سلسله نشست‌هایی که با دوستانمان در موسسه دیارکهن داشتیم درباره اصل ۱۵ قانون اساسی که یکی از اصول مترقی‌ست و خیلی وقتها تفاسیر ناهمگون و تفرقه‌افکنی درباره‌اش مطرح می‌کنند صحبت کردیم و تصمیم گرفتیم با نشستی مشترک با نخبگان اقوام به همراه پژوهشگران حوزه حقوق و قانون اساسی درباره این موضوع صحبت کنیم و سعیمان بر این بود که در دو بعد فعالان حوزه اقوام و پژوهشگران حقوق همایش تحلیل اصل ۱۵ قانون اساسی را برگزار کنیم. 

وی افزود: برخلاف نگاه دوستان که بخش حقوقی و الزام‌آور را نگاه می‌کنند ما از منظر بسترهای فرهنگی که در این چارچوب در بین مردم ایجاد می‌کند این موضوع را بررسی خواهیم کرد و بستر اصل ۱۵ قانون اساسی را به عنوان یکی از اصلهای وحدت‌آفرین مورد کنکاش قرار می‌دهیم.

محمدجعفر محمدزاده نیز در بخش دیگر این نشست با یادی از زنده‌یاد رحیم نیکبخت اظهار کرد: ایران‌شناسی بسیار مهم است، ما برای اینکه ایران را بسازیم باید ایران را خوب بشناسیم. نکته اساسی در بحث اصل ۱۵ قانون اساسی که متاسفانه کمتر به آن توجه می‌شود چیستی این اصل است. باورم این است خیلی از کسانی که درباره این اصل اظهارنظر می‌کنند آن را نخوانده‌اند. من هم معتقدم که این اصل، اصلی مترقی است.

وی در ادامه متن اصل ۱۵ قانون اساسی را خواند و گفت: استاد دکتر محمدعلی موحد تفسیر خیلی کوتاهی از این اصل دارد، این اصل دو بخش دارد که بخش اول فرض و بخش دوم رخصت است. اصلش مشخص است که ابتدایش می‌گوید زبان رسمی کشور فارسی است و بعد می‌گوید که کتب درسی باید با این زبان باشد و رخصتش تضمین آزادی زبان‌های محلی و قومی است که باید بگویم واژه زبان مادری هم اشتباه است و چنین واژه‌ای نداریم. 

محمدزاده تاکید کرد: ملت زبان مشترک میخواهد و زبان است که ملت درست می‌کند و دین امت‌ساز است. ملت برای اشتراک فهم و موضوع زبان می‌خواهد و آحاد ملت از یک ملت دفاع و حفاظت می‌کنند وگرنه ما با مالکوم ایکس هم دین هستیم و اگر امروز با آمریکا وارد جنگ شویم مالکوم ایکس و آحادش از ما حمایت نمی‌کنند. تجربه نشان داده هر ملتی که زبان ملی قدرتمندی داشته توانسته وحدت و انسجام ملی‌اش را حفظ کند و ملتی که زبان ملی ضعیفی داشته اینگونه نبوده است و بع تعبیر رهبری ملتی که زبان ملی ضعیف داشته باشد نمی‌تواند فرهنگ ملی خلق کند.

وی افزود: عده‌ای اصل ۱۵ قانون اساسی را به تدریس‌های زبان مادری تعبیر می‌کنند و عده‌ای آن را تخفیف می‌دهند به ممنوعیت تعبیر می‌کنند در حالیکه نه تحریف و نه تخفیف نباید باشد. تجربه تاریخی خیلی از کشورها می‌گوید کشوری که روی زبان ملی‌اش مناقشه شود این کشور تجزیه خواهد شد. مثال بحرین را می‌زنم که شاید ما در تاریخ بخوانیم که انگلیسی‌ها سال ۱۳۵۱ بحرین را از این کشور جدا کردند ولی جدایی بحرین از ۵۰ سال پیش از آن آغاز شده بود چون بحرین دیگر در مدارسش زبان فارسی وجود نداشت، زبان فارسی برچیده شده بود و چون زبان برچیده شده بود به راحتی از ایران جدا شد. کشور یوگسلاوی به هفت کشور تجزیه شد و مبنای تجزیه‌اش زبان است، انقلابهایی به اسم زبان داریم که نمونه‌اش انقلاب بنگلادش است که گفتند ما بنگالی زبان هستیم و پاکستانی‌ها اردو زبان هستند و باید جدا شویم.

وی خاطرنشان کرد: ایران کشوری کهن است و سابقه زبان ملی‌اش به هفتصد سال پیش از میلاد می‌رسد. بعضی می‌گویند زبان قوم فارسی اما باید بگویم در ایران قومی به نام فارس نداریم و زبان فارسی خاستگاه مشخص دارد. بسیاری دغدغه زبان مادری ندارند، دغدغه‌شان سیاسی است چون اگر دغدغه زبان اگر هگاست باید به سراغ زبان‌های مادری که در حال از بین رفتن هستند، بروند. تدریس به زبان مادری نه محصول قانون است و این تدریس نه به معنای ذبح دیگر زبانهای مادری است چون هر زبان گویش‌های مختلف دارد و ما برای چاپ کتاب باید یک گویش را انتخاب کنیم و تدریس کنیم و بنابراین تدریس به زبان مادری نه ممکن است و نه قانونی.

وی خاطرنشان کرد: در تدریس زبان مادری در بخش فرض گفته است که زبان مردم ایران فارسی است و اسناد و کتب رسمی باید با این زبان باشد و آنچه که درباره تدریس زبان‌های مادری گفته می‌شود با این مغایرت دارد. در صداوسیما شبانه‌روز شبکه‌ها به زبان محلی و قومی برنامه دارند و روزنامه‌ها به زبان قومی و محلی چاپ می‌شوند و کتب بسیاری هم به این زبان‌ها چاپ می‌شوند. همزبانی به معنای خویشی و پیوندی است و وقتی زبان مشترکمان از بین برود بیگانه می‌شویم.

در بخش دیگر این همایش بهرام سرمست استاندار آذربایجان شرقی نیز اظهار کرد: ما باید خطی میانه را در نط۵ر بگیریم و فرض بر وحدت زبان است و تدریس زبان‌های قومی و محلی آزاد است. در کثرت است که وحدت معنا پیدا می‌کند. از سال ۷۰ درباره این موضوع مطالعه دارم و همان زمان پیش‌بینی کردم که با کثرت‌های فرهنگی روبرو هستیم و اگر حاکمیت این موارد را نپذیرد آنجاست که تجزیه‌طلبی خطرناک مطرح می‌شود.

وی افزود: آذربایجان نه به اعتبار زبان که به اعتبار مذهب با ایران پیوند پیدا کرده است. باید ظرفیت اصل ۱۵ بکار گرفته شود نه اینکه بگوییم با این اصل تجزیه‌طلبی می‌شود. آذربایجان در انقلاب و دفاع مقدس بیشترین همگرایی را نشان داد .

سید محمود علوی دستیار ویژه رییس‌جمهور نیز در بخش دیگر این هماش اظهار کرد: گردهمایی وقتی از روی دل و همدلی باشد بسیار بزرگ است. من یک طلبه هستم و سر و کارم با قرآن و عبادات است، خداوند خطاب به همه انسان‌ها در قرآن می‌فرماید که همه شما را از یک ریشه ساختیم و شما را شعبه شعبه ملتهای مختلف آفریدیم و هدف از این چندگونگی طایفه‌ای، دینی و ملی این است که قابل شناسایی باشید. قرآن می‌فرماید که رنگ نه امتیاز است و نه عیب و نقص. زبان هم نه امتیاز است و نه عیب و نقص، اینها ابزاری برای شناسایی و مفاهمه است و زبان ابزار مفاهمه و گفتگو است و زبان نه دلیل بر امتیاز است نه دلیل بر نقص. بنابراین زبان نمی‌تواند ملاک باشد. زبان فارسی هم زبان یک ملت نبوده، یک زمانی زبان رسمی حاکمان شبه‌جزیره هند زبان فارسی بوده است. 

علوی ماطرنشان کرد: در دربار عثمانی زبان رسمی فارسی بوده و صفویه برعکس عمل کرده و زبان دربار را ترکی قرار دادند. زبان افغانستان بخش عمده‌اش فارسی و بخش‌هایی پشتون و اردو است. در مناطق مختلفی از ایرانمان به ترکی صحبت می‌کنند و همه اینها ابزار و وسیله‌ای است برای صحبت کردن و زمانی که مرزهای کشور تعیین شد باید قومیت‌ها زبان مشترک داشته باشند که در جاهای مختلف با هم صحبت کنند.

وی افزود: در رابطه با فرد، انسان بودن، تقوا داشتن، درستکار بودن مهم است و در مورد جامعه همه با هم بودن و وحدت مهم است. وقتی با هم یکی باشند می‌توانند هم‌افزایی داشته باشند و از منافع هم دفاع کنند. ما در ایران یک ملیت ۹۰ میلیونی داریم و ما باید روی این هویت ملی انگشت بگذاریم و در طول این هویت ملی هویت‌های منطقه‌ای را در نظر داشته باشیم. این وحدت را باید حفظ کنیم که عامل عزت، قدرت و پیوستگی ماست. 

هویت‌های خود را داشته باشید اما یادتان نرود که ملت نود میلیونی به نام ملت ایران هستید، هویت مشترک ایرانی را باید حفظ کنیم و در نظام مقدس جمهوری اسلامی محور این هویت‌ها ولی فقیه است.

بهمن قاجار نیز در بخش دیگر این نشست گفت: قبل از اینکه سخنان خودم را شروع کنم نقدی به اظهارات دکتر سرمست داشته باشم که گفتند آذربایجان ارتباطش با ایران بیشتر بر اساس مذهب شیعه است و این جای تاسف دارد که استاندار آذربایجان درباره این استان که خود ایران است ارتباطش را با ایران مذهب شیعه بداند. بحث شخصی چون ستارخان بحث مذهب نبوده بلکه بحث او ایران و اعتلای ایران بوده و آذربایجان از بخش‌های مهم تاریخ این کشور است. آذربایجان خود ایران است و پیوند جدایی با ایران ندارد.

قاجار خطاب به سید محمود علوی گفت: شما هشت سال وزیر اطلاعات بودید و ما انتظار داریم که شما به جای کلی‌گویی بگویید تا بدانیم که آیا توطئه‌هایی در کار است که می‌خواهند قومیت‌ها را به اقلیت‌های ملی تبدیل کنند. تبدیل اقوام به اقلیت‌های ملی موضوعی است که باید درباره آن بحث شود.

وی افزود: زبان فارسی به عنوان زبان میانجی ما یک سرمایه عظیم هویتی برای ماست و ذخیره معنوی ادبیات فارسی ما مملو از ارزشهای مذهب شیعه و دین اسلام است و شما می‌توانید این ذخیره معنوی را کنار بگذارید و بگویید دین اسلام بخشی از هویت ایرانی نیست؟ گنجینه ادبیات فارسی اصل هویت ماست، ما اتفاقا در صد سال اخیر اشتباهاتی داشتیم که گفتیم ایران سرزمین نخل استدرحالیکه ایران سرزمین شعر و ادبیات است و اینها فرهنگ‌ساز هستند. 

قاجار در بخش دیگر اظهاراتش با بررسی حق استفاده و تدریس زبان مادری در حقوق بین‌المللی گفت: هر کس می‌تواند از حق فرهنگ خودش بهره‌مند باشد و از دین خودش پیروی کند و با زبان خودش تکلم کند. دولت‌ها مکلف هستند آموزش و پرورش عمومی را برای مردمشان فراهم کنند و کنوانسیون تبعیض نژادی میگوید هر کس از هر قومیت حق آموزش دارد ولی آموزش زبان مادری تکلیف دولت نیست و بحث آزادی است که هر کس می‌توان آن زبان را بیاموزد. اقلیت قومی در ایران اختیار استفاده از فرهنگ خود و آموزش زبانش را دارد. اگر کسی کلاس آموزشی زد و دولت ممنوع کرد خلاف آزادی است.

علوی نیز در بخش دوم سخنرانی‌اش گفت: زبان فارسی منحصر به ایران نیست. در روزگار ما زبان فارسی زبان ملی کشور ما شده است و این زبان فقط مربوط به ایران نیست. ما به خاطر فارسی‌زبان بودن بر عرب‌زبان، ترک‌زبان، هندو زبان و... نمی‌توانیم امتیاز داشته باشیم و هیچکس به‌خاطر هیچ زبانی بر ما برتری ندارد. زبان را انسان انتخاب نکرده است و منطقه زیسته هم همینطور است و آنچه که امتیاز است انتخاب خودت هست که ما تقوا را یک امتیاز برای فرد و برای جامعه می‌دانیم.

رهبر نیز در بخش دوم سخنرانی‌اش گفت: زبان رسمی و دیوان‌سالاری در کشور ما فارسی بوده و ما از نظر هویت فرهنگی که بررسی کردیم از دوره سلجوقیان و ساسانیان که قدرت متمرکز می‌شود زبان یکسانی را باید داشته باشیم، همانطور که در جامعه جهانی وقتی صحبت می‌کنیم در سازمان ملل متحد زبان انگلیسی زبان دیپلماتیک است و در کشور ما هم زبان فارسی زبان مشترک و دیوان‌سالارانه است.

وی افزود: زبان مادری در بین ما اقوام از صفر سالگی تا سه سالگی توسط مادر نهادینه می‌شود، ترک‌زبان که فرزندش ترکی نمیداند دلیلش دانشگاه و مدرسه نیست، پدر و مادری که زبان را نمی‌آموزند و محاوره نمی‌کنند مقصر هستند. در زبان بین‌الملل وقتی کشورها متمرکز شدند باید به یک زبان واحد صحبت می‌کردند و در جمهوری اسلامی هم زبان مشترکمان فارسی است نه اینکه زبان همه فارسی باشد.

در بخش دیگر این نشست هوشنگی اظهار کرد: درباره اصل ۱۵ چند نکته بگویم که هم بد فهم و هم بد تحصیل شده و چیزهایی می‌گویند که خارج از اصل ۱۵ است. باید فهم کنیم که چارچوب اصل ۱۵ قانون اساسی چیست و در اینجا به برخی بندها اشاره می‌کنم. مساله بحث زبان مشترک است و قانونگذار زبان فارسی را به عنوان زبان مشترک جعل نکرده است.

هوشنگی تأکید کرد: باید بگویم که زبان فقط ابزار نیست و جزئی از هویت ماست. منظور قانونگذار در این مورد از کلمه «قومی» دلالت بر اقوام ایرانی ندارد، در پیش‌نویس قانون اساسی در ابتدا زبان محلی مطرح می‌شود که نماینده ارامنه به آقای بهشتی می‌گوید ما محله نداریم و ایشان کلمه قومی را انتخاب می‌کنند و این کلمه خیلی دقیق انتخاب شده است. وقتی می‌گوییم زبان مادری خواهش میکنم این را جامعه‌شناختی فهم کنیم، به زبان جامعه‌شناختی زبان مادری ادبیاتی است که در حوزه ملی است و برای جوامعی است که چند ملیتی و فرهنگی هستند.

وی افزود: مساله زبان شوخی نیست، حیثیتی است و فضای بدی در فضای اجتماعی شکل گرفته که گفته می‌شود قرار است زبان‌های دیگر حذف شوند  ولی اگر اقوام حذف شوند زبان فارسی لطمه می‌بیند. جامعه ایرانی یک فرش است و اگر تکه‌ای از این فرش را بکنید ارزشش از بین می‌رود. اقوام برای ایران فرصت هستند و خوانشهایی از هویت محلی وجود دارد که ضد هویت ملی است وگرنه اگر اقوام نباشند انسجام و هویت ملی ما خدشه‌دار می‌شود. 

ناصرقلی سارلی نیز در بخش دیگر این نشست گفت: در اواخر دولت آقای روحانی طرحی را کار می‌کردند که درباره تدریس زبان محلی و قومی بود که این طرح در مجلس رد شد چرا که طرحی ناپخته بود. پنج حوزه کاربردی، سطح بالای زبان هستند و هر زبانی که در این پنج حوزه نیرومند باشد زبانی قوی می‌شود. کشور ما نیاز به یک سیاست زبانی جامع در این حوزه دارد. ما دو دهه است که دچار آسیب‌های عمیق و شکاف‌های ژرف شدیم و اگر به این مساله توجه نکنیم خیلی از امتیازات فرهنگیمان را از دست میدهیم و انسجام ملی‌مان هم خدشه‌دار می‌شود.

در پایان این مراسم از خانواده رحیم نیکبخت تقدیر شد.