کارگاه مترو بافت تاریخی شیراز فعال است/ رییس پژوهشکده میراث فرهنگی: تفاهمنامهای درباره مترو شیراز وجود نداشت
شهردار شیراز درحالی تجهیز کارگاه مترو بافت تاریخی شیراز را منوط به داشتن مجوز از وزارت میراث فرهنگی اعلام و هرگونه فعالیت مترو در بافت تاریخی این شهر را رد کرد که فعالیت کارگاه مترو واقع در بافت تاریخی شیراز و تردد کامیون‌ها و ماشین‌آلات سنگین برای انتقال نخاله‌های حاصل از حفاری تونل مترو و تجهیز زیرساختی مترو شیراز همچنان ادامه دارد. این درحالی است که میراث‌فرهنگی و شهرداری از تفاهمنامه برای کاوش‌های باستان‌شناسی خبر داده بودند تفاهمنامهای که به گفته رئیس پژوهشگاه میراث‌فرهنگی هنوز منعقد نشده است.
«محمد ابراهیم زارعی»، رییس جدید پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری در پاسخ به این سوال ایلنا که براساس تفاهمنامه منعقد شده میان پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری با شهرداری شیراز آیا قرار نبود احداث مترو در بافت تاریخی شیراز تا پایان مطالعات و کاوش باستان‌شناسی متوقف باشد؟ اعلام کرد: اصلا تفاهمنامهای وجود نداشته است و قرار است روز شنبه آینده شهردار شیراز و رییس دانشگاه هنر شیراز برای مذاکره درباره بستن تفاهمنامه اصلی درباره پروژه مترو شیراز به تهران بیایند و آنجا درباره تفاهمنامه اصلی مطالعات مترو شیراز صحبت شود و تفاهمنامه واقعی منعقد شود.
رییس جدید پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری با تاکید بر اینکه هنوز هیچ تفاهمنامه واقعی درخصوص مترو شیراز منعقد نشده است، افزود: در مذاکرات جدید اگر شهرداری شیراز خود را ملزم به رعایت ضوابط میراث فرهنگی بداند تفاهنامه جدید منعقد خواهد شد وگرنه تفاهمی در کار نخواهد بود.
به گزارش ایلنا، شهر شیراز ۳۵۷ هکتار بافت تاریخی ثبت ملی شده دارد که ۱۲ هزار پلاک و ۴۱۰ اثر ثبتی و ۲۵۰۰ بنای با ارزش تاریخی را در خود جای داده است و نیازمند نگاه حفاظتی مسئولان و مدیران شهری شیراز است. اما به‌نظر می‌رسد سیاست‌های توسعه‌ای همخوانی چندانی با نگاه حفاظتی به بافت تاریخی شیراز ندارد.
شورای شهر پنجم شیراز در حالی عبور تروامواهای اتوبوسی چرخ دار از بافت تاریخی شیراز را به جای احداث مترو تصویب کرده بود که مدیران شهری فعلی شیراز بر عبور مترو از بافت تاریخی شیراز اصرار دارند و این مصوبه را نادیده گرفته اند. اقدامی که به چالش میان مسئولان شهری شیراز و وزارت میراث فرهنگی منجر شده و پس از جلسات مختلف مقرر شد هر گونه فعالیت عبور مترو مستلزم مطالعات باستان‌شناختی شود.
مسیر مترو شیراز قرار است از زیر خیابان چهار راه زند به سمت شاهچراغ و محله سردزک، شاهزاده قاسم تا احمدیه نو پیش رود و از آنجا دوباره به ریل بعدی متصل شود. با این حال مشاهدات میدانی خبرنگار ایلنا از فعالیت‌های عمرانی مترو شیراز در بافت تاریخی این شهر درست روبروی کوچه هفت پیچ و محل پارکینگ زائر ۱ در ضلع جنوب غربی حرم شاهچراغ (علیه السلام) و انتهای خیابان نه دی مشخص کرد نه تنها کاوش باستان‌شناسی با هدف نجات بخشی آثار تاریخی احتمالی موجود در این مسیر صورت نگرفته است که حفاری‌ها برای عبور مترو از زیر بافت تاریخی شیراز ادامه دارد و کارگران در حال شمع‌گذاری برای مهار دیواره‌ها هستند. انتقال نخاله‌های حاصل از حفاری نیز بدون حضور ناظرین میراث فرهنگی این نکته را متذکر می‌شود که اگر در میان نخاله‌ها احتمالا آثاری وجود داشته باشد امکان ارزیابی آن‌ها وجود ندارد. کارگاه‌های تجهیز شده مترو در این بافت تاریخی برپا شده و کانکس‌های استقرار کارگران و تجهیزات ساختمان سازی در محل مستقر شده اند.
یک استاد دانشگاه در حوزه معماری و شهرسازی در بازدید از کارگاه مترو واقع در بافت تاریخی شیراز و در پاسخ به این سوال که چرا باید احداث مترو در بافت تاریخی شیراز یکی از اولویت‌های مدیران شهری این شهر باشد، گفت: اصولا فعالیت‌های توسعه محور در بافت‌های تاریخی مجزا از اقداماتی است که در دیگر نقاط شهر انجام می‌شود. اما به‌نظر می‌رسد دیدگاه مدیران شهری شیراز درباره بافت تاریخی این شهر کاملا متفاوت است.
«محمدحسین شاطرپور» گفت: برنامه ریزی برای توسعه حمل و نقل با مدیریت ترافیک در مدیریت شهری کاملا دو مقوله متفاوت و مجزا هستند. اکنون اما مدیریت شهری شیراز تلاش دارد با احداث مترو در بافت تاریخی شیراز و حافظیه به این دو مقوله مجزا نگاه یکسان داشته باشد. از نگاه مدیران شهری تردد خودرو از هر نقطه شهر مجاز است و زمانی که این اجازه داده شود، طبیعی است که ترافیک هم ایجاد خواهد شد و بعد از آن، تلاش مضاعف باید بر حل مشکل ترافیک متمرکز باشد.
وی با اشاره به الگوهای رایج در سیستم حمل و نقل شهری در بافت‌های تاریخی کشورهای دیگر تاکید کرد: در تمام دنیا الگوها و سیاست‌های مشخص در زمینه حمل و نقل شهری در بافت‌های تاریخی لحاظ می‌شود. بدین ترتیب که در بافت‌های تاریخی تمرکز بر پیاده راه‌سازی است و در صورت نیاز از وسایل حمل و نقل سبک هم استفاده می‌شود تا عناصر تاریخی دستخوش تغییرات چالش برانگیز نشوند.
شاطرپور با اعلام اینکه شهر تاریخی شیراز آسیب‌های متعددی از سیاست‌های ناهمگون شهری در دوره‌های مختلف تاریخی متحمل شده است، افزود: ژئوپلتیک شهری، گسترش و درهم‌تنیدگی شهر شیراز که اکنون شاهد آن هستیم ۱۸۰ درجه متفاوت از طرح توسعه‌ای است که در دهه ۷۰ مصوب شد. این اتفاق در اصفهان نیفتاده است. آن جا شریان‌های اصلی و مجاورت بافت تاریخی اصفهان با رودخانه زاینده رود کمک بسیاری بر حفظ توده مرکزی شهر کرد. اما متاسفانه بافت تاریخی شیراز از آنجا که در یک حلقه مرکزی واقع شده بود و نیاز شهری بر گسترش جنوب به شمال شهر بود، تمام مشکلات حمل و نقل شهری و ترافیکی شیراز در این مسیر متمرکز شد و مدیران شهری نیز در تلاش هستند مشکل ترافیکی این شهر را برطرف کنند تا مسیر حمل و نقل خودروها تامین شود.
او در خصوص مخاطرات عبور مترو از بافت تاریخی شیراز نیز گفت: قطار شهری شیراز قرار است از زیر خیابان چهارراه زند به سمت شاهچراغ، محله سردزک، شاهزاده قاسم تا احمدیه نو پیش برود و از آنجا دوباره به ریل بعدی متصل شود. این درحالی است که از مقابل بازار شاهچراغ و مسجد جامع شیراز که اوج قدمت تاریخی شهر شیراز است عبور می‌کند.
این استاد دانشگاه از نبود مطالعات درباره احداث مترو در بافت تاریخی شیراز گلایه کرده و گفت: هر چه تاکنون راجع به وجود مطالعات گفته‌اند چیزی از این مطالعات ندیده‌ایم. در حالی که مدیران شهری و متولیان میراث‌فرهنگی شیراز باید به جای تاکید بر وجود مطالعات، در مرحله نخست باید سیاست‌های حمل و نقل شهری در موضوع بافت تاریخی شیراز را توضیح دهند. ۶ سال قبل طرح مدیران شهری عبور تراموا از محدوده بافت تاریخی شیراز بود که هم می‌توانست جنبه توریستی بافت تاریخی را تقویت کند و هم تخریب‌های وسیع نداشت. اما این شیوه درست حمل و نقل مورد تایید مدیران شهری فعلی نیست.
وی تاکید کرد: شهرداری‌ها معمولا به دلیل پیچیدگی‌هایی که در مراحل اجرایی پروژه‌ها متحمل می‌شوند، تمایلی به انجام مطالعات زمینه‌ای ندارند و از اشتراک‌گذاری نتایج مطالعات با جامعه‌های حرفه‌ای و علمی اجتناب می‌کنند. در ماجرای مترو شیراز هم همین موضوع صادق است. در حالی که نکته مهم در مدیریت بافت‌های تاریخی جهان آن است که مدیران شهری و متولیان میراث فرهنگی نتایج ناشی از مطالعات انجام شده را در مرحله نخست به مردم و متخصصین توضیح می‌دهند.
گزارش: مریم جلیلوندفرد
