یک خطاط و مدرس خوشنویسی در گفتگو با ایلنا مطرح کرد؛
استاد عباس اخوین عامل اعتبار و موفقیت «مرکز کتابت و تعلیم ایران» بود
در صورت همدلی خطاطان، «انجمن خوشنویسان ایران» اوضاع بهتری داشت
فیض‌آبادی استاد خوشنویسی که در زمینه تدریس سابقه‌ای دیرین دارد، می‌گوید: «مرکز کتابت و تعلیم ایران» که یکی از مهمترین و خوشنام‌ترین مراکز آموزش خوشنویسی محسوب می‌شود، هرگز قصد رقابت با «انجمن خوشنویسان ایران» را نداشته است. متاسفانه این مرکز دیگر مانند گذشته فعال نیست و از دوران کرونا به بعد فعالیت‌های کمی داشته است.
به گزارش خبرنگار ایلنا، اگر بنا باشد به بررسی کم و کیف هنرهای مختلف از چند دهه قبل تاکنون بپردازیم، هنرهای مختلفی را می‌توان سراغ داشت که با تمام فراز و نشیب‌ها و انتقادها، مسیری صعودی و رو به رشد را طی کرده‌اند. اما در میان این هنرها که تعدادشان آنقدرها هم زیاد نیست، خوشنویسی مسیر مشخص‌تر را در جهت رشد و تعالی پیموده است. خوشنویسی از دهه پنجاه تاکنون به واسطه تلاش اساتید و هنرمندان دغدغه‌مند و پرتلاش کامل و کامل‌تر شده است. طی چند دهه گذشته خطوط با اصالت اما منسوخ شده احیا شده‌اند و خطوطی نیز به دیگر گونه‌های نگارشی افزوده شده است.
زمانی که از خوشنویسی حرف می‌زنیم، انجمن خوشنویسان ایران را به یاد می‌آوریم. این تشکل با بیش از نیم قرن سابقه تاثیرات مثبتی بر پیشرفت خوشنویسی داشته است، آموزش آکادمیک و علمی زیر نظر استادان تایید شده و معتبر امتیازی است که انجمن خوشنویسان ایران طی این سال‌ها برای خطاطان قائل شده است. موضوع دیگر اینکه انجمن خوشنویسان ایران از همان ابتدا تاکنون برای ایجاد شعبه‌های متعدد در سراسر استان‌ها و شهرها تلاش کرده است. حال از اساتید زیادی می‌توان نام برد که در انجمن خوشنویسان ایران نزد اساتید نسل‌های قبل تلمذ کرده‌اند و پس از دریافت مدارج معتبر، خود به تدریس و اشاعه هنر خوشنویسی پرداخته‌اند.
اما واقعیت این است که انجمن خوشنویسان ایران تنها تشکل حامی خوشنویسی نبوده است. آن‌هایی که به هنر خوشنویسی نگاه جدی‌تری دارند، می‌دانند که «مرکز کتابت و تعلیم ایران» نیز حق بسیاری برگردن خوشنویسی کشور داشته است.
حسین فیض‌آبادی را می‌توان یکی از خوشنویسان و مدرسانی دانست که در زمینه حضور و همکاری با انجمن خوشنویسان ایران و «مرکز کتابت و تعلیم ایران» سابقه‌ای دیرین دارد.
حسین فیض‌آبادی درباره فعالیت‌های اخیر خود، همچنین اهمیت وجود انجمن خوشنویسان ایران و تاثیر «مرکز کتابت و تعلیم ایران» بر هنر خوشنویسی با ایلنا گفتگو کرد. گفتنی است در خلال گفتگو آثاری از این مدرس خوشنویسی با ذکر توضیحاتی قابل مشاهده است.
اگر فقیه نصیحت کند که عشق مباز/پیاله‌ای بدهش گو دماغ ترکن/خط شکسته اثر حسین فیض‌آبادی
شما از آن دسته هنرمندانی هستید که کار و فعالیت هنری، آموزشی و پژوهشی برایتان تعطیلی‌بردار نیست. بر همین اساس از فعالیت‌های اخیرتان بگویید.
در طی سال‌های خوشنویسی، تدریس و انتشار آثار آموزشی جزو اولویت‌هایم بوده است. همواره سعی کره‌ام به طور مرتب کلاس‌های آموزش خود را حفظ کنم، زیرا تدریس و معلمی را عاشقانه دوست داشته‌ام و همواره تلاش کرده‌ام با بهترین کیفیت در کلاس‌ها حاضر شوم. همچنین همیشه مایل بوده‌ام آموخته‌های خود را به هنرجویان انتقال بدهم.
طی این سال‌ها متد و سبک خاصی را تدریس کرده‌اید؟
سعی کرده‌ام در این مسیر از تمام شیوه‌های موثر و تکنیک‌های مختلف برای انتقال مطلب و ایجاد انگیزه در هنرجویان و ارتباط متقابل با هنر آنان استفاده کنم.
پژوهش برایتان چه جایگاهی دارد و آنچه در این عرصه برایتان اهمیت دارد، چیست؟
پژوهش یکی از مهمترین موضوعاتی است که یک معلم باید در نظر داشته باشد تا بتواند همواره در جریان آموزش از پویایی و نشاط کافی برخوردار شود. از مهمترین موضوعاتی که همواره مدنظرم بوده تحقیق و جستجو در آثار قدما (بخصوص حوزه خط شکسته و تعلیق) بوده است. اکنون نیز این روند ادامه دارد؛ زیرا برای کشف رمز و راز خط نستعلیق و ارتقاء و مهارت و شناخت خود، نیاز مبرمی به تحقیق و بررسی و پژوهش در آقار قدما داریم و با شناخت این آثار پشتوانه خوبی برای ارائه آثار جدید و فاخر بدست خواهیم آورد.
از ابتدا تا امروز چند سال از فعالیت‌های هنری شما صرف تدریس شده؟ و طی این مدت در چه مراکزی مشغول بوده‌اید؟
من به مدت سی و پنج سال است که در این زمینه فعال هستم و در مراکز مختلف هنری مشغول به تدریس بوده‌ام. از جمله انجمن خوشنویسان تهران و «مرکز کتابت و تعلیم ایران» که طی تدریس در آن‌ها تجربیاتی ارزشمند به دست آوردم. من ضمن آموزش هنر به علاقمندان، خودم هم نکات مهمی را در این مسیر آموخته‌ام.
خودتان در تمام این سال‌ها یکی از اعضای ثابت انجمن خوشنویسان ایران بوده‌اید آیا فعالیت‌های انجمن از ابتدا تا امروز را قابل قبول می‌دانید؟
بنده از سال ۱۳۷۱ پس از قبولی در آزمون مدرسی و مصاحبه به تدریس در انجمن خوشنویسان تهران مشغول شدم و این امر حدود سی سال ادامه داشت. انجمن خوشنویسان ایران در طی حدود هفتاد سال فعالیت خود، تاثیر بسیار عالی و خوبی در معرفی و ترویج هنر خوشنویسی در سراسر کشور و حتی خارج از کشور داشته است. استادان بسیار بزرگی عمر شریف خود را در این مرکز صرف آموزش و تعالی هنر خوشنویسی نمودند و بسیاری از استادان فعلی انجمن نیز تعلیم یافته و محصول زحمات استادان متقدم انجمن هستند و این روند تاکنون ادامه داشته است. اما انجمن نیز مانند هر سازمان و گروه در طول حیات خود دارای فراز و نشیب‌های گوناگونی بوده است. در مقاطعی بسیار عالی و درخشان بوده و گاهی نیز متاسفانه دچارافول شده است. البته اگر برخی اختلاف‌ها رخ نمی‌داد و یکپارچگی و همدلی بین خوشنویسان حفظ می‌شد ما شاهد اتفاقات بسیار بهتری بودیم.
گرجان بدهد سنگ سیه لعل نگردد/ باطینت اصلی چه کند بد گهر افتاد/خط شکسته، اثری دیگر از فیض‌آبادی
در نهایت، با توجه به توضیحات‌تان، عملکرد انجمن را چگونه می‌بینید؟
عملکرد انجمن را مثبت و عالی می‌دانم؛ اما همانطور که گفتم می‌توانست با همدلی و گذشت بسیار بسیار بهتر باشد؛ زیرا ما استادان بسیار توانمند و برجسته‌ای داشته و داریم که هرکدام مایه افتخار و بزرگی فرهنگ و هنر ایران هستند.
از سابقه حضورتان در «مرکز کتابت و تعلیم ایران» بگویید.
یکی از افتخارات بنده حضور و تدریس بیش از بیست سال در مرکز کتابت و تعلیم ایران همانگونه که قبلا بیان کردم مرکز کتابت اخوین به عنوان یکی از معتبرترین و بهترین مراکز آموزش خوشنویسی بوده و مدرسان مرکز که عمدتا از شاگردان استاد بودند تحت نظر تعالیم و آموزش‌ها و مدیریت استاد به آموزش هنرجویان می‌پرداختند و استاد نظارت مستقیم به نحوه آموزش و عملکرد مدرسین داشت.
همواره اینگونه بوده که در عرصه خط، انجمن خوشنویسان ایران را تنها تشکل آکادمیک و صنفی دانسته‌ایم. این در حالی است که «مرکز کتابت و تعلیم ایران» نیز هم‌پای انجمن کار کرده است. به طور کلی «مرکز کتابت و تعلیم ایران» چه ویژگی‌هایی داشت که آن را از دیگر مراکز مشابه متمایز می‌کرد؟
یکی از مهمترین و خوشنام‌ترین مراکز آموزش هنر خوشنویسی که در اوائل دهه هفتاد توسط جناب استاد اخوین تاسیس و راه‌اندازی شد، «مرکز کتابت و تعلیم ایران» بود. این مرکز با حضور استاد اخوین و تعدادی از هنرمندان خوشنویسی (که عمدتا از شاگردان استاد اخوین بودند)، به کار آموزش هنرجویان در خط نستعلیق و شکسته و هنر تذهیب پرداخت و هنرجویان بسیاری را پرورش دادند. بسیاری از این هنرجویان امروزه به مدارج بالای هنری رسیده‌اند. از مهمترین ویژگی‌های این مرکز حضور ارزشمند استاد اخوین به عنوان استادی تزار اول و با اخلاق و منش نیکو بود. دیگر اینکه «مرکز کتابت و تعلیم» در جهت رشد هنر خوشنویسی و تشویق هنرمندان بارها نمایشگاه‌های بسیار ارزشمند و زیبایی را به همت استاد برگزار کرده که شاید مهمترین آن نمایشگاه بزرگداشت میرعماد در کاخ سعدآباد موزه میرعماد بود. حضور مستمر استاد اخوین و همراهی و همنشینی با ایشان واقعا جان و روح مبارکی به مرکز کتابت داده بود و لحظه‌های دیدار و گفتگو با استاد سرشار از زیبایی و آرامش بود. مرکز کتابت در پیش از سی سال فعالیت خود سال‌های بسیار پر رونق و افتخارآمیزی را تجربه کرده و خدمات ارزشمندی به هنر خوشنویسی ارائه کرده است.
آیا هدف از تاسیس «مرکز کتابت و تعلیم ایران» رقابت با انجمن خوشنویسان ایران بوده است؟
من از بدو تاسیس «مرکز کتابت و تعلیم ایران» در آنجا حضور مستمر داشته و پیش از آن نیز سال‌ها شاگرد استاد اخوین در خط نستعلیق بودم که مجموعا حدود سی و پنج سال افتخار همراهی و شاگردی استاد را داشته‌ام. قطعا می‌گویم هرگز چنین موضوعی نبوده است. هدف استاد اخوین، همواره ترویج هنر خوشنویسی، به ویژه نستعلیق بود که به آن عشق می‌ورزید و سعی می‌کرد در این زمینه، شیوه و مکتب مورد نظر خود را به هنرجویان آموزش بدهند. ایشان معتقد بود، وجود مرکز آموزشی و هنری مختلف و دارای کیفیت خوب، باعث رونق و شکوفایی هنر خوشنویسی خواهد شد؛ همانگونه که دانشگاهیان متعددی درحوزه پزشکی و دیگر علوم داریم، در هنر هم می‌توانیم مراکز مختلفی داشته باشیم. مرکز کتابت علاوه بر برگزاری کلاس‌های خط و تذهیب که در معرفی هنر خوشنویسی به جامعه آن روز بسیار مفید واقع شد.
به نظر می‌رسد این مرکز مدتی است فعالیت‌های خود را متوقف کرده است!
متاسفانه پس از شیوع کرونا و تعطیلی بسیاری از فعالیت‌های هنری، فعالیت‌های مرکز کتابت نیز کمتر شد و استاد پس از آن فعالیت خود را در مرکز کمتر کرد. در حال حاضر متاسفانه مرکز کتابت فعالیتی ندارد، اما تاثیر شگرف و نام نیک آن همواره باقی خواهد ماند.
به نظرتان طی این چند سال چقدر توانسته‌آیم آموزشگاه‌های خوشنویسی را در کشور گسترش دهیم؟
با تاسیس انجمن خوشنویسان ایران در سال ۱۳۲۹ که به همت تنی چند از استادان پیشکسوت صورت گرفت، انجمن تبدیل به یکی از مهمتریت مراکز آموزشی هنر خوشنویسی شد و به تدریج گسترش پیدا کرد و شعبات متعددی در شهرستان‌ها ایجاد نمود. اما در سال‌های اخیر با توجه به افزایش جمعیت و افزایش فارغ‌التحصیلان انجمن و استادان، شاهد تاسیس مراکز و آموزشگاه‌های دیگری نیز بوده‌ایم که اقدام به برگزاری کلاس‌های خوشنویسی نموده‌اند، و البته تعداد آن‌ها کم نیست. اگر این مراکز آموزشی دارای کیفیت و استاندارد کافی باشند، بسیار هم خوب است و می‌تواند منجر به افزایش و گسترش هنرخوشنویسی شود.
شما کتابهای مثل «مهر مدام»، «نسیم خط»، «نسیم وصل»، «رسم‌الخط شکسته» و چند اثر دیگر را تالیف و منتشر کرده‌اید. آیا این آثار همچنان تجدید چاپ می‌شوند یا از سرنوشت آن‌ها اطلاعی ندارید؟
بله خوشبختانه با توجه به علاقه‌ای که به انتشار آثار آموزشی داشتم، موفق شدم در این سی و چند سال کتب مختلفی را در زمینه آموزش خط شکسته، خط تعلیق و خط‌های تحریری منتشرکنم. تعدادی از آثاری که نام بردید، به چاپ‌های سوم و چهارم رسیده است. آثاری مثل «مهر مدام»، «نسیم خط»، «نسیم وصل»، «کلمه‌نویسی» و… در حوزه خط شکسته و «رسم‌الخط تعلیق» و «مترسل» در حوزه آمورش خط تعلیق بوده‌اند. در واقع دو کتاب اخیر اولین آثار آموزشی در زمینه خط تعلیق هستند. همانگونه که می‌دانید خط تعلیق به عنوان نخستین خط ویژه ایرانیان مدت‌ها بود که به فراموشی سپرده شده بود و به همت استاد غفور اسکندری و برخی دیگر از هنرمندان و پژوهشگران مجددا مورد توجه قرار گرفته است.
شعری از سعدی؛ به کمند سر زلفت نه من افتادم و بس/که به هر حلقه موی تو گرفتاری هست/هرکه عیبم کند از عشق و ملامت گوید/تا ندیده‌ست تو را، بر منش انکاری هست/خط شکسته اثر حسین فیض‌آبادی
دو اثر «رسم‌الخط تعلیق» و «مترسل» را دارای چه ویژگی‌هایی می‌دانید؟ به هرحال از آنجایی که این دو اثر اولین کتابهای آموزشی تعلیق هستند، قاعدتا واجد ویژگی‌هایی هستند.
باید بگویم از ویژگی‌های کتاب «رسم‌الخط تعلیق» این است که تمامی حروف الفبا را در سه موقعیت اول، وسط و آخر کلمه نوشته‌ام. ویژگی آموزشی کتاب «ترسل» هم این است که این کتاب شامل حدود نود سرمشق تعلیق است و نکات آموزشی هر سرمشق در کنار آن توضیح داده شده، که امیدوارم مفید باشد.
از آثار در دست تالیف یا انتشارتان بگویید.
اکنون دو کتاب آماده چاپ دارم. اولی «کتابت در خط شکسته» است که در واقع ادامه کتب آموزشی کلمه، سطر و چلیپا در خط شکسته است. کتاب دیگرم، «رباعیات خیام» بر اساس نسخه صادق هدایت است که به صورت کتابت شکسته نوشته‌ام.
در پایان اگر موضوع و نکته‌ای ناگفته مانده درباره‌شان توضیح دهید.
البته سخن در حوزه خوشنویسی بسیار است. ضمن تشکر از شما که این فرصت را به بنده دادید، می‌خواهم در انتها از زحمات استادان خودم و دیگرانی که برای اعتلای هنر خوشنویسی ایران تلاش می‌کنند، تشکر کنم. سپاس ویژه دارم و به نیکی و بزرگی از استادانم آقا جواد کبیری، استاد اخوین، استاد کابلی، استاد اسرافیل شیرچی یاد می‌کنم که درس هنر و عشق و محبت را عاشقانه به من آموختند. همچنین یاد می‌کنم از تلاش‌های خستگی‌ناپذیر دوستان عزیز و گرانقدرم استاد غفور اسکندری که عاشقانه برای تعلیق می‌نویسند و استاد علی مرزی که آرام و بی‌ادعا مشغول آموزش و تربیت نسلی عالی از خوشنویسان جوان، تلاش می‌کند. وجود همگی مستدام و مانا.
