در گفت‌وگو با ایلنا مطرح شد؛
نقش مرغابی‌های مهاجر دوره ساسانیان بر گِل‌مُهرها/ از ۷۰ حفاری غیر مجاز در تپه باستانی به ۲ حفاری رسیدیم/ خرگوش ساسانی و نشانه‌هایی که از جنس مونث و نگهبان دارد
سرپرست هیأت باستان‌شناسی تپه قلاکتی با اشاره به کشف گل‌مهرها در این محوطه گفت: گل‌مهرها نشان‌دهنده جایگاه ویژه اقتصادی و نظام طبقاتی اجتماعی است چراکه مهرها نشان دهنده بازرگانی هستند و این گل‌مهرهای کشف شده می‌تواند نشان‌دهنده بازرگانی‌های حتی دریایی با سرزمین‌های همجوار دریای مازندران و یا نقاط مختلف داخل کشور باشد.
به گزارش خبرنگار ایلنا، تپه قِلاکتیِ گِل محله سرخرود در شهر سرخرود شهرستان محمودآباد، نخستین سایت باستانی نزدیک به نوار ساحلی مازندران است که اولین کلنگ کاوش‌های علمی باستان‌شناسی روی آن نقش بسته است. این تپه که در فاصله چهار کیلومتری دریای خزر قرار دارد، با شماره ۳۰۷۴۳ در سال ۱۳۹۰ ثبت ملی شده و بیش‌از یک دهه است که پژوهش‌های باستان‌شناسی روی آن در حال انجام است. این تپه دارای دو برجستگی غربی و شرقی است و در کاوش‌های باستان‌شناسی که در سال ۱۳۹۸ و ۱۴۰۰ انجام شده، باستان‌شناسان موفق شدند توالی سه دوره فرهنگی را مشخص کنند. کاوش در این محوطه به همت میثم فلاح و میثم نیکزاد انجام شده است.
میثم فلاح (سرپرست هیأت باستان‌شناسی تپه قلاکتی) دراین باره گفت: قدیمی‌ترین دوره فرهنگی که در این تپه بدست آمد متعلق به عصر آهن است. فاز میانی به دوره تاریخی مشخصا دوره اشکانی و ساسانی بازمی‌گردد و در فاز فوقانی نیز دوره اسلامی مشاهده شده است. در فاز فوقانی شواهدی از قلعه گمشده ماهانه‌سر که متعلق به مرعشیان بود و در حمله تیمور از بین رفت، بدست آمد.
او ادامه داد: در فاز دوره تاریخی نیز چند قطعه گل مهر و مهر سنگی بدست آمد. این مهرها متعلق به دوره ساسانی است که با نقوش جانوری مانند خرگوش، گاو ورزا، قوچ، گوزن و پرنده تزیین شده‌اند. البته گل مهرها دارای کتیبه پهلوی و ساسانی نیز هستند. از دوره اشکانی نیز در لایه‌نگاری که در سال ۱۴۰۰ در برجستگی شرقی داشتیم موفق شدیم بقایای یک دیوار خشتی با ضخامت تقریبی یک متر و نیم بدست آوریم که احتمال می‌دهیم بقایای یک قلعه از دوره اشکانیان باشد که بعدها ساسانیان نیز از آن استفاده کردند.
فلاح با اشاره به کشف مهر سنگی که تصویری احتمالا از یک خرگوش روی آن حکاکی شده، گفت: احتمال می‌دهیم جنس این مهر از سنگ عقیق سفید باشد که نقش یک خرگوش به صورت کنده شده و مقعر بر روی آن دیده می‌شود. اکنون این شی در نمایشگاهی در موزه ملی ایران در معرض دید عموم گذاشته شده است. خرگوش در دوره ساسانیان نماد جنس مونث و نماد نگهبانی است و نقش کمیابی است. از این رو پیدا کردن این مهر با چنین نقشی، تپه قلاکتی را دارای اهمیت می‌کند. گل مهرهای بدست آمده نیز دارای نقوش حیوانات مختلف است و نکته جالب آنجاست که روی برخی از این گل مهرها نقش مرغابی دیده می‌شود که اکنون نیز اگر به تلاب سرخرود برویم می‌توانیم این پرندگان مهاجر را ببینیم. شاید در آن دوران نیز این قوها و مرغابی‌ها به این مکان مهاجرت می‌کردند. همچنین نقش یک گوزن نشسته در میان گل مهرها شناسایی شد که در کنار آن‌ها کتیبه ساسانی دیده می‌شود.
سرپرست هیأت باستان‌شناسی تپه قلاکتی درخصوص خوانشی که از کتیبه ساسانی که در کنار گل مهرها قرار دارد انجام شده، گفت: این گل مهرها بسیار مخدوش شده هستند اما احتمال می‌دهیم دو کلمه «رستم» و «آذرگشنسب» را خوانده باشیم. مطالعات روی این کتیبه‌ها ادامه داد.
او در پاسخ به این سئوال که عموما کشف مهر در تپه‌ها و محوطه‌های باستانی نشان از انجام معاملات تجاری و بازرگانی و فعالیت‌های اقتصادی دارد از این رو آیا می‌توان گفت تپه قلاکتی نیز در دورره ساسانی و اشکانی یکی از مراکز تجاری بوده است، گفت: همین گل مهرها نشان دهنده جایگاه ویژه اقتصادی و نظام طبقاتی اجتماعی است چراکه مهرها نشان دهنده بازرگانی هستند و این گل مهرهای کشف شده می‌تواند نشان دهنده بازرگانی‌های حتی دریایی با سرزمین‌های همجوار دریای مازندران و یا نقاط مختلف داخل کشور باشد. این تئوری را در فصل جدید کاوش مطرح و دنبال خواهیم کرد. در واقع این پروپوزال را مطرح کرده‌ایم که با جایگاهی فرهنگی – اقتصادی - هنری بسیار مهمی در شمال ایران مواجه هستیم چراکه مهر، گل مهر و کتیبه بدست آورده‌ایم. حتا احتمال می‌دهیم بحث مرکز مذهبی نیز در این محوطه مطرح باشد چراکه در یکی از کتیبه‌هایی که خوانده شده است متوجه شدیم احتمالا برای انجام مراسم مذهبی بوده با این وجود این تئوری باید مورد بررسی و مطالعه بیشتر قرار گیرد. داده‌های مهر گلی ما اندک است و کاوش‌های بیشتر می‌تواند ما را در رسیدن به پاسخ سئوالاتمان کمک کند.
به گفته این باستان‌شناس، تاکنون اشیاء متعددی از سفال‌های مخلتف از ادوار مخلتف از عصر آهن گرفته تا دوره تاریخی و حتا قرون اولیه اسلامی در این محوطه کشف شده است. سفال لعابدار فیروزه‌ای متعلق به دوره میانه اسلامی، قاشق مسی و مهره گچی متعلق به دوران اسلامی، سکه مسی متعلق به دوران متاخر اسلامی و مجموعه سردوک سفالی ساده و لعابدار متعلق به دوران تاریخی و اسلامی بدست آمد. حتا در دوره اسلامی قطعه سفالی بدست آوردیم که نوشته‌ای روی آن هست که شبیه کلمه «هراز» است. اکنون رودخانه، جاده و دره هزار وجود دارد و شاید این قطعه سفالی بقایای یک نوشته، شعر یا چیزی باشد که این کلمه روی آن نوشته شده اما از آنجا که این قطعه شکسته است نمی‌توانیم به صراحت درخصوص آن صحبت کنیم.
فلاح ادامه داد: سنگ وزنه مسی احتمالا ۱۵۰ گرمی متعلق به دوران تاریخی و نعل آهنی متعلق به دوران اسلامی نیز در کاوش‌ها بدست آمده است. اشیای تاریخی کشف شده در تپه تاریخی قلاکتی در موزه تاریخ و باستان‌شناسی شهرستان آمل به نمایش گذاشته شده چراکه سرخرود و محمودآباد موزه ندارند و نزدیکترین موزه در شهرستان آمل قرار داشت که در آن نگهداری می‌شود.
سرپرست هیأت باستان‌شناسی تپه قلاکتی درخصوص وضعیت این محوطه و حفاری‌های غیر مجاز گفت: اولین کار قبل از شروع کاوش‌های باستان‌شناسی، آماده‌سازی جامعه محلی برای پذیرش این مهم است از این رو سعی کردیم تا حوزه باستان‌شناسی عمومی را قبل از حوزه تخصصی فعال کنیم از این رو صحبت با جامعه محلی را در پیش گرفتیم و در مساجد روستا، ارگان‌ها و فرمانداری با مردم به گفتگو نشستیم. اتفاق خوبی که در محمودآباد و سرخرود انجام شده راه‌اندازی اتاق باستان‌شناسی در شهرداری سرخرود است که کارهای فرهنگی در آن انجام می‌شود. اتفاقا یکی از معدود اتفاقات فرهنگی که در این راستا انجام شده، چاپ تمبر از آثار تاریخی تپه قلاکتی است. بومیان منطقه وارثان این تپه هستند و خودشان می‌توانند حافظ این میراث باشند.
او در پاسخ به این سئوال که طی سال‌های گذشته در شهرها و استان‌های شمالی کشور شاهد گسترش حفاری‌های غیر مجاز و به تبع آن گنجیابی بوده‌ایم، آیا درحال حاضر باتوجه به یافته‌های تپه‌های باستانی مانند قلاکتی، این تپه نیز در معرض حفاری‌های غیر مجاز و قاچاق اشیاء باستانی قرار دارد یا خیر گفت: در منطقه‌ای که فعال هستیم درآمل و محمود آباد و شهر سرخرود، تمام سعی‌اما برقراری ارتباط با مجامع محلی بود تا آن‌ها را برای حفاظت و حراست از این میراث آماده کنیم. تاکنون استقبال خوبی راشاهد بودیم. قبل از شروع فصل کاوش در این تپه، حدود ۷۰ حفره حفاری غیر مجاز در سال ۱۳۹۸ پیداشده بود و از سال ۱۳۹۸ تا ۱۴۰۰ تنها دو حفره غیر مجاز انجام شده است. نگهبانی که در این منطقه حضور دارد از بومیان منطقه هستند و بارها پیش آمده که گزارش داده که فلان شخص قصد کندن این محل را داشته که این اجازه داده نشده.
فلاح با تاکید برآنکه خروجی یک کاوش باستان‌شناسی را می‌توان از دو منظر بسیار مهم دید؛ یکی نشر مقاله، کتاب و یا ارائه آن در یک همایش یا نشست علمی برای جامعه آکادمیک این حوزه و یا حوزه‌های وابسته که امری‌است اجتناب‌ناپذیر است که می‌بایست انجام شود و دومی که به نظر نگارنده در برخی موارد جایگاه و نگاه بالاتری می‌توان نسبت به اولی داشت، عمومیت بخشیدن و تزریق نتایج کار به خود جامعه است، یعنی اینکه می‌توان با اطلاع‌رسانی صحیح و منطقی، به تعاریف باستان‌شناسی، هویت، مواریث فرهنگی و پاسداشت آن اشاره کرد، گفت: این مهم است که مردم بومی از تپه‌ها و محوطه‌های باستانی خود حفاظت کنند باید زبان مردم را بلد باشیم. باید نگاه مردم به باستان‌شناسان به عنوان گنج‌یابانی که آمده‌اند میراث‌شان را ببرند، تغییر دهیم. در روزهای نخست آغاز فصل کاوش، بومیان منطقه موضع سختی نسبت به ما داشتند اما طی سال‌های بعد به اندازه‌ای فرهنگ‌سازی کردیم و با مردم صحبت کردیم که کم کم با ما همراه شدند. البته خروجی کار نیز اهمیت دارد چراکه مردم شاهد آن بودند که اشیاء کشف شده در موزه به نمایش گذاشته و برایشان حفظ شده. همایش برگزار و کتاب چاپ شد. تمام اینها نظرشان را جلب کرد.
