یک تصویرگر مطرح کرد؛
حضور در جشنواره‌ها تضمینی برای دیده شدن هنرمندان ناشناخته نیست/ «تصویرسازی» در ایران رویداد مستقلی ندارد
«تصویرگری» یکی از هنرهای مهم و کاربردی در دنیای امروز است با این حال در ایران آنطور که باید مورد توجه نیست و تصویرگران از حق و حقوق مشخصی برخوردار نیستند. نعیمه فاضلی، هنرمند تصویرگر، که به تازگی در پانزدهمین جشنواره هنرهای تجسمی حضور داشته، می‌گوید: همین که فضایی میسر شود تا تصویرسازان گردهم آیند و به صورت محض روی تصویرسازی کار کنند، خود نوعی حمایت است که متاسفانه شکل نگرفته است.
به گزارش خبرنگار ایلنا، در میان انبوه رشته‌های تجسمی کشور، برخی با وجود اهمیتی که دارند مغفول مانده‌اند؛ یا رشته‌ای غیر مستقل محسوب می‌شوند و آنها را در عمل میان رشته‌ای می‌دانند. «تصویرسازی» یکی از همین رشته‌هاست که در سایه هنرهایی چون «گرافیک»، «طراحی» و «نقاشی» و حتی «نگارگری» قرار گرفته است. «تصویرگری» یا به عبارتی دیگر «تصویرسازی» جدا از ابعاد هنری، مقوله‌ای بسیار کاربردی محسوب می‌شود. بدون وجود هنری چون «تصویرگری» کتاب‌های رده‌های سنی مختلف بخصوص رده کودک و نوجوان عاری از هرگونه شکل و تصویر خواهد بود. بدون «تصویرگری» بسیاری از آثار بصری محیطی خلق نمی‌شد و فضای شهری عاری از آثار و المان‌هایی با محتوای تصویر و اجتماع بود.
یکی از تمهیدات برای پرداختن به هنرهای مهجورتر عرصه تجسمی، توجه بیشتر به آنها در جشنواره‌هاست. در میان چند رویداد تخصصی هنرهای تجسمی که به صورت سالانه و دوسالانه برگزار می‌شوند، جشنواره هنرهای تجسمی فجر مهمترین رویداد است که امید بسیاری از هنرمندان رشته‌های مختلف برای دیده شدن به حساب میآید. «تصویرسازی» هم در پانزدهمین جشنواره هنرهای تجسمی که نمایشگاه آن روز جمعه هفتم بهمن‌ماه در موسسه فرهنگی هنری صبا محل افتتاح و بازگشایی شد و طی روزهای گذشته به پایان رسید، رشته‌ای پر طرفدار میان هنرمندان این عرصه به حساب میآید.
در جشنواره امسال، ۱۸ هنرمند تصویرگر حضور یافتند و تعداد بیست و نه اثر منتخب پیش روی مخاطبان و هنرمندان و منتقدان قرار گرفت. نعیمه فاضلی یکی هنرمندان رشته «تصویرسازی» است که در جشنواره هنرهای تجسمی امسال حضور یافته است و پیش‌تر نیز در این رویداد حضور داشته.
او طی گفتگو با ایلنا، ضمن توضیح درباره جزییات حضورش در جشنواره پانزدهم هنرهای تجسمی فجر، از اهمیت وجودی رشته «تصویرگری» در ایران گفت.
از حضورتان در پانزدهمین جشنواره هنرهای تجسمی فجر بگویید.
امسال سومین بار است که در جشنواره هنرهای تجسمی فجر حضور یافته‌ام. چندین دوره قبل بود که در بخش تصویرسازی این رویداد حضور یافتم و اثرم به نمایشگاه راه پیدا کرد. دوره دیگری که با سه اثر تصویرگری در آن حضور داشتم، سال گذشته بود که با سه اثر در بخش طوبای زرین حضور پیدا کردم. جشنواره پانزدهم هم رویدادی است که امسال در آن حضور یافتم.
حضور شما در دوره‌های قبل چه امتیازاتی برای‌تان به همراه داشته است؟
تنها اتفاق روی داده در جشنواره‌های گذشته چاپ آثارم در کتاب جشنواره بود که یک نسخه از آنها را به خودم هم دادند. درباره جشنواره امسال اما شرایط نسبت به دوره‌های قبل کمی متفاوت بود. جز نمایش آثار منتخب در قالب نمایشگاه، به حساب هر کدام از شرکت‌کنندگان که کارشان به نمایشگاه راه یافته مبلغی داده می‌شود. تا آنجا که می‌دانم این اتفاق فقط امسال رخ داده است.
تصویرگری یکی از زیرشاخه‌های اصلی هنرهای تجسمی و البته بصری است اما ظاهرا این رشته در جایگاه درست خود قرار نگرفته و به عنوان مقوله‌ای هنری و کاربردی مورد حمایت و توجه مسئولان و هنرمندان و مخاطبان نیست.
با شما موافقم. متاسفانه کلا در ایران به تصویرسازی اهمیت داده نمی‌شود و این بی‌توجهی را می‌توان در بخش‌های مختلف دید. حتی حضور در جشنواره‌ها نیز تضمینی برای حضور هنرمندان ناشناخته نیست. اگر نحوه حضور در رویدادهای داخلی و خارجی را مقایسه کنیم متوجه برخی تفاوت‌ها می‌شویم. از آنجا که تجربه حضور در رویدادی خارجی را دارم شاید بتوانم مقایسه‌ای را انجام دهم. من اثری را به مرحله انجام رساندم و خیلی بی‌تفاوت آن را به جشنواره‌ای در کشور پرتقال فرستادم، بی‌آنکه منتظر اتفاق خاصی باشم. این اتفاق گذشت تا اینکه طی تماسی از من خواسته شد خیلی فوری ایمیلم را ببینم و به من گفته شد چرا ایمیلم را دیر به دیر چک می‌کنم. خلاصه اینکه من ایمیلم را چک کردم و دیدم در جشنواره پرتقال نفر دوم شده‌ام. دلیل بی‌تفاوتی من و عدم پیگیری جشنواره پرتقال این بود که تصور می‌کردم رویدادهای خارجی هم مانند جشنواره‌های داخلی هستند و نمی‌توان به حضور در آنها خیلی امید داشت و اصطلاحا همه چیز بگیر نگیر است! با خودم می‌گفتم من برای برگزارکنندگان جشنواره خارجی فردی ناشناخته هستم و چطور می‌شود آنها اثر فردی را بپذیرند که از سابقه و جایگاهش بی‌خبرند؟! در صورتی که برعکس این قضیه اتفاق افتاد. اثر من نه تنها در جشنواره برون‌مرزی پرتقال پذیرفته شد بلکه مقام دوم را هم کسب کرد. اتفاق درستی که در چنین رویدادهایی رخ می‌دهد و باید ما هم به آن توجه داشته باشیم این است که برگزارکنندگان صرفا اثر هنرمند را ارزیابی می‌کنند. آنها معمولا اصلا هنرمند را نمی‌شناسند که مثلا بخواهند با او لابی کنند یا به عنوان پارتی امتیازاتی را برای حضورش در نظر بگیرند.
این تنها تجربه حضور شما در جشنواره‌های خارجی است؟
خیر؛ پیش‌تر در جشنواره‌های خارجی دیگری هم شرکت کرده‌ام و آثارم نیز به نمایشگاه راه پیدا کرده است. من در این مقاطع سنم کمتر از الان بود. با آن سن کم آثارم در نمایشگاه‌های جشنواره‌های خارجی پذیرفته می‌شد، اما جالب اینکه همان آثار را زمانی که به جشنواره‌های ایرانی می‌فرستادم در کمال تعجب به آنها توجهی نمی‌شد و ارزیابان آن را رد می‌کردند. البته امسال رویداد سوگواره را هم داشتیم که فراخوان آن را پر کردم و بازهم فکر نمی‌کردم اثرم پذیرفته شود،اما در ادامه این اتفاق افتاد و نفر سوم شدم.
یک اثر از نعیمه فاضلی
خودتان که الان به عنوان تصویرگر شناخته می‌شوید در ابتدا آموزش و فعالیت در چه رشته یا رشته‌هایی را پشت سر گذاشته‌ید؟
رشته تحصیلی من گرافیک بوده اما پس از مدتی تصمیم گرفتم فعالیت حرفه‌ای ام را در رشته تصویرسازی دنبال کنم. البته در زمینه گرافیک هم فعال هستم و مثلا کار طراحی پوستر هم انجام می‌دهم. کلا تصویرسازی را خیلی دوست دارم و اگر به فرض بخواهم کار طراحی پوستر انجام دهم، این مقوله را تا جای ممکن مد نظر خواهم داشت. به این ترتیب قالب کارم در طراحی پوستر، تصویر سازی است و طی انجام کار بعد به سراغ لایه بندی‌ها می‌روم.
از مصائب فعالیت در عرصه تصویرسازی یا تصویرگری بگویید.
همانطور که گفتم در ایران به رشته تصویرگری اهمیت داده نمی‌شود و این بی توجهی قاعدتا مشکلاتی را دربردارد و آسیب‌هایی را ایجاد خواهد کرد. یکی از مشکلات جدی تصویرگری و هنرمندان این رشته در حوزه کتاب و نشر است. به نظرم این بخش درگیر مافیا و روابط است و در این میان تصویرگران هستند که آسیب می‌بییند و سپس از ادامه فعالیت بازمی‌مانند. مثالی می‌زنم. شما توجه کنید که نویسنده یک کتاب با هر بار تجدید چاپ مبلغی دریافت می‌کند و این رویه همچنان ادامه دار خواهد بود. در صورتی‌که تصویرگران و طراحان در این روند جایی ندارند و پس از اولین چاپ دیگر حق و حقوقی ندارند. حتی اگر اثر سالها تجدید چاپ شود تصویرگر حق و حقوقی دریافت نمی‌کند.
آیا منبع درآمد شما «تصویرسازی» است؟
نه نمی‌توان اینگونه گفت. راستش آن فضایی که در آن اکیپی مشخص در زمینه تصویرسازی تلاش کنند را نمی‌یابم. واقعا خیلی تمایل دارم به چنین تیمی بپیوندم. تمایل دارم تیم یا فضایی را بیابم که مختص به بچه‌های تصویرساز باشد اما متاسفانه چنین چیزی انگار وجود ندارد! اینکه گروهی را بیابم که به واسطه تصویرسازی درآمدزایی و کسب درآمد کنند، اتفاقی است که تا به امروز با آن مواجه نشده‌ام.
با این وجود «تصویرسازی» در دنیای بصری ما چه جایگاهی دارد؟
اگر شما تصویرسازی بدانید و باید آن را به گرافیک ربط دهید.
تفاوت گرافیک با «تصویرسازی» چیست؟
شباهتشان در سفارشی بودن آنهاست. شاید بتوان گفت گرافیک نوعی دیزاین است اما تصویرسازی هنری است که باید برای انجام بهتر آن طراحی بدانیم. در تصویرسازی اصطلاحا دست تصویرگر باید قوی باشد. یعنی تصویرسازی با طراحی ارتباط مستقیم دارد. همانطور که گفتم بحث سفارش در گرافیک و تصویرسازی مشترک است. حرف من این است که اصلا فضایی برای پرداختن به تصویرسازی وجود ندارد تا در ادامه به مباحث سفارش و درآمد برسیم. کلا به تصویرسازی کم بها داده‌ایم. در جشنواره‌های خارجی می‌بینیم که نمایشگاه‌هایی مختص به تصویرسازی برگزار می‌شود.
در برخی کشورها حتی بنای گالری‌ها و معماری و نورپردازی داخل آنها بر اساس هنرهایی چون تصویرسازی، مجسمه‌سازی، مجسمه‌های هایپررئال، و آثار گرافیتی طراحی می‌شود.
همینطور است.
موضوع دیگر این است که در میان هنرهای تجسمی، «تصویرسازی» سهم کمتری از نمایشگاه‌های سالانه در گالری‌ها (بخصوص خصوصی‌ها) دارد. این روند نه چندان جدی را گالری‌دارها رقم زده‌اند یا اینکه کم‌کاری از سوی تصویرسازان است؟
من فکر می‌کنم کم‌کاری از سوی تصویرسازان نیست. دوستان و همکاران این عرصه اتفاقا خوب کار می‌کنند و فعال هستند. به نظرم آنچه اهمیت دارد حمایت از تصویرسازان و کسانی که از ما حمایت می‌کنند در بهبود این روند اهمیت دارند.
این حمایتی که می‌گویید، باید به چه شکل باشد؟
همین که فضایی میسر شود تا تصویرسازان گردهم آیند و به صورت محض روی تصویرسازی کار کنند، خود نوعی حمایت است که متاسفانه شکل نگرفته است. اینکه بچه‌ها دور هم جمع شوند به ایده‌پردازی‌های زیادی می‌انجامد و آنها می‌توانند به این واسطه کار ارائه دهند.
جشنواره‌ها تا چه حد می‌توانند این نوع حمایت‌ها را در دستور کار قرار دهند؟
به نظرم زیاد شدن تعداد جشنواره‌ها می‌تواند در نوع خود حمایت محسوب می‌شود؛ بخصوص در رشته‌ای چون تصویرسازی. اگر هم جشنواره‌ای با این عنوان داشته باشیم صرفا با محوریت تصویرسازی نیست و مثلا گرافیک هم بخشی از آن است. اینکه بگوییم جشنواره‌ای با محوریت تصویری‌سازی در کشور داریم خیر اینطور نیست. یا مثلا می‌بینیم که در طول سال جشنواره‌ای برگزار می‌شود با موضوع عکاسی و پوستر.
در نهایت شما به عنوان تصویرگر مجبورید برای ارائه کارتان هنرهایی چون نقاشی و گرافیک و موارد دیگر را در کارتان لحاظ کنید تا در راستای فلان جشنواره کار کرده باشید و اثرتان را بپذیرند.
بله درست است.
آیا پروژه‌ای در دست انجام ندارید؟
من تعدادی مجموعه دارم که باید آنها را کامل کنم و درصدد انجام این کار هستم.
