یادداشتی از رضا دبیری‌نژاد؛
"موزه‌ها" مکانی برای برای پایداری و بهتر زیستن
رضا دبیری نژاد (موزه‌دار) در یادداشتی به موضوع موزه‌ها برای پایداری و بهترزیستن پرداخت.
موزه‌ها امروزه دیگر یک مکان نیستند بلکه یک نهاد و یک نگرش هستند که در هر دو ساحت می‌توانند تأثیرات اجتماعی متعدد داشته باشند. نکته دیگری که امروزه موزه‌ها را متمایز می‌سازد نقش جمعی آن‌هاست اگرچه هر موزه در جایگاه خود ارزشمند است اما قرارگیری آن‌ها در کنار همدیگر چه در ساحت شبکه‌ای و چه در همسویی می‌تواند نقش فزاینده و تأثیرگذاری در جامعه و حتی جوامع مختلف داشته باشد از همین رو در سالهای اخیر موزه‌ها به سمت همکاری، شبکه‌سازی و جریان‌سازی از طریق رویدادها و خط مشی‌های مشترک رفته‌اند. شعار سال موزه‌ها که از سوی شورای بین المللی موزه‌ها – ایکوم هرساله تعیین می‌شود یکی از اقدامات برای همسویی موزه‌ها در جریان‌سازی هم منطقه‌ای و هم فراتر از مرزها است. معمولا این شعارها سعی دارد کارکرد موزه‌ها را گسترش دهد و یا سرلوحه‌ای برای سیاستگزاری موزه‌ها تعیین کند و این سرلوحه‌ها برآمده از نیازهای مشترک جامعه بشری و قابلیتی است که در موجودیت موزه‌ها نهفته است. شعار جدید ایکوم برای سال پیش روی میلادی «موزه‌ها، پایداری، بهتر زیستن» پاسخی‌ست به چالش‌هایی که مدتهاست کره زمین و جوامع بشری را تهدید می‌کند. پایداری زیست بشر امری است که نیاز به حفظ شرایط زیستی در خانه بزرگ او یعنی زمین دارد و تغییرات اقلیمی این شرایط را بهم ریخته و در واقع امکان زیست او را تهدید کرده است. از گرم شدن کره زمین تا بحران مصرف آب، افزایش فزاینده زباله‌ها و کاهش منابع غذایی همگی نمونه‌ای از بحران‌های موجود در شرایط اقلیمی است که از سویی در هر کدام از مناطق جنبه‌های برجسته‌تری دارد و از سوی دیگر ملل و کشورها نمی‌توانند تنها به منطقه خود نگاه کنند چراکه تغییرات اقلیمی در هر کجا و هر جنبه که باشد بر کله کره خاکی تأثیر دارد.
از سوی دیگر پایداری زیست بشر تنها معطوف به شرایط اقلیمی نیست بلکه همه ابعاد زیستی را در برمی‌گیرد به گونه‌ای که باید به زیست فرهنگی و زیست اجتماعی بشر نیز توجه کرد همه آن چیزی که حاصل زیست جمعی، بشر بودن و جمع بودن جوامع است و تغییرات جوامع نشان داده است که بحران‌های اجتماعی قابل سرایت به سایر جوامع و یا بر هم زدن پایداری جوامع دیگر نیز هست از همین رو رشد فرهنگی و اجتماعی باید به طور همزمان و متوازن در همه جوامع بشری اتفاق بیفتد و البته همه ابعاد زیستی بشر باید توسعه یابد چرا که مفهوم زیستن و کیفیت آن در حال تغییر است و زیست اکنونی را با زیست قرون گذشته قابل مقایسه نیست از همین رو کیفیت زیستن در حال تغییر است و بهتر زیستن به یک برنامه و امر پایدار تبدیل شده است.
انتخاب شعار امسال هم نشان می‌دهد که در موزه‌ها ظرفیتی وجود دارد که می‌توانند برای پایداری و بهترزیستن جوامع نقش ایفا کنند و هم بر مبنای ظرفیت‌ها اقدام برای چنین هدفی را به عنوان سرلوحه برنامه‌ریزی موزه‌ها ضروری می‌دانند. از سویی موزه‌ها به دلیل تنوع موضوعی همه ابعاد زیست بشر را مورد توجه قرار می‌دهند و از این‌رو می‌توانند در ابعاد مختلف به فعالیت و فرهنگ‌سازی بپردازند. از سوی دیگر موزه‌ها منابع مورد وثوق جامعه هستند و از طریق همین اعتماد می‌توانند افکار جامعه را تحت تأثیر قرار دهند. موزه‌ها همچنین مجموعه‌ای از تجربه‌های زیساه بشر را در خود جای داده‌اند و تجربه‌های زیسته می‌توانند جوامع را آگاهانه‌تر پیش ببرند. این‌گونه است که موزه‌ها می‌توانند محل گفتگو تذکر به مسأئل امروزی جوامع باشند و جوامع را فراتر از مرزها در پیوند قرار دهند و از طریق همین گفتگوها، تذکرها و پیوندها زمینه پاسخ دهی و رفع بحرانها را فراهم کنند. شعار سال جدید موزه‌ها در واقع از همه میراث‌های بشر چراغی برای امروز و فردا می‌سازد تا موزه‌ها تنها معطوف به گذشته و درون خود نباشند بلکه وظیفه دارند به زیست امروزی نقشی که می‌توانند در بهبود این زیست جمعی داشته باشند توجه بیشتری کنند و حال جامعه را خوب کنند آنچه که زیست بهتر حاصل می‌شود همین رسیدن به حال خوب است. البته هر موزه باید میان این شعار و موضوع خود و همچنین شرایط جامعه خود نسبتی برقرار سازد تا بداند چه وظیفه‌ای دارد و چگونه در جهت تحقق این شعار کمکی کند.
