هنر به خودی خود برای خلق آثار هنری کافی نیست/ تصویری بودن ادبیات ایران در هنرهای دیگر قابل بهره‌برداری است

به گزارش خبرنگار ایلنا، دیگر از آن دوران که میان هنرها و سبک‌ها خط‌کشی‌ها و مرزهایی وجود داشت، سال‌ها گذشته است. به همین دلیل شاید بیراه نباشد اگر بگوییم زندگی مدرن نوعی آمیختگی میان فرهنگ‌ها، تفکرات و هر آن چیزی است که در قالب نگرشی اجتماعی و حتی فردی بروز می‌یابد و خروجی آن در قالب آثاری نو و آوانگارد پیش روی مخاطبان امروزی قرار می‌گیرد.

این روند مدرن، هنرمندان ایرانی را هم تحت تاثیر قرار داده و آنها را بر آن داشته تا با وفاداری به هنر کلاسیک خلق آثاری با مضامین و ساختار متفاوت و بر اساس نگرش و دغدغه‌های بشر امروز را در دستور کار قرار دهند. این روحیه شاید در میان هنرمندان عرصه تجسمی جدی‌تر و کاربردی‌تر است. به این دلیل که تنوع رشته‌های زیر شاخه هنرهای تجسمی بسیار زیاد است و معمولا اساس و بستر آنها هم یکی است. اما پشتوانه مهمی که هنرهای ایرانی و نگرش هنرمندان رشته‌های مختلف کشورمان را با دیگر افراد متفاوت کرده و آن را اعتبار و ارتقاء بخشیده؛ «ادبیات» ایران زمین است. هستند هنرمندانی که با تکیه بر فرهنگ و ادب گذشته ایرانی و الهام گرفتن از ادبیات و آثار مفاخر کشورمان به خلق آثار هنری با مضامین مهم و با ساختاری نو می‌پردازند و پیمودن این مسیر دشوار برایشان جدی و همیشگی است.

منیژه آرمین یکی از هنرمندان نسل‌های گذشته است که علاوه بر فعالیت‌‌های مدیریتی و عملی که داشته، تلاش دارد خود را با دنیای امروز هماهنگ و هم‌سو کند. او سفالگر، پیکره‌ساز و مدرس هنر است و ادبیات است. نگارش و تالیف هم برایش مقوله‌ای بسیار جدی است. آرمین که سال‌ها معلم آموزش و پرورش بوده صرفا یک مخاطب و دوست‌دار ادبیات نیست؛ بلکه خودش نویسنده و مولف و پژوهشگر عرصه ادبیات است و آثار متعددی را روانه بازار نشر کرده است.

«کیمیاگران نقش» یکی از آثار این هنرمند پیشکسوت است که به زندگی داستانی هفت نقاش مطرح می‌پردازد. «شخصیت‌شناسی در مثنوی و کمدی الهی»، «روزی که عمّه خورشید مُرد»، «بوی خاک» برخی از آثاری هستند که توسط منیژه آرمین به رشته تحریر درآمده‌اند و تالیف شده‌اند. «حکایت پرواز روح» و «برگزیده ادبیات معاصر» (داستان شانزدهم) نیز آثار دیگری از منیژه آرمین هستند که اولی به «منطق‌الطیر» اثر عطار نیشابوری می‌پردازد.

منیژه آرمین درباره تاثیر ادبیات بر تفکر هنرمند و آثار او با ایلنا گفتگو کرد.

ادبیات بر ساختار فکری هنرمند بسیار موثر است

منیژه آرمین ابتدا به تاثیر ادبیات بر هنر (بخصوص هنرهایی چون سفال‌گری و مجسمه‌سازی که تخصص خودش است) پرداخت و گفت: لازم می‌دانم در همین ابتدا لازم می‌دانم به این موضوع اشاره کنم که برخی با آنچه می‌خواهم بگویم موافق نیستند. آنها می‌گویند هنر به خودی خود کافی است! اما من اینطور فکر نمی‌کنم و نظرم برعکس است. معتقدم ادبیات بر ساختار فکری هنرمند تاثیر بسیار زیادی دارد. یعنی هنرمندانی که به ادبیات نمی‌پردازند با هنرمندانی که ادبیات می‌دانند خیلی متفاوت هستند.

وی تاکید کرد: البته اینطور نیست که بخواهم دسته اول، یعنی هنرمندان بی توجه به ادبیات را مورد انتقاد قراردهم، خیر اصلا اینطورنیست. من صرفا بر اساس نگرش و تجربیاتی که طی این سال‌ها داشته‌ام حرف می‌زنم و اظهارنظر می‌کنم.

هنوز به آثار و منابع ادبی‌مان نپرداخته‌ایم

آرمین در ادامه، درباره آنچه او را وادار می‌کند تا بر اهمیت ادبیات و تاثیر آن بر خلق آثار هنری تاکید کند، گفت: واقعیت این است که ما بخصوص در ادبیات و متون ایرانی خودمان، منابع غنی و آثار بدیع بسیار داریم که می‌توان و باید همه آنها را گنجینه‌ای عظیم و با ارزش تلقی کنیم زیرا با کمی کنکاش متوجه می‌شویم غیر از این نیست.

او در ادامه گفت: با پیگیری متون ایرانی و آثار ادبی که برایمان باقی مانده و در اختیار داریم به سرچشمه‌ای می‌رسیم که انتهایی ندارد. موضوع این است که ما هنوز آنطور که باید به آثار و منابع ادبی‌مان نپرداخته‌ایم و چندین عمر لازم است تا بتوانیم روی بخشی از ادبیات‌مان کار کنیم. این عرصه بسیار گسترده و عمیق است.

این هنرمند در ادامه بیان کرد: ادبیات ما مملو از روایت‌ها و قصه و افسانه و روایت‌های عامیانه و تا حدودی همه فهم است و  به این دلیل است که حتی عامه جامعه هم با آن ارتباط برقرار می‌کنند. بدون شک همه این موارد در جذب مخاطبان تاثیر دارد. همانطور که می‌دانید من شخصا روی «منطق‌الطیر» عطار نیشابوری شاعر و عارف سده ششم هجری کار کرده‌ام؛ بنابراین می‌دانم که این اثر زیبا مملو از تصویرهای زیبایی است که جذابیت‌های منحصر به فردی دارند. مخاطب آگاه متوجه چنین مولفه‌هایی هست. می‌خواهم بگویم این تصویری بودن اشعار و متون ادبی ایرانی ویژگی بزرگی است که می‌توان در هنرهای دیگر هم از آن بهره برد.

پروژه جدیدم کار روی «خمسه» نظامی است

این هنرمند پیشکسوت که همواره ادبیات را در کشف و شهودها و خلق و ارائه آثار هنری مدنظر داشته در پاسخ به این سوال که آیا به تازگی پروژه‌ای جدید را در همین محور کلید زده یا خیر، گفت: در حال حاضر گروهی را تشکیل داده‌ایم تا در این زمینه آثاری را تولید و ارائه نماییم. من به اتفاق اعضای گروه قصد داریم روی تصویرگری در «خمسه» نظامی گنجوی شاعر و داستان‌سرای سده ششم هجری کار کنیم. به سرانجام رساندن این کار برایمان بسیار جدی است و در حال حاضر مشغول انجام مطالعات و امور پژوهشی هستیم. به نظرم کاری که در حال انجامش هستیم اتفاق مهمی در عرصه هنر محسوب می‌شود.

او درباره دلیل این اهمیت بیان کرد: به این دلیل که روی آثار نظامی گنجوی خیلی کار شده، اما موضوعی که وجود دارد این است که اغلب آنها کپی هستند. من و اعضای گروهم می‌خواهیم به خلق آثاری بپردازیم که کپی نباشند.

آرمین در ادامه به توضیحات بیشتری درباره پروژه جدیدش پرداخت و از قالب اجرای آن گفت. وی اذعان داشت: آنچه در تلاش برای انجام آن هستیم در قالب هنر سفال‌گری خلق و ارائه خواهد شد. قصد ما این است از دل ادبیات و نگاهی که در «خمسه» نظامی وجود دارد با به کار گرفتن ابداعاتی آثاری نو را در قالب سفال پیش روی مخاطبان قرار دهیم.

آرمین در ادامه تاکید کرد: اتفاقی که در پروژه جدیدش رقم می‌خورد، تا به حال رخ نداده است. او گفت: تا آنجا که من هم مطلعم تا امروز در عرصه سفال چنین اتفاقی رخ نداده و هیچ کدام از دوستان هنرمند به سراغ نظامی گنجوی و آثارش نرفته است؛ در صورتی که در حوزه‌های دیگر این اتفاق رخ داده و الهامات و برداشت‌هایی از آثار نظامی در قالب‌های دیگر صورت گرفته است.

هنرمندان مشغول کار هستند

این هنرمند در بخش دیگری از صحبت‌هایش به تعطیلی فعالیت‌های فرهنگی و هنری پرداخت. او گفت: متاسفانه طی یکی‌، دو ماه گذشته شرایطه به گونه‌ای پیش رفته که جامعه هنری نیز دستخوش بلاتکلیفی‌هایی شده است. اما اینطور نیست که هنرمندان فعالیت خود را تعطیل کرده باشند.

او ادامه داد: تا آنجا که می‌دانم هیچ کدام از هنرمندان کارشان را رها نکرده‌اند و دست از کار نکشیده‌اند. شاید نمایشگاه طی هفته‌های گذشته رویدادی فرهنگی هنری برگزار نشده و نمایشگاهی پیش روی مخاطبان قرارنگرفته، اما همه مشغول کار هستند. من بیش از این نمی‌توانم اظهارنظر کنم و بگویم چه باید کرد! به نظرم اینکه هنرمندان کشور مشغول کار هستند و مهم همین است.

آرمین در پایان نسبت به بهتر شدن اوضاع جامعه و فعالیت‌های بیشتر و بهتر فعالان عرصه‌های مختلف فرهنگ و هنر کشور اظهار امیدواری کرد.