دبیر شورای معارف سیما در گفت‌وگو با ایلنا:
به منتقدانی که به قانون و اسلام معتقد باشند، آنتن داده می‌شود/ نظرات متفاوت باید از رسانه ملی شنیده شود/ جای بسیاری از بحث‌ها در تلویزیون نیست
محمدحسین کشکولی با اشاره به اینکه لازم است در رسانه ملی نظرات مختلفی شنیده شود، تأکید کرد که در این رسانه ملی منتقدانی که به قانون و اسلام معتقد باشند، آنتن داده می‌شود.
به گزارش خبرنگار ایلنا، طی ماه‌های اخیر یکی از مهم‌ترین مباحثی که در جامعه مطرح شده، «امر به معروف و نهی از منکر» بوده که خوانش‌های متفاوتی درباره آن مطرح شده و تناقضات موجود، بحث‌های متعددی را در جامعه به وجود آورده است.
در این بین رسانه ملی نیز نسبت به این اتفاق بی‌تفاوت نبوده و بعضاً اظهاراتی که در برخی برنامه‌ها مطرح شده به مباحث جاری دامن زده و در این میان اگر برخی کارشناسان طرح چنین مباحثی را نادرست و زیاده‌روی دانسته‌اند، در مقابل تعدادی دیگر آن را لازمه‌ی طرح در شرایط فعلی دانسته‌اند. این گروه اعقتاد دارند که عملکرد رسانه ملی در پرداختن به مسئله حجاب و امر به معروف و نهی از منکر در این سال‌ها بسیار ضعیف بوده‌است.
در گفتگو با محمدحسین کشکولی (دبیر شورای معارف سیما و مدیر شبکه قرآن و عفاف) این موضوع را مورد بررسی قرار دادیم که در ادامه می‌خوانید:
همواره در ایام ماه محرم بحث امر به معروف و نهی از منکر به عنوان یکی از اهداف قیام امام حسین (ع) مطرح می‌شود. این موضوع امروز یکی از مباحث مهم جامعه ما است که از سوی افراد مختلف خوانش‌های متفاوتی نسبت به آن وجود دارد و این خوانش‌های متفاوت باعث ایجاد تنش‌هایی هم شده است. آیا رسانه ملی برای پرداختن به این موضوع و از بین بردن اختلافات موجود برنامه‌ای مشخص دارد؟
بحث‌های معرفتی و عمیق نهضت عاشورا که یکی از آن‌ها مبحث امر به معروف و نهی از منکر است، موضوع چندین برنامه صداوسیما خواهد بود.
امر به معروف و نهی از منکر یک بعد نظری، عمقی و معرفی دارد که از نهضت عاشورا تا امروز امتداد پیدا می‌کند اما این مبحث یک بعد اجتماعی و سیاسی هم دارد که باید در برنامه‌های سیاسی، خبری و تحلیلی به آن پرداخت. باید به این نکته توجه کرد که ایام ماه محرم مقتضیاتی دارد و مردم با شور حسینی مشغول عزاداری هستند، ما سعی می‌کنیم که این شور با شعور همراه کنیم و گفتگو درباره سرفصل‌هایی چون امر به معروف و نهی از منکر از مسائل مهم مدنظر ما است اما قطعاً نمی‌شود این موضوع را از همه ابعاد در این ده روز مورد بررسی قرار داد. این موضوع از مسائل مهم مدنظر ما است که به عنوان یک اولویت و ضرورت در طول سال باید به آن پرداخته شود.
امروز امر به معروف و نهی از منکر به موضوعی حساس در جامعه بدل شده و شاهد هستیم که هرگونه اظهارنظری حواشی‌ای هم به همراه دارد. شما در رسانه ملی چه تمهیداتی برای جلوگیری از این دست تنش‌ها دارید؟
ما موضوعات حساس زیادی در جامعه‌مان داریم و متأسفانه در شرایطی هستیم که هر موضوعی که به آن می‌پردازیم به یک مسئله حساس و حاشیه‌ساز تبدیل می‌شود. ابتدا باید بگویم که این نظر را نمی‌پذیرم که همه یا اکثر کارشناسان صداوسیما اظهاراتی داشته‌اند که حواشی بسیاری در جامعه ایجاد کرده است. وقتی وارد موضوعات پر گفتگو و پر چالش جامعه می‌شوید، کاملاً طبیعی است که بخشی از جامعه با آن موافق یا مخالف باشند و بحث‌هایی در جامعه شکل بگیرد. ممکن است کسی که درباره موضوع مورد بحث نظر می‌دهد یک نخبه دانشگاهی، عالم دینی یا یک مجتهد باشد اما نظرش با نظر فردی دیگر همخوانی ندارد، این اتفاق طبیعتاً حاشیه ایجاد می‌کند؛ مگر اینکه ما بگوییم لازم نیست درباره مسائل حساس صحبت کنیم و باید فقط به موضوعات ساده و دم دستی که حاشیه‌ساز نمی‌شوند، بپردازیم. چنین رویکردی نمی‌تواند یک رویکرد سازنده باشد. به نظر من ما باید تلاش کنیم تا ظرفیت خودمان را برای شنیدن حرف‌های متفاوت بالا ببریم و البته این نباید بهانه‌ای برای شاذگویی شود؛ واقعاً برخی حرف‌ها شاذ و نادرست هستند و قابل دفاع نیستند.
من فکر می‌کنم مسئله امر به معروف و نهی از منکر موضوعی با وجوهات متفاوت سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و دینی با نظرات متناقض، مخالف و موافق است و نمی‌توان این حساسیت‌ها را نادیده گرفت. از طرفی برخی در جامعه مشغول انجام این کار به صورت میدانی هستند در این میان افرادی ممکن است درست عمل کنند و برخی رفتار غلطی داشته باشند که البته می‌بینیم از این رفتار غلط در رسانه‌های آن سوی مرزها سوءاستفاده می‌شود.
تصور من بر این است که اگر ما به اصول، مبانی و مرزهایمان برگردیم، متقن و درست صحبت کنیم و به چارچوب قانونی و دینی‌مان اعتقاد داشته باشیم و بعد حرف بزنیم بسیاری از این مباحث کنار گذاشته می‌شود اما متأسفانه برخی می‌خواهند آن را بشکنند و بی‌توجه به این اصول اظهارنظر کنند.
در این میان انتقاداتی هم به صداوسیما وارد است؛ اینکه برخی می‌گویند این رسانه در بررسی مباحث مختلف کاملاً یکطرفه عمل می‌کند و نظر مخالفان و موافقان را درنظر ندارد و این موضوع به بحث‌های امر به معروف و نهی از منکر هم تسری داده می‌شود.
این انتقاد را به همه آثار رسانه ملی وارد نمی‌دانم و قبول ندارم که صداوسیما به طور مطلق مسائل مختلف را یکطرفه بررسی می‌کند. قطعاً برنامه‌های بسیاری تولید و پخش شده که افراد با نگاه‌های مختلف در آن حاضر شده و به بحث و مناظره پرداخته‌اند و حتی برنامه‌های چالشی بسیاری در رسانه ملی پخش شده‌اند. پس این اتهام که تلویزیون فقط در خدمت جبهه و نگاه خاصی بوده را به هیچ‌وجه قبول ندارم. برنامه‌های مختلفی با مهمانان موافق و مخالف یک بحث روی آنتن رفته است و قطعاً برنامه‌های دیگری هم به این شکل شاهد خواهیم بود اما مهمانان با هر نظر، افرادی محترم، مودب و عمیق بوده‌اند که قانون و چارچوب‌های دینی را محترم می‌دانستند. تلویزیون موظف است به کسانی میدان گفتگو بدهد که در چارچوب‌ها صحبت کنند؛ کسی نمی‌تواند خلاف قانون صحبت کند و اگر کسی قصد دارد قانون را نقد کند، جای این بحث در مجلس شورای اسلامی است در آنجا بهتر به نتیجه می‌رسد و قانون اگر اشکالی داشته باشد اصلاح می‌شود.
البته نقد قانون در بندهای مختلف در رسانه ملی هیچ ایرادی ندارد اما قطعاً میدان دادن به کسی که بخواهد به طور کل چارچوب قانون و مسائل مهم دینی را نادیده بگیرد کار اشتباهی است. باید چارچوبی وجود داشته باشد و فرد متناسب با آن چارچوب در رسانه ملی بحث و گفتگو کند. افرادی که قانون و اسلام را قبول دارند با هر نظری می‌توان به آن‌ها میدان داد و شنونده حرف‌ها و انتقاداتشان بود.
فکر نمی‌کنید همچنان لازم است در برنامه‌های مختلف سیما نظرات مختلف بیشتری شنیده شود؟
بله لازم است که صداها و نظرات متفاوت بیشتری در رسانه ملی شنیده شوند. شاید اگر کرسی‌های آزاداندیشی که امام خمینی (ره) فرموده بودند، در دانشگاه‌ها شکل می‌گرفت بسیاری از پرسش‌هایی که در جامعه مطرح هستند در دانشگاه پاسخ داده می‌شد. منازعات علمی، دانشگاهی و نخبگانی مختص مخاطبان عام نیست و نباید مردم را مجبور به شنیدن این بحث‌ها کنیم؛ مباحثی که پیش‌نیاز درک آن‌ها سواد بالایی است و قطعاً عوام مردم از شنیدنشان ممکن است دچار شبهه شوند. بنابراین فرصت ایجاد بحث‌های نخبگانی باید در دانشگاه‌ها فراهم شود با این حال من لزوم پرداختن به نظرات مختلف در رسانه ملی را نفی نمی‌کنم. گفتگو درباره مباحث دینی حتماً باید بیشتر شود، ما قطعاً ضعف‌هایی داشتیم که باید رفع شوند اما متأسفانه برخی اظهارنظرها درباره صداوسیما به دور از انصاف است.
شما چه ضعف‌هایی را به عملکرد تلویزیون وارد می‌دانید؟
برخی انتقادات هم وجود دارد که چرا پرداختن به مسائلی چون امر به معروف و نهی از منکر و حجاب در رسانه ملی بسیار کمرنگ است. بله باید بیشتر به این موضوعات بپردازیم ولی بسیاری از مسائل که منتقدان تلویزیون انتظار دارند ما به آن‌ها بپردازیم اصلاً برای مطرح شدن در رسانه ملی مناسب نیستند. یعنی برخی انتظارات از رسانه ملی درست نیست، مردم چه گناهی کرده‌اند که باید در رسانه‌شان شنونده بحث‌هایی باشند که جایشان در رسانه ملی نیست. گوش و چشم مردم حرمت دارد و قطعاً بسیاری از بحث‌ها واقعاً جایشان در محافل نخبگانی است.
من بر این عقیده‌ام که اگر ما درباره تبیین امر به معروف و نهی از منکر و حجاب به طور کامل صحبت می‌کردیم مطمئناً بسیاری از این شبهات و تنش‌ها درباره این موضوعات در جامعه وجود نداشت. با وجود این نقص‌ها نباید زحمات اهالی تلویزیون در شبکه‌های مختلف مثل شبکه خبر، شبکه قرآن، برنامه «بدون توقف» و... را نادیده گرفت. اگر دست از قضاوت‌های کلی برداریم و منصفانه نگاه کنیم، قطعاً ضعف‌ها و قدرت‌های واقعی در کنار هم خود را نشان می‌دهند.
