زندگیِ فوتبالیستِ مشهور از خودکشی تا مبارزه علیه فراموش شدن/ «وحید قلیچ» امروز فقط به دیده شدن فکر می‌کند

پوریا نوری کارگردان فیلم مستند «قلیچ» که این روزها به صورت آنلاین اکران شده است، در گفتگو با خبرنگار ایلنا، اظهار داشت: وحید قلیچ شاید متفاوت‌ترین شخصیت فوتبالیست در بین هم‌نسلان و حتی نسل‌های بعدی خود است. اگر بخواهیم او را با شخصیت‌هایی مثل احمدرضا عابدزاده مقایسه کنیم قطعاً عابدزاده فردی بسیار مطرح‌تر از وحید قلیچ است چراکه به تیم ملی راه پیدا کرد و به جام جهانی رفت اما آنچه که درباره قلیچ برای من جذابیت داشت کنش فعلی این شخصیت بود و بعد ورزشکار بودن او مسئله اصلی ما برای ساخت یک مستند پرتره نبود.

نوری خاطرنشان کرد: وحید قلیچ پس از اینکه چند دهه در فوتبال ایران جایی نداشته، در واقع وارد مناسبات فضای فوتبال ایران نشده، کنار گذاشته شده و روزگار خوبی نداشته تصمیم می‌گیرد که از فراموش شدنش جلوگیری کند. ما به این جنبه از زندگی این شخصیت هم پرداخته‌ایم، او در ادامه مسیر زندگی‌اش مشکلات بسیاری را تحمل می‌کند و حتی در برهه‌ای به فکر خودکشی می‌افتد و کارگر ورزشگاهی می‌شود که تیم پرسپولیس که زمانی یکی از بازیکنان آن بوده، در آن زمان تمرین می‌کنند. قطعاً چنین شرایطی برای هر کس می‌تواند بسیار ناراحت‌کننده باشد و وحید قلیچ هم به دلیل همین اتفاقات روزگار سختی داشته است.

وی افزود: ما با وجود این خاطرات جذاب زندگی وحید قلیچ، موضوع اصلی مستندمان را معطوف به کنش فعلی‌اش کردیم و تنها گذری بر گذشته او داشتیم. او کار عجیب و مهمی انجام داده است و فضای مجازی را به عنوان فرصتی کشف کرده که می‌تواند دوباره خودش را مطرح کند و در واقع علیه فراموش شدنش حرکتی انجام دهد و در واقع قیام کند.

این کارگردان خاطرنشان کرد: زمانی که به سراغ وحید قلیچ رفتیم، او یک باشگاه فوتبال داشت که جدا از آن در فضای مجازی هم در حوزه فوتبال، اقتصاد و… به زبان و لحن خودش صحبت می‌کرد. برای من به عنوان کارگردان این کنش او که در سطح جامعه نیز بازتاب داشت، نکته جذاب و حائز اهمیتی بود که مستند را معطوف به همین موضوع کردیم.

نوری درباره پرداخت‌های روانشناختی به شخصیت وحید قلیچ در مستند «قلیچ» گفت: ما در این پروژه از حضور خانم آسو جواهری که داور بین‌المللی فوتبال است به عنوان کارشناس جامعه‌شناسی بهره بردیم. نویسنده این اثر هم محمدحسین میربابا جدا از حوزه کاری خود در بحث جامعه‌شناسی هم به ما کمک کرد. وحید قلیچ از منظر اجتماعی جزو طبقه فرودست است و این وضعیت که گرفتار آن است با توجه به اینکه فضای مجازی به جایی برای بیان اعتراضات و حرف‌های طبقه فرودست تبدیل شده است، فرصتی بود تا قلیچ بتواند مسائل و دغدغه‌های خود را مطرح کند و از این طریق فضایی ایجاد کند که بتواند دوباره نامش بر سر زبان‌ها بیفتد.

وی افزود: امروز اگر هم‌نسلان وحید قلیچ در خیابان قدم بزنند کسی آن‌ها را نمی‌شناسد ولی وحید قلیچ را همه می‌شناسند و دلیل معروف بودن او عقبه فوتبالی‌اش و حضور در باشگاه پرسپولیس نیست بلکه فعالیت‌های امروزش در فضای مجازی این شخصیت را به شهرت رسانده است. اگر شخصیت قلیچ را به بخشی از جامعه تعمیم دهیم؛ در واقع مستند «قلیچ» نشان می‌دهد که برخی افراد برای دیده شدن، شهرت و حتی برخی عقده‌گشایی‌ها از فضای مجازی استفاده می‌کنند. تفاوت وحید قلیچ با نام‌های مطرح اینستاگرامی این است که او شبیه به دیگر افراد مطرح این فضا اصطلاحاً یک شبه به شهرت نرسیده و پیش از آن شهرت را تجربه کرده است و بعد از فراموشی دوباره فکر رسیدن به شهرت وسوسه‌اش می‌کند و دست به اقداماتی در فضای مجازی می‌زند. در واقع وقتی وحید قلیچ وارد اینستاگرام شد، همان ابتدا ۲۰ یا ۳۰ هزار نفر او را دنبال کردند و این حجم از دنبال‌کننده به دلیل عقبه ورزشی این شخصیت است که زمانی ۱۰هزار نفر در ورزشگاه آزادی او را تشویق می‌کردند و طبیعی است که هنوز برخی افراد او را بشناسند.

این کارگردان در ادامه گفت: قلیچ در بخشی از این مستند به این نکته اشاره می‌کند که با فعالیت در اینستاگرام همچنان احساس می‌کند که جزو همان ۱۱ نفری است که وارد زمین مسابقه فوتبال می‌شوند. در واقع قلیچ با این گفته نشان می‌دهد که فضای مجازی به او حس ماندگاری داده و به کمک فضای مجازی هنوز در عرصه مانده است. در واقع فضای مجازی برای وحید قلیچ پدیده مهم و حضور در آن اتفاقی بزرگ در زندگی این شخصیت به حساب می‌آید.

نوری درباره عوامل موفقیت وحید قلیچ در فضای مجازی که در مستند «قلیچ» نیز به آن پرداخته شده، گفت: وحید قلیچ انتخاب‌های متفاوتی برای فیلم‌هایش در فضای مجازی دارد. او به جای اینکه مثل دیگر افراد مطرح در فضاهای اصطلاحاً لاکچری فیلم بگیرد، به تعمیرگاه اتوموبیلی که دارد، می‌رود و آنجا فیلمبرداری می‌کند. حضور او در فضای مجازی بر خلاف ظاهر ساده‌ای که از خود معرفی کرده، حاوی یک هوشمندی است که می‌تواند منجر به همراهی مخاطب شود. او در مقابل دوربین به مردم می‌گوید؛ «من به این فضاهای کارگری می‌آیم تا مردم بدانند که من هم از جنس خودشان هستم». آنچه که موجب محبوبیت وحید قلیچ شده در واقع همین مسئله است وگرنه بسیاری از هم‌نسلان او سعی کردند که وارد این ساز و کار شوند اما نتوانستند به موفقیت او دست پیدا کنند. قلیچ علاوه بر این سادگی و دلچسب بودن رفتارهایش، جملات و حرف‌هایی دارد که مختص او شده و حتی کارهای عجیبی می‌کند که مورد توجه مخاطبان قرار می‌گیرد. به عنوان مثال او در جایگاه یک پرسپولیسی اخیراً در حمایت از استقلال اظهارنظر جالبی کرده و این اظهارنظر مثبت از نگاه یک پرسپولیسی اقدامی است که هر فوتبالیستی شاید جسارت انجامش را نداشته باشد. او حتی به مخاطبانش قول داد که اگر استقلال قهرمان شود، در جشن قهرمانی این تیم شرکت کند و جالب است که وقتی به جشن قهرمانی استقلال می‌رود به قدری مورد توجه قرار می‌گیرد که در فضای مجازی این کار او بارها دیده می‌شود. چنین اقداماتی هوشمندانه و در عین حال با لحن، ادبیات و شخصیتی ساده برای مردم دلچسب بوده و به همین دلایل قلیچ امروز به شخصیت مطرحی تبدیل شده و ما در این مستند به این موضوع هم پرداخته‌ایم.

وی افزود: وحید قلیچ تشنه دیده شدن است، او برای این کار حتی خود را در معرض بحث و جدل با چهره‌های مطرح فضای مجازی قرار می‌دهد و این خود عاملی برای مطرح شدن این شخصیت است.

این کارگردان با اشاره به تفاوت شخصیت واقعی وحید قلیچ با شخصیت اینستاگرامی‌اش گفت: در فیلم «قلیچ» به شدت سعی داشتم که این تفاوت را نشان دهم. در واقع وحید قلیچ وقتی دوربین موبایلش را روشن می‌کند به انسان دیگری تبدیل می‌شود و چهره‌ای مبارز می‌شود که قصد دارد علیه برخی مسائل مبارزه کند اما وقتی دوربین خاموش می‌شود ممکن است آن مسئله اهمیت چندانی برایش نداشته باشد. در فیلم سکانسی وجود دارد که این تفاوت را به وضوح نشان می‌دهد. ما روز تولد وحید قلیچ تصمیم گرفتیم برایش جشنی بگیریم و اصطلاحاً او را سورپرایز کنیم. قرار بر این شد که وقتی او وارد لوکیشن مدنظر شد کیک را مقابلش قرار دهیم و دست بزنیم. وقتی این اتفاق رخ داد وحید قلیچ خیلی ساده از ما تشکر کرد و بعد گوشی موبایلش را به یکی از افراد حاضر می‌دهد و از او می‌خواهد که دوباره این اتفاق را تکرار کنند و او فیلمبرداری کند. سپس برمی‌گردد و وقتی می‌خواهیم او را سورپرایز کنیم این بار کاملاً به وجد می‌آید و ما همه این صحنه‌ها را در فیلم‌مان داریم. سعی ما بر این بود که قلیچ دوربین ما را چندان احساس نکند و به همین دلیل از دوربین‌های کوچک استفاده کردیم و نکته جالب توجه این است که وقتی فیلم آماده نمایش شد و من نزد او رفتم را فیلم را ببیند، تعجب کرد و گفت که فکر نمی‌کرده موضوع جدی باشد؛ فیلم را برای او پخش کردم و چند دقیقه که از دیدن فیلم گذشت تماشای آن را رها کرد و به من خسته نباشید گفت و به کارش مشغول شد. در واقع حتی فیلمی که درباره او ساخته شده را هم ندید و فقط از این بابت که مستندی درباره‌اش ساخته شده که می‌تواند به دیده شدنش بیشتر کمک کند، خوشحال شد.

نوری درباره نحوه برقرار ارتباط و جلب رضایت او برای ساخت و پخش این مستند گفت: وحید قلیچ به دنبال این است که دیده شود و حتی حوصله دیدن فیلمی که درباره‌اش ساخته شده را ندارد. وقتی نزد او رفتم و گفتم که می‌خواهم فیلمی مستند درباره‌اش بسازم به من گفت همین الان دوربینت را روشن کن، از من فیلم بگیر و بعد مستندت را پخش کن که مردم ببینند. او در واقع به دنبال این است که دیده شود و دیگر هیچ مسئله‌ای برایش اهمیت ندارد و از هر چیز که به دیده شدن او کمک کند استقبال می‌کند. او این مستند را در صفحه اینستاگرامش تبلیغ می‌کند، به ساخت آن افتخار می‌کند اما حتی حاضر به دیدن آن نیست و این نکته عجیب نشان می‌دهد که اصلاً برایش جنبه‌های دیگر مستند اهمیتی ندارد و به دیده شدن فکر می‌کند.

نوری درباره شکل‌گیری دغدغه جلوگیری از فراموش شدن یا دیده شدن به هر قیمت در جامعه امروز ایران که موضوع اصلی مستند «قلیچ» به حساب می‌آید، گفت: مهم‌ترین موضوعی که باعث شد من به سراغ شخصیت وحید قلیچ بروم همین مسئله است که او علیه فراموش شدن خودش مبارزه می‌کند. در واقع آنچه که این سوژه را برایم جذاب کرد تنها شخصیت کاریزماتیک و جذاب قلیچ نبود، بلکه دغدغه‌های ذهنی‌اش و اینکه او پدیده‌ای آشنا است موضوع مورد نظر من بود. من به همراه نویسنده، تدوینگر و دستیار کارگردان جلسات متعددی داشتیم که درباره مراقبت از موضوع فیلم صحبت می‌کردیم و این نکته را مدنظر داشتیم که تسلیم جذابیت کاراکتر نشویم و موضوع مورد بحث خود را دنبال کنیم. نیمه اول فیلم برای شناساندن شخصیت وحید قلیچ است و در نیمه دوم به سراغ دغدغه این روزهایش می‌رویم و تلاشش برای فراموش نشدن را دنبال می‌کنیم.

وی در پایان اظهار داشت: ما سعی کردیم از سوژه کمی فاصله بگیریم و موضوع را دنبال کنیم و این حاصل ساعت‌ها بحث و تبادل نظر بود. چندی پیش فیلم را در یک محیط دوستانه اکران کردیم و جالب است که با وجود فضای نسبتاً غمگینی که فیلم دارد، بسیاری از افراد در برخی بخش‌های فیلم می‌خندیدند. مستند «قلیچ» در واقع هم توانایی جذب مخاطب عام را دارد و هم می‌تواند نظر مخاطب خاص را به خود جلب کند که خوشبختانه تا امروز بازخوردها از هر دو قشر بسیار خوب بوده است.