طاها خانجانی:
پروسه تولید تئاتر در ایران غافل‌گیر کننده است
مدیوم فیلم با تئاتر خیلی متفاوت است و چالش‌ها و دغدغه‌هایشان باهم فرق زیادی دارند. در عرصه فیلم، چون تجربه بیشتری دارم تکلیفم روشن‌تر از تئاتر است؛ از مواجهه با بازیگر و میزانسن دادن تا زمان تولید مشخص. ولی در تئاتر با یک پروسه شش الی یک ساله روبه‌رو بودیم که دائما در آن اتفاقات جدیدی رخ می‌داد و غافل‌گیر می‌شدیم.
به گزارش خبرنگار ایلنا، «شرکتی به نام آنتی اویل محصولاتی ارائه می‌کند که صفات بد انسانی مثل خیانت و حسادت و... را از بین می‌برد اما در انتها متوجه می شویم از مراجعین سوءاستفاده می‌شود؛ دنیا در حال اصلاح نژاد است، اگر آدم خوبی باشی، زنده می‌مانی.» این خلاصه‌ای از نمایش «آنتی اِویل» به کارگردانی «طاها خانجانی» است که این روزها در عمارت نوفل‌لوشاتو روی صحنه می‌رود. نمایشی پر بازیگر که از کمدی تا رئالیسم جادویی را در خود جای داده است. به بهانه این اجرا، گفتگویی با طاها خانجانی داشته‌ایم که مشروح آن را می‌توانید در ادامه بخوانید.
اجرا ویژگی‌های خاصی دارد که مستلزم رابطه نزدیک با نویسنده است؛ از همکاری با افشین واعظی بگویید و اینکه پروژه چطور شکل گرفت؟
من از قبل افشین واعظی را نمی‌شناختم و ذهنیتی در موردش نداشتم؛ قرار بود قبل از شکل‌گیری آنتی اویل یک متن و نمایشنامه خارجی را روی صحنه ببرم اما یکی از دوستان نزدیکم پیشنهاد تولید ایده‌ای جدید را با همکاری نویسنده‌ای ایرانی مطرح کرد و چند نویسنده خوب، نمایشنامه‌هایی را برایم فرستادند و ایده‌ها و طرح‌هایی دادند که متاسفانه هم‌سو با سلیقه من نبود. در آخر با افشین واعظی آشنا شدم و ایشان ایده‌ای داد که در ابتدا خام بود ولی خوشم آمد و شروع به تمرین کردیم. افشین هم در حین تمرین‌ها، متن را کامل می‌کرد.
برای به صحنه بردن آنتی اویل با چه چالش‌هایی مواجه بودید؟
این کار برای من چالش‌های زیادی داشت چون اولین نمایشی بود که آن را در مقام کارگردان روی صحنه می‌آوردم. در روند تولید، مسائلی بود که از قبل آن‌ها را پیش‌بینی نکرده بودم و همان‌ها برایم تبدیل به چالش شد؛ از کرونا گرفته تا روند تمرین‌ها. چون روی انتخاب بازیگران وسواس دارم و سخت‌گیرم، در طول تمرین‌ها بازیگران زیادی را تغییر دادم؛ به‌طوری که سه بار، کل تیم بازیگران عوض شد. چون به چیزی که من می‌خواستم نمی‌رسیدند و مجبور می‌شدیم با بازیگران جدیدی ایده‌ها را اتود بزنیم که در نهایت خوشبختانه آنچه مدنظرم بود روی صحنه آمد. در مورد کرونا هم از آن‌جایی که تعداد بازیگران و عوامل پشت صحنه به سی نفر می‌رسید و من دائم نگران مریض شدن آن‌ها و عواقبش بودم، تمرین‌ها را رج می‌زدیم. رویکردی که باعث شد مدت زمان تمرین‌ها طولانی‌تر شود. در حوزه ممیزی هم ما تا مرحله بازبینی به مشکلی برنخوردیم اما در شب دوم اجرا، یک‌سری اصلاحات از طرف اداره‌کل هنرهای نمایشی به ما ابلاغ شد که به مشکلاتی برخوردیم. چون در ابتدای راه بودیم و باید یک‌سری مسائلی که تازه داشت شکل می‌گرفت و بازیگران با آن روی صحنه راه می‌افتادند را ناگهانی تغییر می‌دادیم اما در کل توانستیم از پسِ تمام این چالش‌ها بربیاییم و نمایش را به صحنه برسانیم.
شما پیش از این در قاب تصویر، بارها تجربه کارگردانی داشته‌اید. به اعتقاد شما تئاتر در مقایسه سینما، چه ویژگی‌ها و چالش‌هایی پیش‌روی کارگردان می‌گذارد؟
مدیوم فیلم با تئاتر خیلی متفاوت است و چالش‌ها و دغدغه‌هایشان باهم فرق زیادی دارند. در عرصه فیلم، چون تجربه بیشتری دارم تکلیفم روشن‌تر از تئاتر است؛ از مواجهه با بازیگر و میزانسن دادن تا زمان تولید مشخص. ولی در تئاتر با یک پروسه شش الی یک ساله روبه‌رو بودیم که دائما در آن اتفاقات جدیدی رخ می‌داد و غافل‌گیر می‌شدیم. همین‌ها باعث شد تا چالش‌ها و مشکلاتی که برای پروسه تولید یک تئاتر از تمرین تا اجرا داری، بیشتر از فیلم باشد. دغدغه‌هایی که من در این تئاتر داشتم خیلی بیشتر از مشکلاتی بود که برای ساخت فیلم با آن مواجه بودم. اما در کل خیلی تجربه جالی بود و دوستش داشتم و برای یک موفقیت محسوب می‌شود.
پس از اتمام آنتی اویل، تصمیمی برای تولید تئاتر دیگری دارید؟
بعد از اتمام اجراهای آنتی اویل، پروسه پیش تولید نمایش جدیدم با استراحتی تقریبا یک هفته‌ای شروع می‌شود. در کار جدید، متن را هم خودم نوشته‌ام و قرار است دی ماه امسال روی صحنه برود.
سالن‌های خصوصی چقدر در روند حمایت و همکاری با تئاترهای مستقل همراه‌اند؟ بر اساس تجربه خودتان فکر می‌کنید مناسبات همکاری در این سالن‌ها رعایت می‌شود؟
سالن‌های خصوصی یا حداقل عمارت نوفل‌لوشاتو که آنتی اویل در آن اجرا شد، تا جایی که از دست‌شان برمی‌آمد و در توان داشتند به ما کمک کردند و حمایت‌های لازم را دست‌کم از گروه ما داشتند. اما در یک‌سری مسائل دست آن‌ها هم بسته است. اجرا در سالن خصوصی، طبیعتا سخت‌تر از سالنی دولتی است؛ هم از نظر مخاطب‌هایی که آن سالن دارد و هم از نظر مبالغی که باید بپردازی. ولی من آن‌چنان اذیت نشدم و مورد حمایت قرار گرفتم.
باتوجه به پذیرفته شدن فیلم‌تان «کوهبر» در جشنواره مکزیک، تصمیمی برای ادامه روند کارگردانی در قاب تصویر دارید؟
من نزدیک به دو سال است که درگیر نگارش فیلمنامه فیلمِ سینمایی بلندم هستم. با توجه به دغدغه‌ها و مشغله‌هایم، شاید فعلا فعالیتی در سینمای کوتاه نداشته باشم. چون تا یک سال آینده می‌خواهم فیلمنامه بلندم به ثمر بنشیند و امیدوارم با جذب سرمایه‌گذار و تهیه‌کننده به مرحله تولید هم برسد.
