رونمایی از کتاب «سمفونی‌ها و کنسرتوهای دمیتری شستاکویچ»/ انتشار کتاب آهنگسازی که جرات شکست خوردن داشت/ روایت امیرحسین رمضانی از یک مکاتبه مجازی مهم

به گزارش ایلنا، آیین رونمایی از کتاب کتاب «سمفونی‌ها و کنسرتوهای دمیتری شستاکویچ» نوشته دیوید هرویتز و امیرحسین رمضانی شامگاه روز جمعه بیست و هشتم آبان ماه با استقبال قابل توجه علاقمندان موسیقی کلاسیک و سخنرانی تعدادی از نوازندگان و آهنگسازان شناخته شده کشورمان از جمله نادر مشایخی، محمدرضا تفضلی، آرمان نوروزی در تالار رودکی تهران برگزار شد.

حرف های جالب مشایخی از روزهای درگذشت آقای شستاکوویچ

نادر مشایخی آهنگساز و رهبرارکستر در ابتدای این مراسم با بیان اینکه از ۴۸ سال پیش تاکنون منتظر انتشار چنین کتابی در ایران بوده، توضیح داد: کتاب «سمفونی‌ها و کنسرتوهای دمیتری شستاکویچ» یکی از مهم‌ترین کتاب‌هایی بوده، که در کشورمان منتشر شده است. من به خاطر دارم وقتی در هنرستان موسیقی حضور داشتیم گروهی را تشکیل دادیم که همگی شستاکوویچ را می‌شناختیم و سعی می‌کردیم روی آثارش تمرکز بیشتری داشته باشیم. جالب‌تر اینکه وقتی فهمیدیم او از دنیا رفته با خودمان روبان سیاهی بستیم که خیلی‌ها در هنرستان به ما می‌خندیدند. اما این برای ما دربرگیرنده افتخارات بزرگی بود که درهنرستان ما را به واسطه نام شستاکوویچ می‌شناسند.

وی افزود: ما از همان دوره یک کمبود داشتیم که بتوانیم درباره محتوای موسیقایی شستاکوویچ تمرکز بیشتری داشته باشیم و امروز که این کتاب در ایران منتشر شده بسیار خوشحالم شاهد انتشار آن هستم. به اعتقاد من این کتاب از لحاظ تکنیکی می‌تواند ما را با ابعاد گسترده‌تری از شخصیت هنری شستاکوویچ آشنا کند. این کتاب تلاش کرده تا از نظر سیاسی و اجتماعی هم شخصیت جالب توجه شستاکوویچ را مورد واکاوی قرار دهد. موضوعاتی که می‌تواند با مطالعه این کتاب ما را وارد دریچه‌های جدیدی از ویژگی‌های مختلف او کند.

مشایخی با اشاره به دیگر خصوصیات علمی و فنی آثار شستاکویچ بیان کرد: دمیتری شستاکوویچ ازمعدود هنرمندانی است که جرات شکست خوردن را داشت، او در بسیاری از مقاطع فعالیت‌هایش در عرصه موسیقی تا جایی پیش می‌رود که خودش را هم نقض می‌کند. این یعنی یک جرات و شهامت که می‌توان در کمتر کسی آن را یافت. او از جمله هنرمندانی بود که بسیار کم کم حرف می‌زد. او حتی در موسیقی نیز کمتر حرف می‌زند چه برسد به اینکه درباره مسائل سیاسی به بیان نقطه نظری بپردازد. تمام زندگی او فقط موسیقی بود. خصوصیاتی که ما اکنون به چنین آدم‌هایی در موسیقی‌مان احتیاج داریم که بتوانند تا همیشه تداوم داشته باشند. گرچه شخصیت شستاکوویچ در فرم و محتوا از پیچیدگی‌هایی برخوردار است که برای خود جالب است.

این آهنگساز و رهبرارکستر در بخش پایانی صحبت‌های خود درباره کتاب «سمفونی‌ها و کنسرتوهای دمیتری شستاکویچ» گفت: این کتاب دارای مشخصاتی است که حتی برای آن‌هایی که با شخصیت شستاکوویچ آشنایی ندارند، دربرگیرنده نکات جالبی است که حتما مطالعه آن را به هنرجویان و دانشجویان موسیقی پیشنهاد می‌کنم. چون به قدری زحمت زیادی کشیده که خودم با علاقه مشغول مطالعه آن هستم.

وقتی موسیقی مرزها را پشت سر می گذارد

قرائت متنی از دیدیود هرویتز استاد دانشگاه و یکی از نویسندگان این اثر تالیفی پس از صحبت‌های نادرمشایخی نیز بخش دیگری از مراسم بود.

در متن این پژوهشگر و موزیسین آمده بود: امروز حسی دوگانه دارم. هم خوشحالم و هم اندوهگین؛ خوشحال از برگزاری مراسمی که به مناسبت رونمایی کتاب «سمفونی‌ها و کنسرتوهای دمیتری شستاکویچ» در حال برگزای است و غمگین به علت‌عدم حضور من در میان شما عزیزان در کشور زیبای ایران. کشوری که همیشه مرا مجذوب خود کرده و برای فرهنگ و مردمش بیشترین احترام را قائل هستم.

هنوز روزی که دکتر رمضانی برایم ایمیلی ارسال کردند و در آن از اهداف خود برای تکمیل و بسط کتابم پیرامون سمفونی‌ها و کنسرتوهای شستاکویچ نوشتند را به خاطر دارم. می‌خواهم بدون اغراق بگویم که در ابتدا به هیچ عنوان فکر نمی‌کردم که حاصل کار او کتابی این چنین جامع شود؛ کتابی مفصل و تأثیرگذار بر مبنای کتاب من که اکنون می‌توانم آن را یکی از منابع شاخص پیرامون آثارِ آهنگسازِ مهم روس یعنی شستاکویچ بدانم.

با خبر شدم که دمیتری شستاکویچ یکی از آهنگسازان محبوب نزد ایرانیان است. موسیقی همین است؛ مرزها را پشتِ سر می‌گذارد و چه چیزی زیباتر از این! در اینجا از دقتِ نظر و تلاش ایشان قدردانی می‌کنم. کاری که در کتاب شستاکویچ انجام شده این را نشان می‌دهد که چگونه دوستی‌ها می‌تواند مرزها را جابه جا کند و فاصله‌ها را از میان بردارد. جهان چه زیبا می‌تواند باشد! نوید این را می‌دهم که در آینده نه چندان دور این کتاب در اینجا منتشر خواهد شد. شاید از نظر جغرافیایی از شما دور باشم اما قلبم پیش شماست. امیدوارم روزی فرصت این را پیدا کنم تا شما را از نزدیک ببینم و فرهنگ شما را بیشتر بشناسم، اما می‌دانم که اگر هم این اتفاق نیفتد، موسیقی همه ما را متحد خواهد کرد.

خاطره استاد از دورانی که فقط دو کاست از شستاکوویچ در ایران بود

محمدرضا تفضلی آهنگساز و عضو هیات علمی دانشگاه تهران هم در این مراسم اظهار کرد: اولین مواجهه من با شستاکوویچ در دوران هنرستان موسیقی رقم خورد، آن زمان بچه‌هایی بودند که نسبت به موسیقی کلاسیک کنجکاو بودند و علاقه مندی‌های خود را به اشتراک می‌گذاشتند. البته آن زمان اینترنتی وجود نداشت و ما در فقر امکانات دهه شصت و هفتاد به سر می‌بردیم. در این شرایط فقط دو نوارکاست از شستاکوویچ وجود داشت که ما فقط موفق به شنیدن این کارها می‌شدیم. جالب آن که در حوزه کتاب ماجرا اسف بار از آثار صوتی بود. در این دوران فقط چند کتاب محدود در این زمینه وجود داشت که من آن را روزی در کنار بساط یکی از کتابفروشان خیابان انقلاب پیدا کردم که عنوان آن «شستاکوویچ آهنگساز مردم» به نویسندگی احمد ضابطی جهرمی بود. کتابی که عنوانش به خودی خود باعث جذب ما برای مطالعه آن می‌شد و شاید مهم‌ترین منبعی بود که ما آن را مورد مطالعه قرار می‌دادیم.

وی در ادامه صحبت‌های خود ضمن ارائه توضیحاتی مشروح به سیر تاریخی انتشار کتاب‌های مختلف در زمینه آثار و فعالیت‌های شستاکوویچ و حاشیه‌هایی که درمقاطعی پیرامون این شرایط وجود داشت بیان کرد: این کتابی که ابتدا توسط دیوید هرویتز وامروز با مشارکت امیرحسین رمضانی پیش روی مخاطبان ایرانی قرار داده شده، اثری ارزشمند و جدید است که به تحلیلی فنی آثار شستاکوویچ می‌پردازد و از این جهت برای هنرجویان و دانشجویان بسیار مفید است. البته بنده امیدوارم چنین حرکت و فعالیت‌هایی از این به بعد هم ادامه پیدا کند و چون منابع فارسی زبان در این حوزه‌ها بسیار محدود بوده بنابراین انتشار چنین کتاب‌هایی می‌تواند اتفاق موثری باشد. به نظر من این کتاب دربرگیرنده نکاتی فراتر از ترجمه است که امیرحسین رمضانی آن را به خوبی انجام داده و می‌تواند «امکان مقایسه» را با دیگر آثار تالیفی در این زمینه فراهم کرده و به رشد فکری دانشجویان وعلاقه مندان آثار شستاکوویچ کمک می‌کند.

این کتاب یک اثر تالیفی مخاطب ساز است

آرمان نوروزی مدرس دانشگاه و موسیقیدان هم که به عنوان یکی از سخنرانان مدعو در این مراسم حضور یافته بود، در صحبت‌هایی ضمن مثبت ارزیابی کردن انتشار چنین کتاب‌هایی در کشورمان گفت: من هم مانند آقای مشایخی و آقای تفضلی می‌خواهم درباره مواجهه خودم با شستاکوویچ در نوجوانی و جوانی بگویم، چون او از جمله هنرمندانی است که در نوجوانی همه ما را هیجان زده کرده است. ما درروزگار و دوره‌ای زیست می‌کردیم که خریدن یک آلبوم موسیقی در قالب نوار کاست برای ما اتفاق بسیار مهم و ارزشمندی محسوب می‌شد. مهم‌ترین مواجهه ما با این آثار هم به گونه‌ای بود که برخی از این نوارکاست توضیح داشت و من به عنوان نوجوانی که افتخار هنرستانی بودن را نداشتم، خیلی از اصطلاحات این توضیحات را متوجه نمی‌شدم. اما توفیق این را داشتم که در همان سال‌ها شاگرد آقای فخرالدینی شدم و از ایشان درباره برخی واژه‌هایی که معنی آن‌ها را نمی‌فهمیدم سئوال می‌کردم.

وی در ادامه سخنان خود با ارائه خرده روایت‌هایی از نحوه آشنایی او و هم نسلانش با آثار شستاکوویچ به انتشار کتاب. «سمفونی‌ها و کنسرتوهای دمیتری شستاکویچ» اشاره کرد و گفت: این کتاب از دسته آثار تالیفی است که از ذکر مصیبت بیرون آمده و تبدیل به یک اثر فنی می‌شوند. کتاب پیش روی ما از این جهت خوب است که منجر به بیشتر شدن مخاطبان جدی موسیقی می‌شود. چون دربرگیرنده ساختار متفاوتی است که آن را با دیگر کتاب‌های منتشر شده درباره شستاکوویچ متمایز می‌کند. مسئله‌ای که در این کتاب متفاوت شده چنین است که موسیقی شستاکوویچ در این کتاب ابعادی جدی‌تر از زندگی شخصی‌اش گرفته و این مقوله کمک می‌کند تا ما مخاطبان جدی‌تری را در موسیقی داشته باشیم که بتواند سالن‌های کنسرت‌های ما را با موسیقی جدی‌تر پر کند.

نوروزی اضافه کرد: دلیل دیگری که می‌تواند به عنوان یک نکته ارزشمند درباره این کتاب مطرح شود، انضباط در فرم نوشتار است که ما می‌توانیم شاهد یک چارچوب مشخص باشیم که خواندن کتاب را برای مطالعه کننده راحت و آسان می‌کند. آن چیزی که من در این کتاب بسیار دوست داشتم و در صحبت خیلی از موزیسین‌ها و رهبران ارکستر می‌بینم، نقطه مغفول مانده‌ای است و آن اجرای یک دیالوگ ساده وبی پیرایه است که در بهترین شکل خود از صفت‌ها استفاده شده اند. نکته‌ای که می‌تواند راهنمای خوبی برای نحوه استفاده ما از موسیقی چه به عنوان شنونده و چه به عنوان کنش‌گر موسیقی باشد. در نهایت من فکر می‌کنم، این کتاب یک اثر مخاطب‌سازی است که اگر آن را بخریم و هدیه بدهیم می‌توانیم به افزایش مخاطبان جدی موسیقی ایران به عنوان یکی از معضلات اساسی موسیقی امروز کشورمان کمک کنیم. و به اعتقاد من این کتاب ما را به لایه‌های دیگری از زیبایی‌شناسی موسیقی هدایت می‌کند که بدانیم ما از چه چیز موسیقی داریم لذت می‌بریم.

پروژه ای که برای نویسنده آمریکایی خیلی جذاب بود

امیرحسین رمضانی مدرس دانشگاه، آهنگساز و پژوهشگر یکی از نویسندگان کتاب «سمفونی‌ها و کنسرتوهای دمیتری شستاکویچ» هم در بخش پایانی این برنامه ضمن قدردانی از حضور پرتعداد مخاطبان در این برنامه اظهار کرد: طی دوران حضورم در هنرستان موسیقی بود که قرار شد ما کارهای تحقیقاتی را درباره شستاکوویچ انجام دهیم. در این چارچوب تمرکز روی سمفونی شماره یک به من افتاده بود و خیلی برایم جالب بود که یک آهنگساز در ۱۸ سالگی دست به خلق چنین اثری زده و من هم توهمی درذهنم شکل گرفته بود که آیا من هم می‌توانم در ۱۸ سالگی دست به خلق چنین اثری بزنم که خب این اتفاقا طبیعتا صورت نگرفت. این اولین مواجهه من با شستا کوویچ بود.

وی در ادامه با اشاره به انگیزه‌های خود برای ورود به پروژه تالیف کتاب و نحوه آشنایی خود با دیوید هروتیز به عنوان اولین مولف اثر گفت: سال‌ها پیش کتابی از این مدرس و منتقد موسیقی خواندم که در یک اثر ۲۰۰ صفحه درباره آثار شستاکوویچ تالیفاتی را انجام داده بود. تالیفاتی که برایم بسیار جالب و تحلیل شنیداری را انجام داده بود که من را بر آن داشت تا مکاتباتم را با این استاد دانشگاه آغاز کنم. وقتی هم که موضوع تالیف این کتاب را با وی در میان گذاشتم بسیار استقبال کرده و من را تشویق کرد که کار را ادامه دهم. من هم بر اساس دغدغه‌هایی که درباره کتاب دیوید هریتز داشتم گفتگوهایی را با وی انجام دادم. حاصل این گفتگوها هم کتاب حاضر در ۶۵۲ صفحه شد که دربرگیرنده تحلیل‌های کامل‌تری نسبت به نسخه دیوید است و همه آثار هم با یک نسخه شنیداری منطبق شده که مخاطب موسیقی که همزمان کتاب را مطالعه می‌کند، نسخه شنیداری را گوش داده و متوجه پرداخت متن مورد نظر شود.

رمضانی که این کتاب را به محمدرضا تفضلی تقدیم کرده، با اشاره به دیگر جزییات این اثر تالیفی و مقایسه آن با نسخه نوشته شده توسط دیوید هرویتز تاکید کرد: همراه این کتاب فایل صوتی و حتی پارتیتور هم تهیه شده که تمام نسخه‌های تدوین شده در کتاب به آن ضمیمه شده اند. به هر حال این کتاب بسط یافته تفکر نویسنده اصلی است، کتابی که از ۲۰۰ صفحه تبدیل به ۶۵۲ صفحه شده و با استناد منابع متعدد و معتبر زبان انگلیسی و به اضاقه یافته‌های علمی‌ام در حوزه موسیقی اکنون توسط انتشارات «نای و نی» پیش روی شما مخاطبان قرار داده می‌شود و باعث خوشبختی من است که بعد از انتشار رسمی آن در مهر ماه سال جاری نوبت چاپ اول کتاب به اتمام رسیده و برای چاپ دوم در مراحل اماده‌سازی است. البته به زودی کتاب با یک سری مسائل در نظرگرفته شده در خارج از ایران هم منتشر می‌شود که برای من اتفاق خوشحال کننده‌ای است.

وی در بخش پایانی صحبت‌های خود از دست اندرکاران بنیاد فرهنگی هنری رودکی، عوامل رسانه «هفدانگ» برای پخش زنده هاین برنامه موسیقایی، محسن نورانی و نوید شیخ (دست اندرکاران نشر کتاب در حوزه گرافیک و چاپ)، انتشارات «نای و نی» برای چاپ کتاب و خانواده خود برای حمایت‌هایشان قدردانی کرد.

در پایان مراسم که به‌صورت زنده از صفحه اینستاگرام رسانه «هفدانگ» با اجرای سید عباس سجادی پخش می‌شد با حضور نادرمشایخی، محمدرضا تفضلی، آرمان نوروزی، بهزاد عبدی، جاوید مجلسی و تعدادی دیگر از هنرمندان از کتاب «سمفونی‌ها و کنسرتوهای دمیتری شستاکویچ» رونمایی شد.

پخش یک فیلم کوتاه مشتمل بر صحبت‌های کارشناسی تعدادی از استادان موسیقی کشورمان درباره ویژگی‌های هنری دمیتری شستاکویچ و اجرای چند برنامه مختلف موسیقایی بخش‌های دیگری از مراسم رونمایی از کتاب «سمفونی‌ها و کنسرتوهای دمیتری شستاکویچ» را تشکیل می‌داد.