نخستین مطالعات میدانی باستان‌شناسی در بافت تاریخی بندر انزلی/ نشانه‌هایی از آثار معماری اواخر قاجار
بر پایه آخرین یافته‌های برنامه گمانه‌زنی به منظور لایه‌نگاری در بافت تاریخی بندر انزلی که نخستین مطالعات میدانی باستان‌شناسی در این شهرستان است نشانه‌هایی از آثار معماری اواخر قاجار شناسایی شد.
به گزارش ایلنا، محمدرضا باقریان (سرپرست هیأت باستان‌شناسی) با اشاره به آنکه بندر انزلی مهم‌ترین بندر شمال کشورست گفت: مطالعه تاریخ شهرستان بندرانزلی در استان گیلان روشن می سازد که این بندر در قرون جدید بویژه در دوره قاجار دروازه ورود به اروپا بوده است.
او افزود: از آنجاییکه بر پایه پژوهشهای انجام یافته قدیمی‌ترین آثار و بناهای موجود در این شهرستان از چند صد سال پیشینه برخوردار‌اند، پیش از آغاز برنامه به نظر می‌رسید که یافته‌هایی از حدود ۳۰۰ سال پیش در این مطالعات میدانی در بافت مرکزی شهر بدست آید.
این باستان‌شناس خاطرنشان کرد: به‌عبارتی امکان سکونت و استقرار در این شهر به‌دلیل وجود دریای کاسپی در شمال، تالاب در جنوب و آبگرفتگی‌های بسیار عملا تا حدود ۳۰۰ سال پیش وجود نداشته است.
او برنامه گمانه‌زنی به منظور لایه‌نگاری در بافت تاریخی بندرانزلی را نخستین مطالعات میدانی باستان‌شناسی در این شهرستان عنوان کرد و افزود:مطالعاتی چند در خصوص پیشینه پژوهشی تاریخ و تاریخ معماری شهر بندرانزلی صورت یافته اما هیچ‌گونه مطالعات باستان‌شناسی در این شهر انجام نشده است.
باقریان با بیان اینکه از نخستین ساکنان شهر بندرانزلی و شکل دهندگان آن اطلاعات اندک و جسته و گریخته‌ای در دست است،ضرورت و اهمیت انجام این طرح را دستیابی به داده‌ها و اطلاعات دسته‌بندی و کلاسه شده‌ای دانست که برای هویت شهر،اهالی آن و پژوهشگران سودمند خواهد بود.
سرپرست هیأت باستان‌شناسی افزود: داده‌های فرهنگی و سفالینه‌های احتمالی حاصل از این کارمیدانی می‌تواند به تدوین تاریخی معتبر از شهر بندر انزلی بیانجامد.
به گفته او هیات کاوش، در کوشش است به پاسخ پرسش‌هایی همچون اینکه هسته‌های اولیه و کهن‌ترین دوره استقرار ساکنان شهر کجا و چگونه بوده، داده‌های فرهنگی از جمله سفال در دوره‌های گوناگون فرهنگی چگونه است، لایه‌ها و طبقات استقراری از قدیم به جدید و با ترتیب چگونه است و یافته‌های حاصل از کار میدانی با چه نقاطی از گیلان، ایران و احتمالا اروپای‌شرقی قابل مقایسه است دست یابد.
باقریان در تشریح فرضیه این پروژه گفت: باتوجه به مطلعات انجام یافته از حدود ۳۰۰ سال پیش هسته‌های نخستین استقراری در بافت مرکزی کنونی شهر بندرانزلی شکل گرفته و در اواسط دوره قاجار به‌دلیل ارتباطات ویژه بندرانزلی با اروپا و از آنجاییکه این شهر دروازه ورود به اروپا بشمار می‌آمد، انزلی رو به گسترش نهاده و بناهایی همچون مسجد آخر (قائمیه) و مناره ساعت به عنوان برج فانوس دریایی ساخته شد.
باقریان اظهار کرد: در اواخر دوره قاجار و بویژه اوایل دوره پهلوی شهر گسترش بیشتری یافته و بناهایی چون ساختمان قندچیان، ساختمان داود زاده، ساختمان زمانی (دادگستری) و پل های انزلی و غازیان ساخته شدند.
این باستان شناس گفت: اطلاعات چندانی از ویژگی‌های استقراری شهر در پیش از زمان‌های یادشده در دست نیست و فرضیه پژوهشگر براین است که گپ‌ها و ابهامات و بویژه درهم آمیختگی اطلاعات تاریخی با انجام کار میدانی برطرف و اطلاعات پایه‌ای بدست آید که از این پس مبنای گاهنگاری و اطلاعات باستانی و تاریخی بندرانزلی باشد.
سرپرست هیأت باستان‌شناسی با بیان اینکه برپایه آخرین یافته‌ها در این مطالعات میدانی نشانه‌هایی از آثار معماری اواخر قاجار و مهمتر از آن داده‌های فرهنگی همچون قطعات شکسته سفال که در بررسی آغازین احتمالا مربوط به دوره صفوی باشد شناسایی شد افزود: اظهار نظر قطعی موکول به اتمام برنامه میدانی بویژه مطالعات تکمیلی خواهد بود اما هیات امیدوار است که آثاری فراتر از دوره قاجار در این برنامه میدانی بدست آید.
حفظ هویت تاریخی شهرستان بندرانزلی با انجام پژوهشهای باستان‌شناسی پیمان تنگ بریس سرپرست اداره میراث‌فرهنگی، گردشگری وصنایع‌دستی شهرستان بندر انزلی نیز در ادامه با اشاره به برنامه گمانه‌زنی به منظور لایه‌نگاری بافت تاریخی شهر انزلی گفت: براساس ماده ١١ قانون حفظ آثار ملی ودراجرای بند ٣ ماده ٣ قانون اساسنامه میراث فرهنگی کشور مصوب سال ۱۳۶۷ به همت پژوهشگاه میراث فرهنگی وگردشگری، اقدامی ارزشمند و بی‌نظیر در شهر انزلی درحال انجام است که اثرات ونتایج حاصله از آن موجب حفظ هویت تاریخی ودستیابی بیشترمحققان وعلاقمندان به داده‌های نوین پژوهشهای باستان‌شناسی حوزه خزر خواهد شد.
او افزود: شهر انزلی با قدمت تاریخی کهن و منحصر بفرد به‌عنوان دروازه تمدن که همواره مورد توجه سفرنامه نویسان مشهور دنیا وتاریخ‌نگاران معتبر بوده قابلیت توجه بیشتر پژوهشگران عرصه میراث‌فرهنگی وجامعه شناسی را دارد.
