عضو تیم برگزارکننده آرت فر تیر مطرح کرد:
گالری‌ها در دوره کرونا فروش خوبی داشته‌اند/ فعالیت گالری‌های اروپایی و آمریکایی به خرید و فروش آنلاین محدود شده/ قرار بود «تیر آرت» را بین‌المللی برگزار کنیم
آرت فر یکی از رویدادهای مهم عرصه هنرهای تجسمی در برخی کشورهاست و «تیرآرت» نمونه ایرانی آن است که سه دوره آن برگزار شده است. مریم مجد (گالری‌‌دار و یکی از برگزارکنندگان آن) ضمن توضیح درباره مصائب حاصل از کرونا از جزییات و بازخوردهای «تیر آرت» گفت.
به گزارش خبرنگار ایلنا، یکی از ارکان مهم در حوزه هنرهای تجسمی وجود گالری‌ها و نحوه مدیریت آنهاست. همانطور که اهالی تئاتر برای اجرای نمایش به سالن‌های تئاتر نیاز دارند و همانطور که مکان اصلی اکران فیلم‌ها سینماست، هنرمندان عرصه هنرهای تجسمی نیز برای ارائه آثار خود به مکانی مشخص با فضای مناسب و کافی نیاز دارند. لذا با توجه به زیر شاخه‌های متعدد هنرهای تجسمی و کثرت فعالان آن لزوم وجود گالری‌ها همواره در همه کشورها و شهرها احساس می‌شود. قاعده‌مند و درست‌تر این است که گالری‌ها به صورت یکسان گستره ایران را دربرگیرند که اینگونه نیست و اغلب گالری‌های معتبر در تهران متمرکز شده‌اند که این اتفاق، هنرمندان شهرهای دیگر را بر این می‌دارد تا برای برگزاری نمایشگاه به صورت مقطعی یا همیشگی به پایتخت بیایند. بر همین اساس می‌توان گفت فعالیت و پویایی گالری‌هاست که هنرمندان را به حرکت وامی‌دارد و همه اینها در حالی است که بحران کرونا بیش از یک سال طول کشیده و روند فعالیت گالری‌ها را با اشکال و اختلال مواجه کرده است. در این روند زنجیروار هنرمندان شاخه‌های مختلف هنرهای تجسمی نیز به دلیل عدم وجود مکانی برای ارائه آثار به ناچار انزوا گزیده‌اند و انگیزه‌ای برای فعالیت ندارند.
مریم مجد مدیر گالری «اثر» تا پیش از شیوع کرونا درزمینه ایجاد رویدادهای موثر در عرصه هنرهای تجسمی تلاش‌های جدی داشته و با همکاری هرمز همتیان (مؤسس گالری دستان و بنیانگذار تیر آرت) و دیگر افراد متخصص در بخش‌های مختلف، اولین آرت فر هنری کشور را راه‌اندازی کرده است.
تیر آرت ابتکاری از سوی بخش خصوصی است که برای ترویج هنر مدرن و معاصر ایران به صورت سالانه برگزار می‌شود. هفته هنر تیر نیز دیگر رویدادی است که در تهران برگزار می‌شود و شامل نمایشگاه‌هایی در گالری‌های هنری، چیدمان‌های هنر شهری، نشست‌های گروهی، دیدار از کارگاه هنرمندان و تورهای عمومی است.
مریم مجد طی گفتگو با ایلنا از مصائب گالری‌دارها و هنرمندان در دوران کرونا گفت و درباره دیگر مسائل موجود در عرصه هنرهای تجسمی توضیحاتی ارائه کرد. او همچنین درباره چند و چون برگزاری تیرآرت طی سه دو دوره و بازخوردهای آن گفت.
سوال درباره بحران‌های حاصل از کرونا و تاثیر آن بر مشاغل هنری و مرتبط با هنر به اتفاقی کلیشه‌ای تبدیل شده، اما پاسخ‌ها همچنان متفاوت هستند. به عنوان مدیر یکی از گالری‌های معتبر تهران و البته ایران طی یک سال و چند ماه گذشته با چه مشکلاتی مواجه بوده‌اید؟
درباره مشکلات و معضلات حاصل از کرونا همیشه صحبت شده است اما به هرحال فعالان هرکدام از مشاغل مشکلات خاص خود را دارند و قاعدتا گالری‌ها و هنرمندان عرصه تجسمی نیز از آسیب‌های موجود در امان نبوده‌اند. بخشی از مشکلات ما مربوط به برنامه‌هایی است که آرتیست‌ها برای خودشان در نظر گرفته بودند و با وجود کرونا انجام آنها میسر نشده است. گالری‌ها طی یک سال و نیم گذشته، یک یا دو نمایشگاه را به صورت جسته و گریخته و با فواصل زمانی برگزار کرده‌اند، که همین تعداد معدود نیز بازدیدکنندگان بسیار کمی داشته و این یعنی نمایشگاه‌های برگزار شده، آنطور که باید دیده نشده‌اند. این یکی از موارد است که رخ داده و بخش دیگر ماجرا که بسیار هم مهم است مقوله مالی و کسب درآمد است که گالری‌ها را با مشکلات جدی روبرو کرده است، بخصوص آنهایی که گالری‌هایشان استیجاری است و باید کرایه پرداخت کنند. هزینه‌های جاری گالری‌ها را نیز در نظر داشته باشید. پرداخت حقوق و دستمزد افرادی که در گالری‌ها کار می‌کنند و پول بیمه آنها نیز بخشی از ماجراست. به هرحال گالری‌ها موظفند حق و حقوق کارمندانشان را پرداخت کنند. از طرفی مدیر یا کارفرما نمی‌تواند به پرسنل و کارمندانش بگوید بروید و یک سال دیگر بازگردید و به کارتان ادامه دهید. در نهایت گالری باید تمام هزینه‌های مذکور را متقبل شود و انجام این کار در شرایط فعلی که طولانی هم شده خسارت‌هایی را دربرداشته است.
یکی از موضوعاتی که نباید نادیده گرفته شود، فروش غیرمستقیم آثار هنری توسط گالری‌هاست که کرونا تاثیر منفی بر روند آن نداشته یا اگر هم داشته بسیار کم بوده است.
یعنی گالری‌ها طی یک سال و نیم گذشته فعالیتی نداشته‌اند و درآمدی کسب نکرده‌اند؟
به هرحال کرونا مشکلات زیادی را ایجاد کرده و ضررهای بسیار به جا گذاشته است اما نباید نیمه پرلیوان را هم نادیده بگیریم. به نظرم یکی از موضوعاتی که نباید نادیده گرفته شود، فروش غیرمستقیم آثار هنری توسط گالری‌هاست که کرونا تاثیر منفی بر روند آن نداشته یا اگر هم داشته بسیار کم بوده است.
منظور از فروش غیرمستقیم چیست؟
گالری‌هایی که خوب کار می‌کنند، به جز برگزاری نمایشگاه که اتفاق مهمی است، در پشت صحنه نیز به طور کم و بیش مشغول خرید و فروش آثارشان هستند و این روال همچنان وجود دارد. حتی می‌توان گفت بحران کرونا فرصت نسبتا خوبی را برای معاملات این چنینی فراهم کرده است.
خریداران آثار هنری امکان سفر کردن ندارند و برای این اتفاق و اتفاق‌های مرتبط دیگر هزینه نمی‌کنند، لذا بیشتر روی خرید از گالری‌ها داخلی تمرکز دارند. موضوع مثبت دیگر اینکه بسیاری از افراد در دوران کرونا آنلاین شده‌اند و این اتفاق باعث شده عملکرد‌ها تا حدودی بین‌المللی‌تر شود.
مگر کرونا باعث چه اتفاقات مثبتی شده که در شرایط عادی وجود نداشته است؟
در شرایط فعلی خریداران آثار هنری امکان سفر کردن ندارند و برای این اتفاق و اتفاق‌های مرتبط دیگر هزینه نمی‌کنند، لذا بیشتر روی خرید از گالری‌ها داخلی تمرکز دارند. موضوع مثبت دیگر اینکه بسیاری از افراد در دوران کرونا آنلاین شده‌اند و این اتفاق باعث شده عملکرد‌ها تا حدودی بین‌المللی‌تر شود. در کل با وجود چنین اتفاقات مثبتی، مضرات کرونا بیش از محاسنش بوده و بدترین تاثیرش ایجاد خستگی، نگرانی و ناامیدی در هنرمندان است. پس از یک سال نابسامانی توقع این بود که وضعیت نامعمول فعلی به پایان برسد و کارها و فعالیت‌ها رونق گیرد اما متاسفانه با موج‌های بعدی مواجه شدیم. این روند بسیار فرساینده شده است.
افراد مسئول در انجمن نگارخانه‌داران تلاش کردند به وزارت ارشاد درخواست‌هایی دهند تا از این طریق لااقل گالری‌های کوچک سرپا نگاه داشته شوند. این تصمیم به قوت خود باقی است اما هنوز به مرحله اجرا نرسیده است.
اغلب گالری‌های موجود در تهران و دیگر شهرها شخصی اداره می‌شوند. این خصوصی بودن توقع کمک و حمایت از سوی نهادها و دستگاه‌های دولتی را تاحدود بسیاری کاهش می‌دهد اما در نهایت زمانی که بحران تداوم داشته باشد لازمه اداره کردن گالری‌ها حمایت است. آیا در این زمینه اتفاقات مثبتی رخ داده است؟
انجمن نگارخانه‌داران برای حمایت کردن از گالری‌ها و نگارخانه‌ها تلاش‌هایی کرده است. افراد مسئول در انجمن نگارخانه‌داران تلاش کردند به وزارت ارشاد درخواست‌هایی دهند تا از این طریق لااقل گالری‌های کوچک سرپا نگاه داشته شوند. این تصمیم به قوت خود باقی است اما هنوز به مرحله اجرا نرسیده است. معمولا به نتیجه رسیدن اتفاقات این چنینی و تصویب و اجرایی شدن قوانین روند کندی دارد و بسیار زمان‌بر است. آنچه در حال حاضر اهمیت دارد این است که همه گالری‌داران نسبت به سرمایه و دارایی‌هایشان، با درجات مختلف در سختی هستند و باید برای حل این معضل تمهیدی اندیشیده شود تا به واسطه آن از تنگاهای موجود بکاهیم. ماجرا این است که اگر کرونا فروکش نکند و مثلا یک سال دیگر ادامه پیدا کند، نه تنها گالری‌ها؛ بلکه بسیاری مشاغل دیگر از بین خواهند رفت. اینجاست که برنامه‌ریزی و حمایت‌های دولتی اهمیت دوچندان پیدا می‌کند.
اتفاق دیگری که طی یک سال گذشته باب شده برگزاری نمایشگاه‌های مجازی است. هنرمندان نسبت به این شیوه نظرات مختلفی دارند. برخی آن را موثر می‌دانند و برخی دیگر با آن مخالفند. نظر شما چیست؟
البته که لطف و لذت نمایشگاه حضوری و دیدن آثار از فاصله نزدیک با نمایشگاه مجازی قابل مقایسه نیست، اما نمایشگاه مجازی و آنلاین نکات مثبتی نیز دارد. در یک سال و نیم گذشته برای برگزاری نمایشگاه آثار هنری به صورت مجازی و آنلاین شکل‌های مختلفی وجود داشته است. ما در سومین دوره تیر آرت که سال گذشته به دلیل لزوم پروتکل‌ها مجازی برگزار شد، تلاش کردیم آن را به شکل فیزیکال و واقعی نزدیک کنیم. غرفه‌بندی کردیم و آثار را روی دیوار قرار دادیم و حواسمان به این موضوع بود که نصب آنها به دیوارها مشخص باشد و زمانی که بیننده روی آثار زوم می کرد، مشخصات و جزییات آثار برایش قابل مشاهده بود. به نظرم این نوع فضاسازی‌ها شکل واقعی‌تری به نمایشگاه‌ها می‌دهد. می‌دیدم که برخی گالری‌های خصوصی هم چنین کارهایی کرده‌اند. مثلا دیده بودم که گالری‌های ایرانشهر، اعتماد، دستان و اُ نیز این کار را کرده‌اند. برخی گالری‌ها نیز زیرساختی دیجیتال به سایت‌هایشان اضافه کرده‌اند، و خب تلاش برای واقعی جلوه دادن نمایشگاه‌ها باعث جلب مخاطب بیشتر خواهد شد.
نمایی از نمایشگاه آنلاین تیر آرت سال ۱۳۹۹
در اروپا و آمریکا همه چیز به خرید و فروش‌های آنلاین محدود شده. اغلب کشورهای اروپایی و آمریکایی بیش از ما به فرهنگ و رفتار دیجیتال عادت داشته‌اند و ما در مقایسه با آنها تازه وارد و تازه کار محسوب می‌شویم. به همین دلیل زمان بیشتری صرف شد تا مخاطبان، خریداران و فروشندگان ایرانی تا حدودی به این رویه جدید عادت کنند.
با توجه به تمرکزتان بر عملکرد گالری‌ها و رویدادهای مرتبط با هنرهای تجسمی، تا چه حد از وضعیت گالری‌های اروپایی و آمریکایی در دوران کرونا مطلع هستید؟
اصولا کشوری چون فرانسه با آن نظام حکومتی و مدل برنامه‌ریزی‌ها بیشتر از هنرها و همچنین گالری‌ها حمایت می‌کند، اما کشوری مانند انگلیس و تعدادی دیگر از کشورها اینگونه نیستند. در کل کشورهای اروپایی از منظر خط و مشی‌ها و سیاست‌ها با یکدیگر متفاوتند. آمریکا نیز همینطور است. در این کشور بار انجام کارها و انجام امور هنری بیشتر به دوش بخش خصوصی است و این صاحبان مشاغل هستند که هزینه می‌کنند. تا آنجا که اطلاع دارم در اروپا و آمریکا همه چیز به خرید و فروش‌های آنلاین محدود شده است. البته این را هم بگویم که اغلب کشورهای اروپایی و آمریکایی بیش از ما به فرهنگ و رفتار دیجیتال عادت داشته‌اند و ما در مقایسه با آنها تازه وارد و تازه کار محسوب می‌شویم. به همین دلیل زمان بیشتری صرف شد تا مخاطبان، خریداران و فروشندگان ایرانی تا حدودی به این رویه جدید عادت کنند. اینطور هم نیست که بگوییم اروپایی‌ها و آمریکایی‌ها مدتهاست فعالیت دیجیتال و مجازی را پذیرفته‌اند، اما خب به هرحال از ما تجربه بیشتری دارند. در کل همه مردم دنیا با مصیبت کرونا مواجه هستند و فعلا کاری نمی‌توان کرد و چاره‌ای جز ادامه دادن نیست.
کرونا نه تنها برنامه‌های ما را برای برگزاری تیرآرت و هفته تیر به هم ریخت؛ بلکه باعث شد برای اداره دفترمان و سرپا نگه داشتن آن، همچین پرداخت پول‌ها و اجاره‌ها و بیمه‌ها و دستمزدها حتی تعدیل نیرو کنیم و چاره‌ای هم جز این نداشتیم.
از سال ۱۳۹۷ به بعد اتفاقات نو و ویژه‌ای توسط شما، آقای هرمز همتیان و برخی دیگر از همکارانتان در حوزه هنرهای تجسمی رقم خورد که برگزاری آرت فر تیر و هفته هنر تیر بود و در نهایت آخرین دوره آن مجازی برگزار شد. برای برگزاری حضوری این دو رویداد چه برنامه‌ایی داشتید و چند درصد آنها عملی شد؟
بله آرت فر تیر که بدون حمایت‌های دولتی اداره می‌شود، در سال 1399 مجازی برگزار شد که درباره برگزاری با این شیوه توضیحاتی دادم. قصدمان این بود هفته هنر تیر را هم برگزار کنیم که میسر نشد. البته می‌خواستیم برنامه‌های جانبی دیگری را نیز برگزار کنیم، اما متاسفانه همه آنها و هر اتفاق رویداد محور دیگر به دلیل شیوع کرونا برچیده و لغو شد. جدا اتفاقات خوبی در حال رخ دادن بود و کرونا واقعا به ما صدمه زد. به نظرم من و دیگر اعضای تیم برگزاری تیر آرت و هفته هنر از نظر مالی و کاری نسبت به گالری‌ها بیشترین آسیب را دیدیم. زیرا همانطور که گفتم گالری‌دارها با اینکه فعالیت زیادی در زمینه برگزاری نمایشگاه نداشتند، اما در پشت صحنه به خرید و فروش و معامله مشغول بوده‌اند و بخشی از نیازهای مالی‌شان از این راه تامین شده. کاری که ما کردیم، گروهی و رویدادی شهری بود و به مخاطبان وسیعی نیاز داشت. کرونا نه تنها برنامه‌های ما را به هم ریخت؛ بلکه باعث شد برای اداره دفترمان و سرپا نگه داشتن آن، همچین پرداخت پول‌ها و اجاره‌ها و بیمه‌ها و دستمزدها حتی تعدیل نیرو کنیم و چاره‌ای هم جز این نداشتیم. با وجود همه اینها، بازهم شرکا در طول سال مدام پول به سیستم تزریق کرده‌اند تا سرپا بمانیم. تلاش‌هایی که کردیم نه تنها برایمان آورده اقتصادی نداشت بلکه ضررهای زیادی را بابتش متقبل شدیم.
بخشی از نمایشگاه آنلاین سومین دوره تیر آرت/سال ۱۳۹۹
معمولا تصور بر این است که برگزاری آرت فر اتفاقی است که باید با حضور هنرمندان کشورهای مختلف برگزار شود، اما شما و تیمتان خلاف این تصور عمل کردید. از اولین دوره تا سومین دوره آن که سال 1399 برگزار شد با چه آمار و بازخوردهایی مواجه بودید؟
بله قبلا چنین اتفاقی در ایران رخ نداده بود. ما این رویداد را تیرماه سال 1397 با 10 گالری دعوت شده در آوا سنتر برگزار کردیم. در سال دوم با توجه به تجربیات قبلی آن را وسعت بخشیدیم و در پردیس چارسو برگزارش کردیم و بازخوردهای خوبی هم گرفتیم. در این دوره علاوه بر گالری‌های تهران، گالری‌های خوب «امروز» و «پیرسوک» از شهرهای اصفهان و شیراز نیز به ما پیوستند و در آرت فر حضور یافتند. مجموعا 20 گالری در دوره دوم تیرآرت حضور پیدا کردند. کلا روند رو به رشدی را در نظر داریم. هدفمان این بود که در برنامه بعدی یعنی سومین دوره تیر آرت، ما به شهرستان‌هایی چون اصفهان برویم و مثلا آرت فر را یک دوره در این شهر و دوره بعد را در تهران برگزار کنیم. صحبت‌های مقدماتی نیز انجام شده بود اما متاسفانه کرونا برنامه‌های ما را به هم ریخت و این اتفاق میسر نشد. در نهایت هم سومین آرت فر را سال 1399 با 18 گالری و 220 اثر از 99 هنرمند به صورت مجازی برگزار شد و بازخوردهای خوبی برایمان داشت.
نمایی دیگر از نمایشگاه آنلاین تیرآرت سال ۱۳۹۹
یکی از اتفاقات خوبی که با برگزاری تیرآرت در حال رخ دادن بود اتحاد و همدلی میان گالری‌دارها و هنرمندان بود و بهانه‌ای بود که فعالان گردهم جمع شوند و به تعامل با یکدیگر بپردازند. چون در حالت کلی اتحاد و همدلی میان هنرمندان و گالری دارها آنطور که باید وجود ندارد.
بله همینطور است. حتی در نظر داشتیم دوره های بعدی آرت فر را به صورت بین‌المللی برگزار کنیم و از وجود متخصصان و دست‌اندرکارانی حرفه‌ای غیرایرانی در سمینارهای‌مان بهره ببریم و از مجموعه‌داران خارجی دعوت به عمل آوریم تا بیش از قبل با هنر و هنرمندان ایرانی آشنا شوند.
اگر بحران کرونا تدام داشته باشد بازهم تیرآرت را مجازی برگزار می‌کنید؟
با اینکه شیوه مجازی را در سومین دوره آرت فر تجربه کردیم اما هنوز برای برگزاری چهارمین دوره با این شیوه تصمیمی نگرفته‌ایم. امیدمان این است که این رویداد را در زمستان امسال فیزیکی و حضوری برگزار کنیم و این اتفاق زمانی میسر است که مردم واکسینه شوند و زندگی به حالت عادی برگردد.
