رییس هیات مدیره انجمن طراحان گرافیک ایران:
زمانی «گرافیک» را با «ترافیک» اشتباه می‌گرفتند/ گرافیک همه جا به کارمان می‌آید
فاطمه کرکه‌آبادی درباره اهمیت گرافیک در دنیای امروز می‌گوید: اگر در گذشته، حتی ده یا بیست سال پیش جاهای کمی وجود داشت که به واسطه آن‌ها با مقوله گرافیک سر و کار داشته باشیم، دیگر اینطور نیست. امروز زمانی که گوشی موبایلمان را در دست می‌گیریم یا از کامپیوتر خود استفاده می‌کنیم با گرافیک سر و کار داریم.
به گزارش خبرنگار ایلنا، فاطمه کرکه‌آبادی (طراح گرافیک، مدرس دیزاین و رییس هیات مدیره انجمن صنفی طراحان گرافیک ایران و عضو شورای عالی خانه هنرمندان ایران می‌گوید: برای ارائه مجوز کار در منازل مسکونی به اعضا با چند سازمان و نهاد، از جمله شهرداری، شورای شهر، مرکز تجسمی وزارت ارشاد و افراد مختلف به طور مدام نامه‌نگاری کرده، جلسه گذاشته و صحبت کرده‌ایم و امیدواریم که به نتایج مثبتی برسیم و در این باره قول‌هایی نیز به ما داده‌اند. ما فکر می‌کنیم کار گرافیک آنهم در شرایط حاضر که الویت با دورکاری است مشکلی برای کسی ایجاد نمی‌کند و طراح به راحتی می‌تواند در منزل به فعالیت‌های گرافیکی خود بپردازد.
رشته گرافیک طی سال‌های گذشته تا چه حد در ایران جا افتاده و مورد توجه قرار گرفته است؟
من وضعیت فعلی را با دوران دانشجویی خودم مقایسه می‌کنم و بر همین اساس باید بگویم نسبت به گذشته اتفاقات بهتری رخ داده است. زمانی که دانشجو بودم افراد کمی از چند و چون رشته گرافیک با خبر بودند و حتی واژه گرافیک را با ترافیک اشتباه می‌گرفتند. اما رشته گرافیک در حال حاضر رشد زیادی کرده است. اگر در گذشته، حتی ده یا بیست سال پیش جاهای کمی وجود داشت که به واسطه آن‌ها با مقوله گرافیک سر و کار داشته باشیم، دیگر اینطور نیست. امروز زمانی که گوشی موبایلمان را در دست می‌گیریم و یا از کامپیوتر خود استفاده می‌کنیم با گرافیک سر و کار داریم. همیشه به دانشجویانم می‌گویم از زمانی که گوشی وارد زندگی روزمره همه ما شده، رشته گرافیک به مقوله‌ای حیاتی بدل شده و واقعا همینطور است. گرافیک در زندگی روزمره و خریدهای روزانه ما نیز وجود دارد و بخشی از زندگی ما شده است. بر اساس همه این اتفاقات دیگر نمی‌توان گرافیک و تاثیر آن را انکار کرد.
رشته تخصصی شما طراحی بسته‌بندی است که یکی از زیر شاخه‌های گرافیک محسوب می‌شود، این رشته در حال حاضر تا چه حد مورد توجه است؟
من در دانشگاه طراحی بسته‌بندی تدریس می‌کنم. یادگیری این رشته و فکر کردن به آن شاید در جلسات اول برای دانشجویان سخت باشد اما نیاز نیست که خیلی هم به وجود آن فکر کنیم چرا که هنر بسته‌بندی در زندگی روزانه ما رخنه کرده است. کافی است که مثلا درب یخچال را باز کنیم تا با نمونه‌های بسیاری از بسته‌بندی مواجه شویم. محصولات خوراکی، لوازم بهداشتی و آرایشی، شوینده‌ها و دیگر محصولات همه به گونه‌ای با رشته گرافیک و طراحی بسته‌بندی، ارتباط دارند. همانطور که گفتم گرافیک بخشی از زندگی امروز است، پس تاثیرگذاری آن بسیار است و قبل کتمان نیست.
به طور کلی گرافیک، دیزاین و طراحی بسته‌بندی در دنیای امروز صنعت هستند یا هنر محسوب می‌شوند، یا هردو؟
در حال حاضر ما عضو شورای جهانی دیزاین هستیم و می‌توان گفت رشته‌هایی مانند معماری، گرافیک و طراحی صنعتی جزو شاخه‌های دیزاین محسوب می‌شوند. عنوان می‌شود که این رشته‌ها باید مسئله حل کنند. یعنی اینطور نیست که مثلا من به دلخواه خودم طرحی بزنم و بگویم سلیقه‌ام این است و هرکس می‌خواهد دوست داشته باشد و هرکس هم دوست نداشت، مهم نیست. من باید برای یک صورت مسئله راه حل ارائه کنم. آن صورت مسئله گاه صنعتی، گاه فرهنگی گاه هنری یا مسئله‌ای اجتماعی است. بله درست است شاید در گذشته چون تعریف درستی از این رشته وجود نداشته هنر- صنعت نامیده می‌شده اما در حال حاضر جزو شاخه‌های دیزاین است.
در حال حاضر در زمینه طراحی بسته‌بندی به لحاظ منابع مکتوب چه وضعیتی داریم؟
به نظرم همچنان در زمینه منابع مکتوب با کاستی مواجهیم. کلا گرافیک رشته‌ای است که با بیشتر با تصویر سر و کار دارد و شاید یک طراح خودش را با دیدن اغنا کند، یعنی خیلی جستجو و کاوش نکند تا درباره گرافیک مطلب بخواند، اما با این حال همواره در زمینه منابع مکتوب با کمبود مواجهیم. در حال حاضراینترنت نیز فضایی را به ما داده که با یک جستجوی کوچک با موارد مشابه بسیار مواجه می‌شویم و در ادامه نیز احساس می‌کنیم این رویه برای یادگیری ما راهگشاست، اما اینگونه نیست. البته باید گفت اطلاع رسانی در این زمینه نیز بسیار کم و ضعیف است و اگر مثلا کتابی درباره گرافیک چاپ شود، شخصا مطلع نمی‌شوم. به گمانم به مطالب تبلیغاتی و مفاهیم مرتبط با برند بیشتر توجه شده است و اینگونه تولیدات به لحاظ تولید و اطلاع‌رسانی وضعیت بهتری دارند اما در زمینه مطالب تخصصی گرافیک کمتر مطلب دیده‌ام.
اینکه اینترنت دسترسی به منابع و تصاویر را سهل‌تر کرده علاوه بر ویژگی‌های مثبت، باعث کپی‌کاری و تقلید نمی‌شود؟
البته کپی و تقلید و الهام گرفتن مقولاتی جداگانه هستند و تعاریف خود را دارند. این را در نظر داشته باشید که نمی‌توانیم برای هیچ موضوعی به صورت خام فکر وعمل کنیم و نگاه کردن و دیدن کپی کاری نیست. مسئله این است که به من سفارشی داده شده و من برای آنکه بهترین راه حل را ارائه دهم، باید بدانم که چه کارهایی انجام شده که شبیه آن‌ها عمل نکنم. پس دیدن آثار مشابه قبلی هیچ اشکالی ندارد و این امکان را ایجاد می‌کند که آرشیو تصویری ذهنم را غنی‌تر کنم و از طی کردن مسیرهای قبلی اجتناب کنم. مطمئنا صورت مسئله‌ها با هم تفاوت دارند و در نتیجه اگر من طراحی متفاوت هستم راه حلم نیز باید متفاوت خواهد بود اما الهام گرفتن موضوع دیگری است. شاعران، نویسندگان، فیلم‌سازان و هنرمندان عرصه‌های مختلف از یکدیگر و آثار هم الهام می‌گیرند و در گرافیک و طراحی نیز این رویه معمول است و وجود دارد. بسیاری مواقع یک طراح تحت تاثیر طراح دیگر به تولید و طراحی می‌پرازد و تاثیر گرفتنش را انکار نمی‌کند. نهایتا کپی صرف، حرکتی مطرود است و دزدی هنری محسوب می‌شود و در همه دنیا نیز چنین نامیده می‌شود.
از فعالیت‌های انجمن صنفی طراحان گرافیک ایران طی یک سال گذشته بگویید.
فعالیت‌های روتین انجمن با وجود اینکه گاهی اوقات دبیرخانه انجمن مجبور به دورکاری شده است به طور مرتب و منظم انجام شده است. دیگر فعالیت‌های انجمن نیز با کمی تغییر در نحوه انجام آن ها، انجام شده است مثلا انتشار تعرفه یکی از کارهایی است که مانند سال‌های قبل در دستور کار داشته‌ایم. البته به دلیل بحران کرونا مقداری انجام این کار را عقب انداختیم. طبیعتا تعرفه ما باید در خردادماه و تیرماه منتشر می‌شد، اما به دلیل‌عدم آگاهی از تبعات ناشی از بحران کرونا آگاهانه تصمیم گرفتیم انتشار آن را به تعویق بندازیم تا ببینم این موضوع چه تاثیری بر فعالیت طراحان گذاشته است. بنا به همین دلایل تعرفه تا شهریورماه منتشر نشد. به طور کلی می‌خواستیم از میزان تورم، درصد سفارش‌های کاری به طراحان گرافیک در این زمان و نحوه کسب درآمد در این وضعیت اطلاعاتی کسب کنیم و اینکه دورکاری‌ها چه تاثیراتی بر روی کار طراحان داشته است. موضوع دیگر مسئله تقاضاهای عضویت جدید است که به همان روال سابق انجام می‌شود اما البته سعی کردیم شرایط را جهت عضویت سهل‌تر کنیم. مثلا اینکه اشتغال به کار گرافیک متقاضی جدید باید توسط سه تن از اعضای انجمن تایید شود و شاید در این شرایط رفت و آمد و گرفتن امضا کمی سخت باشد که ما سعی کردیم شرایط ایجاد امضای الکترونیکی را برای این افراد فراهم کنیم و در آینده نزدیک به احتمال زیاد تمامی مراحل عضویت الکترونیکی خواهد شد. موضوع دیگر بیمه اعضا است که مانند سابق اعضای انجمن می‌توانند با معرفی نامه انجمن خود را بیمه کنند و بیمه تکمیلی نیز که به طور سالیانه به اعضا ارائه می‌شود. دیگر موضوع مهمی که امسال انجام شد طراحی مجدد وب سایت انجمن بود، سایت قبلی مشکلاتی داشت که به هیچ صورت برطرف نمی‌شد و رابط گرافیکی قابل قبولی هم نداشت، وب سایت جدید انجمن با کار کارشناسی و برطرف شدن معضلاتی که اعضا با وب سایت قبلی داشتند، طراحی شد و امکانات قابل قبولی نیز جهت معرفی اعضای انجمن در آن پیش بینی شده است.
برای برگزاری برنامه‌ها و نمایشگاه‌ها چه تمهیداتی انجام شده است؟
تلاشمان این بوده در برگزاری برنامه‌های مربوط به انجمن خللی ایجاد نشود. برگزاری نمایشگاه مرتضی ممیز به دبیری آقای اونیش امین الهی موضوع هفته گرافیک بود و قرار بود که در اردیبهشت‌ماه برگزار شود، اما اردیبهشت ماه اوج بحران کرونا ومحدودیت‌های آن بود و بنابر این ما هم از برگزاری آن صرف نظر نمودیم و زمان ارسال آثار را تا خرداد ماه تمدید کردیم و تصمیم گرفتیم آن را در تیرماه برگزار کنیم. از قبل قرار بود نمایشگاه ممیز در خانه هنرمندان برگزار شود اما تعطیلی‌های متناوب خانه هنرمندان این اجازه را به ما نداند و در نهایت تصمیم گرفتیم که آن را در موزه گرافیک که متعلق به خود انجمن است برگزار کنیم. این نمایشگاه در ابتدای آبان و با حضور تعداد محدودی به صورت آنلاین در موزه گرافیک افتتاح شد. به نظر من شخصا این اتفاق مثبتی بود چرا که اگر همیشه تعداد کمی از افراد علاقه‌مند شاهد افتتاحیه‌های حضوری هستند این فرصت فراهم شد که افراد بیشتری که حتی ساکن تهران هم نبودند در افتتاحیه ما حضور یابند مضافا بر اینکه پس از افتتاحیه نیز تا مدت‌ها فیلم آن در دسترس همگان است و تعداد بیشتری می‌توانند از نمایشگاه دیدن کنند و به نظرم علی‌رغم همه مشکلاتی که کرونا برای ما ایجاد کرد، اینکه استفاده ما از تکنولوژی را تسریع بخشید می‌تواند وجهی مثبت از کرونا تلقی گردد. یکی دیگر از برنامه‌های ما «دمنوش شب» بود که در ابتدا به مناسبت هفته گرافیک در قالب ده برنامه لایو در پیج اینستاگرام انجمن برگزار شد وهر شب دو طراح گرافیک حرفه‌ای ایرانی و یا بین‌المللی از تجربه‌های خود از کار گرافیک گفتگو کردند. دوتا از آن گفتگوها مربوط به طراحان غیر ایرانی بود که با استقبال بسیار گسترده‌ای مواجه شد و به همین دلیل تصمیم گرفتیم که برنامه دمنوش شب را با گفتگو با طراحان غیر ایرانی ادامه بدهیم.
از طرفی ارتباط طراحان داخلی و خارجی برای به روز شدن و رسیدن به استانداردهای جهانی موضوع مهمی است.
بله همینطور است باید این موضوع را به فال نیک گرفت زیرا شاید بسیاری از طراحان خارجی در حال حاضر یا هیچ وقت امکان سفر به ایران را نداشته باشند، اما اکنون به واسطه ارتباطات مجازی حتی مطرح‌ترین طراحان بین‌المللی در برنامه‌های ما حضور پیدا کرده و تجربیات متفاوتشان را در اختیار طراحان ایرانی قرار می‌دهند و مهمتر از همه امکان آرشیو این گفتگوها و دسترسی همگانی به آن‌هاست. این را در نظر داشته باشید که اگر طراحی می‌خواست که به ایران بیاید و ورکشاپی برگزار کند تنها عده کمی امکان حضوردر آن را می‌یافتند. از طرفی دعوت طراحان خارجی علاوه بر هزینه‌هایی که به دنبال دارد دشواری‌هایی نیز دارد که برنامه ریزی برای سفر و عدم صدور ویزا برخی از آن‌هاست.
در زمینه آنلاین چه کارهای دیگری انجام شده است؟
موضوع دیگر مجله جهت اطلاع، ارگان داخلی انجمن است که از سال ۷۶ به صورت کاغذی منتشر می‌شده است. از قبل تصمیم گرفته بودیم که آن را به صورت الکترونیک هم منتشر کنیم اما این کار انجام نشده بود. گرانی کاغذ و چاپ وعدم دسترسی به اعضا به دلیل کرونا باعث شد که در این تصمیم تعجیل کنیم. با نشرالکترونیک جهت اطلاع علاوه بر اعضا، افراد علاقه‌مند دیگری نیز می‌توانند به این مجله دسترسی داشته باشند و این دسترسی شامل مرور زمان هم نمی‌شود. البته در تلاش هستیم که منابع چاپ آن را فراهم کنیم و مجله را به صورت محدود به صورت کاغذی نیز چاپ کنیم. من فکر می‌کنم موضوع مهم در این مورد علاوه بر صرفه جویی در هزینه ها، توجه به محیط زیست و افزایش تعداد مخاطب و در نتیجه تاثیرگذاری بیشتر است.
انجمن طراحان گرافیک در آینده نزدیک چه برنامه‌هایی دارد؟
اصلی‌ترین مشکل ما در این شرایط در رابطه با برگزاری نمایشگاه‌ها بود که آن را نیز حل کردیم. برای سال آینده هفته گرافیک، یکی دو نمایشگاه جنبی و احتمالا سرو نقره‌ای هفتم را داریم. اگر تا آن موقع شرایط جامعه اجازه بدهد این نمایشگاه‌ها به صورت فیزیکی و حضوری برگزار خواهند شد اما در صورت تداوم وضعیت فعلی و بحران کرونا به سراغ فرمت مجازی و آنلاین خواهیم رفت. البته در هر صورت، افتتاحیه به صورت لایو هم برگزار خواهد شد چرا که این مسیر خوبی است که شروع شده و بهتر است تداوم یابد.
انجمن طراحان گرافیک برای حل مشکلات اعضا و دیگر هنرمندان عرصه گرافیک در بحران کرونا چه کارهایی انجام داده است؟
در طی این مدت و در پی بحران کرونا برای به نتیجه رساندن دو موضوع تلاش کرده‌ایم اما البته تا حصول نتیجه نهایی زمان باقیست. برای ارائه مجوز کار در منازل مسکونی به اعضا با چند سازمان و نهاد، از جمله شهرداری، شورای شهر، مرکز تجسمی وزارت ارشاد و افراد مختلف به طور مدام نامه‌نگاری کرده، جلسه گذاشته و صحبت کرده‌ایم و امیدواریم که به نتایج مثبتی برسیم و در این باره قول‌هایی نیز به ما داده‌اند. ما فکر می‌کنیم کار گرافیک آنهم در شرایط حاضر که الویت با دورکاری است مشکلی برای کسی ایجاد نمی‌کند و طراح به راحتی می‌تواند در منزل به فعالیت‌های گرافیکی خود بپردازد، به همین دلایل به دنبال این هستیم که با تصویب قانونی موضوع کار طراحان گرافیک در منازل مسکونی خود را قانونی کنیم. در حال حاضر شیوه صدور مجوز بدین گونه است که مسئولان ذیربط از محل کار طراح گرافیک بازدید می‌کنند تا ثابت شود که آن مکان، منزل مسکونی نیست و اگر طراحی بدون مجوز دفتر کار در محل زندگی خود فعالیت کند با مشکلاتی از سمت شهرداری مواجه می‌شود. امیدواریم که این محدودیت برطرف شده وهر چه سریعترمصوبه‌ای تنظیم شود و به صورت قانون درآید و توسط شهرداری لازم الاجرا شود.
دلیل مخالفت ارشاد و شهرداری‌ها و دیگر نهادها چیست؟
بعید می‌دانم مشکل خاصی وجود داشته باشد و اینگونه به نظر می‌رسد که درخواست ما در حال طی مراحل اداری است و امیدوارم و خوشبین هستم که هرچه زودتر این پروسه طی شود. پیگیری بیمه تامین اجتماعی اعضا نیز موضوع دیگری است که در ایام کرونا اهمیت بیشتری یافته است و بسیاری توقع دارند که هر چه زودتر توسط موسسات مربوط مثل صندوق اعتباری هنر بیمه شوند. به غیر از آن ما نیز مانند دیگر اصناف هنری بارها برای تخصیص منابع مالی و وام‌های کم بهره به اعضا به دلیل شرایط حال حاضر جامعه هنری مذاکره، تلاش و پیگیری کرده‌ایم که امیدواریم هرچه زودتر به نتایج مثبت برسیم.
