در گفت‌وگو با ایلنا مطرح شد:
بخش زیادی از بافت تاریخی سمنان در سال‌های اخیر تخریب شد/ اعتبار میراث‌فرهنگی برای مرمت بافت ۱۱ شهر، یک میلیارد تومان است!
معاون میراث‌فرهنگی اداره‌کل میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری سمنان با اشاره به اینکه در دو سال اخیر وظیفه مرمت بافت تاریخی سمنان بر دوش شهرداری قرار گرفته است، گفت: متاسفانه بر اساس تصمیم‌های اشتباه مدیران دوره‌های قبل، قسمت‌های زیادی از بافت تاریخی سمنان تخریب شد.
به گزارش خبرنگار ایلنا، سمنانی که امروز می‌شناسیم یادگارهایی از دوره ایلخانی تا قاجار را در خود دارد؛ یادگاری‌هایی که در قالب خانه‌ها و کوچه‌ها در بافت تاریخی این شهر چشم به راه مرمت و بهسازی‌اند تا عمرشان بیشتر از اینها هم طولانی شود. این بافت تاریخی با ۳۵۷ هکتار وسعت از جمله کهن‌ترین و مهم‌ترین بافت‌های تاریخی کشور محسوب می‌شود، که قرار است به زودی پایگاهی ویژه برای آن از سوی میراث فرهنگی این استان راه‌اندازی شود.
مهدی جمال (مدیرکل میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری سمنان) چندی پیش فعالیت‌های در دست اجرای این اداره‌کل برای مرمت بافت تاریخی سمنان را چنین برشمرده بود: «پی‌بندی و استحکام‌بخشی دیوار با خشت و ملات گل، دوخت و دوز خشت‌های آسیب‌دیده، دوخت و دوز ترک‌های عمیق، قالب‌سازی برای انواع قوس‌ها، طاق‌زنی، تثبیت، مرمت و بازسازی بخش‌های فرسوده طاق‌های خشتی.»
اهمیت این مرمت وقتی بیشتر به چشم می‌آید که تا همین چند سال پیش خبرهایی از تخریب بافت تاریخی ارزشمند سمنان به دلیل بی‌توجهی و فرسایش به گوش می‌رسید. بافتی که گاهی با اطلاق واژه «فرسوده» به آن، به راحتی زیر پوشش طرح توسعه شهری و عمرانی می‌رفت و جای خود را به ساختمان‌های تازه‌ساز می‌داد.
«مصطفی یغمائیان» معاون میراث‌فرهنگی اداره‌کل میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری سمنان در گفتگو با ایلنا، از ضرورت حفاظت از بافت‌های تاریخی می‌گوید و اینکه در دو سال اخیر این وظیفه بر دوش شهرداری سمنان قرار گرفته است.
بخش زیادی از بافت تاریخی سمنان در سال‌های اخیر تخریب شد
یغمائیان با اشاره به اینکه قسمت‌های مهم بافت تاریخی سمنان مربوط به هسته مرکزی شهر شامل مسجد جامع، مسجد امام و بازار می‌شود، گفت: قسمت‌هایی هم به لحاظ شخصی و بافت مسکونی از شهر فاصله دارد مثل برخی محلات. البته فاصله بین اینها داخل محوطه‌ای ۳۲۰ هکتاری هم به عنوان باغ‌های هم‌پیوند با بافت قدیم در محدوده بافت تاریخی قرار می‌گیرد.
او ادامه داد: هدف ما از مرمت و در عین حال حفظ بافت تاریخی، اهمیت به بحث هویت معماری و شهرسازی خودمان است. در قسمت‌هایی از بافت تاریخی، تائید پایگاه تاریخی شهر سمنان را از وزارت میراث‌فرهنگی گرفته‌ایم که قرار است در قسمت ۴۲ هکتاری هسته مرکزی بافت سمنان، پایگاه شهر تاریخی شکل بگیرد و حساسیت اصلی هم روی بحث مرمت در این قسمت‌هاست.
معاون میراث‌فرهنگی سمنان با اشاره به تخریب‌هایی که در سال‌های قبل در بافت تاریخی شهر رخ داده بود، گفت: در سنوات قبل، به دلایل مختلف، طرح‌هایی تائید شد که بر اساس آن بخش‌هایی از بافت تاریخی بازگشایی شد. متاسفانه بر اساس تصمیم‌های اشتباه مدیران دوره‌های قبل، قسمت‌های زیادی از بافت تاریخی سمنان تخریب شد. البته بخشی از تخریب‌ها هم به علت رویکرد توسعه‌محور صرف برای شهر بود که بر اساس آن، جمعیتی از مردم از این قسمت شهر کوچ کرده و تصور کردند زندگی در بیرون از این بافت‌ها راحت‌تر است. در کنار اینها، شهرک‌های متعددی هم در سال‌های اخیر راه‌اندازی شد و همه این توسعه‌ها آنجا اتفاق افتاد. اما نگاهی مرمتی در مدیریت شهری نبود که بخواهند بخشی از هزینه‌هایی را که در شهرک‌ها با هدف توسعه انجام می‌شد، به مرمت بافت تاریخی سمنان اختصاص دهند.
مرمت بافت‌های شهری از سال ۹۸ در حیطه وظایف شهرداری‌هاست
یغمائیان با اشاره به اینکه «با تزریق اعتبار برای مرمت بافت تاریخی شهر در سال‌های پیش می‌توانستیم خیلی زودتر، انگیزه‌های ماندن و استفاده را در بافت تاریخی سمنان بالا ببریم.» گفت: مردم می‌دیدند در بافت مرکزی شهر خدمات‌رسانی نمی‌شود و اینجا را رها کرده و به بخش‌های جدید شهر نقل مکان می‌کردند ولی در این سال‌ها خوشبختانه قسمت‌هایی از بافت تاریخی شهر با کار مشترک میراث فرهنگی و شهرداری در دست مرمت قرار دارد.
او یادآور شد: البته مصوبه‌ای که از سال ۹۸ اجرایی شده، مرمت بافت‌های شهری را در حیطه وظایف و اختیار شهرداری‌ها قرار داده و شوراهای شهر بر اساس آن قانون باید در تصویب بودجه سالانه شهرداری، بخشی از بودجه را برای مرمت بافت تاریخی شهر در نظر بگیرند. الان هم شهرداری سمنان در حال مرمت بافت‌های تارخی است که نمونه‌اش را در خیابان امام و قسمت‌هایی از ملاقزوینی و قسمت‌هایی از شترخوان و... می‌توان دید. ما در اداره‌کل میراث فرهنگی هم قسمتی از ساباط میرترابی را در ملاقزوینی در دست کار داریم که جزو قرارداد امسال ما بوده. منتها اعتبارات میراث‌فرهنگی برای مرمت بافت‌های تاریخی شهر، بسیار محدود و به صورت نقطه‌ای است.
بودجه میراث‌فرهنگی سمنان برای مرمت ۱۱ بافت تاریخی یک میلیارد تومان است
معاون میراث‌فرهنگی سمنان خاطرنشان کرد: در سنوات قبل بیشتر وظیفه میراث‌فرهنگی بود که روی بافت‌ها کار کند اما اکنون در تقسیمات وظیفه‌ای ما بیشتر روی تک بناهای ثبتی متمرکزیم و مرمت بافت‌ها بیشتر در حیطه وظایف شهرداری قرار می‌گیرد و برای همین شهرداری‌های شهرهای دارای بافت قدیم که در استان سمنان شامل ۱۱ منطقه تاریخی است، خدمات‌شان را در این حوزه متمرکز کرده‌اند.
یغمائیان با اشاره به بودجه اندک این اداره‌کل برای مرمت بافت‌های تاریخی سمنان گفت: اعتبار اداره‌کل میراث‌فرهنگی سمنان برای ۱۱ بافت تاریخی شهرستان، امسال حدود یک میلیارد تومان در نظر گرفته شده است. البته این اعتبار به شکل اوراق است که گاهی ممکن است مقداری از قدرت هزینه‌کردش کم شود. بنابراین از محل بودجه، امسال طرح تعیین ضوابط بافت تاریخی شهرهای شهرمیرزاد، مهدی‌شهر و قسمتی از بافت تاریخی سمنان و... را انجام می‌دهیم. سال گذشته هم مرمت قسمتی از بافت دامغان و تعیین ضوابط بافت شاهرود را انجام دادیم.
او با اشاره به اینکه پس از تصویب طرح‌های تعیین ضوابط این بافت‌های تاریخی، به پیوست آنها اعتباری برای مرمت اختصاص می‌یابد، گفت: اما آنچه که شهرداری سمنان هم در مرمت بافت‌های تاریخی انجام می‌دهد، با نظارت اداره‌کل میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری استان اتفاق می‌افتد.
طرح تعیین ضوابط بافت‌های تاریخی سمنان بر اساس نیازمندی و هویت شهری است
یغمائیان در پاسخ به این سوال که آیا به پیوست طرح تعیین ضوابط بافت‌های تاریخی سمنان، در کنار حفاظت از جنبه‌های تاریخی و میراثی، نیازهای شهری مردم هم پیوست شده است؟ گفت: مطالعات و طرح تعیین ضوابطی که سال گذشته درباره شاهرود و دامغان انجام شده و امسال برای شهرمیرزاد و مهدی‌شهر اجرا می‌شود، در واقع به همین سوالات جواب می‌دهد چراکه این طرح‌ها بر اساس نیازمندی و هویت بافت شهری است و برای هر شهر با دیگری متفاوت است. مثلا در شهمیرزاد با شهری طرفیم که بخش بزرگی از بافت تاریخی آن شامل خانه‌باغ‌هاست و ضوابطش با مهدی‌شهر که از نظر توپوگرافی بیشتر بافت تاریخی آن روی دامنه کوه قرار گرفته، فرق دارد.
معاون میراث‌فرهنگی سمنان خاطرنشان کرد: بر اساس مطالعات و پیشنهاداتی که مشاور در استان می‌دهد طرح به وزارتخانه رفته و آنجا بررسی می‌شود و بعد از تعیین ضوابط، تبدیل به متمم طرح جامع و تفصیلی می‌شود که شهرداری‌ها از این به بعد باید تمام خدمات شهری و استعلام‌های مربوط به ساخت و ساز و عمران شهری را بر اساس آن انجام دهند.
تراکم‌فروشی در بافت‌های تاریخی سمنان، از استان‌های همجوار کم‌تر است
یغمائیان همچنین در پاسخ به سوالی درباره تعارض منافع شهرداری و میراث‌فرهنگی که اغلب به نفع شهرداری و در راستای آسیب به بافت و آثار تاریخی بوده، گفت: به‌طور کلی بحث‌های فرهنگی ممکن است به لحاظ درآمدی در کوتاه‌مدت جواب ندهد؛ شهرداری‌ها از فروش تراکم درآمدهای قابل توجهی دارند که صرف هزینه‌های عمران شهری می‌شود. برای همین اگر از قسمت‌های دیگر هزینه‌هایش تامین نشود عملا شهرداری مجبور است آن را از منابعی مانند تراکم‌فروشی تامین کند که حادترین شکل آن را در تهران می‌بینیم. اما در سمنان به نسبت بسیاری از استان‌ها، خوشبختانه شهرداری ضابطه‌مندتر عمل کرده و در بخش‌های توسعه شهری چندان شاهد تخلف و تراکم‌فروشی نیستیم.
او ادامه داد: گاهی شاهدیم که در قسمت‌هایی از شهر، ضوابط بناهای تاریخی و حریم آنها مورد توجه قرار نمی‌گیرد. به حال شهر بزرگ است و اینها بحث‌هایی کارشناسی است که ممکن است در برخی جاها حتی اتفاق نظر صد در صدی بین میراث فرهنگی و شهرداری وجود نداشته باشد و این باعث به وجود آمدن تعارض‌هایی شود که حتی کار به محکمه هم برسد. اما در مجموع، در سال‌های اخیر شهرداری سمنان خودش بناهای تاریخی را خریده و مرمت کرده و شورای شهر سمنان هم بحث‌های فرهنگی را از ابتدای شروع به کارش مدنظر داشته و در برنامه قرار داده است.
