در گفت‌وگو با ایلنا مطرح شد:
هنرهای تجسمی ۸ تا ۱۰ برابر هزینه‌کرد دولت گردش مالی را تضمین می‌کند/ جشنواره‌ها عمده‌ی بودجه را می‌خورند
مدیرکل دفتر هنرهای تجسمی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی معتقد است: هنرهای تجسمی هیچگاه حق واقعی و آنچه که شایسته‌اش است را دریافت نکرده و در بودجه‌ریزی عملیاتی به جایگاه خود نرسیده. همچنین در تخصیص اعتبارات فاصله جدی با سایر بخش‌های هنری دارد.
به گزارش خبرنگار ایلنا، معاون پارلمانی رئیس جمهوری روز چهارشنبه (۱۲ آذرماه)، لایحه بودجه ۱۴۰۰ را تقدیم رییس مجلس کرد. در این لایحه برای وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی یک هزار و ۲۵۵ میلیارد و ۸۴ میلیون تومان بودجه در نظر گرفته شده و در این میان ۱۲۵ میلیارد و ۹۰۰ میلیون تومان به بخش‌های هنرهای تجسمی و موسیقی اختصاص داده شده است. این رقم که سال گذشته ۸۹ میلیارد و ۳۲۸ میلیون تومان بوده است، در بودجه پیشنهادی سال ۱۴۰۰، با حدود ۳۶ میلیارد تومان افزایش همراه بود که بیشترین افزایش از آن بخش موسیقی است و بخش هنرهای تجسمی سهم ناچیزی از افزایش بودجه در سال ۱۴۰۰ دارد.
در لایحه بودجه تنظیم شده توسط دولت، سهم «برنامه حمایت و گسترش هنرهای تجسمی» ۴۵ میلیارد و ۴۰۰ میلیون تومان برآورد شده است. این رقم پیشنهادی سال گذشته ۳۳ میلیارد و ۹۲۵ میلیون تومان بود. درواقع می‌توان گفت بودجه پیشنهادی بخش هنرهای تجسمی در سال ۱۴۰۰ با حدود ۱۰ میلیارد افزایش همراه است.
زیر مجموعه‌های این ردیف بودجه به شرح زیر در نظر گرفته شده است:
حمایت از آموزش، ترویج و حفظ آثار بومی و قومی ایران اسلامی (۴ میلیارد و ۵۰۰ میلیون تومان)
حمایت از موسسات، انجمن‌ها، مراکز و تشکل‌های صنفی هنرهای تجسمی (۴ میلیارد و ۲۰۰ میلیون تومان)
نظارت بر فعالیت‌های تجسمی (۷ میلیارد و ۵۰۰ میلیون تومان)
حمایت از حضور بین‌المللی هنرمندان تجسمی (۵ میلیارد و ۲۰۰ میلیون تومان)
کمک به تقویت آرشیوهای هنر بومی (یک میلیارد و ۲۰۰ میلیون تومان)
کمک و حمایت از برگزاری نمایشگاه‌ها و همایش‌های هنری تجسمی (۱۶ میلیارد و ۵۰۰ میلیون تومان)
فعالیت‌های موزه هنرهای معاصر (۲ میلیارد و ۳۰۰ میلیون تومان)
صدور مجوز برگزاری جشنواره‌ها، نمایشگاه‌ها، دوره‌ها و کارگاه‌های آموزشی هنرهای تجسمی، تاسیس نگارخانه‌ها، ورود و خروج آثار هنری، نصب مجسمه و یادمان و علائم و نشانه‌ها (۴ میلیارد تومان)
در این راستا به گفتگو با هادی مظفری (مدیرکل دفتر هنرهای تجسمی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی) نشستیم.
در لایحه بودجه تنظیم شده توسط دولت، سهم «برنامه حمایت و گسترش هنرهای تجسمی» ۴۵ میلیارد و ۴۰۰ میلیون تومان برآورد شده است که نسبت به سال گذشته با حدود ۳۰ درصد افزایش روبه روست. با توجه به شرایط فعلی جامعه و دست و پنجه نرم کردن هنرمندهای عرصه هنرهای تجسمی با کرونا آیا اختصاص ۴۵ میلیارد تومان به این حوزه و تنها افزایش ۱۰ میلیاردی آن نسبت به سال گذشته پاسخگوی نیازهای حوزه هنری تجسمی در سال ۱۴۰۰ خواهد بود؟
در مرحله نخست باید به این نکته اشاره داشت که بودجه پیشنهادی از سوی دولت با آنچه که از سوی مجلس تصویب می‌شود و در نهایت تامین اعتبار و اختصاص آن به حوزه مربوطه متفاوت است. می‌توان گفت، آنچه که اکنون در دفترچه بودجه اعلام می‌شود به هیچ عنوان به معنای بودجه‌ای که به عرصه هنرهای تجسمی یا سایر رشته‌ها تعلق می‌گیرد، نیست.
از سوی دیگر می‌خواهم به ساختار عرصه هنرهای تجسمی کشور اشاره داشته باشم و مقایسه کوچکی درخصوص فعالیت هنرهای تجسمی با سایر هنرها مانند تئاتر و موسیقی انجام دهم. در دوران شیوع ویروس کرونا حوزه تئاتر، نمایش و موسیقی با وجود تلاش‌های مسئولان، از آن جهت که عمده فعالیت در این عرصه به صورت گروهی انجام می‌شود و مخاطبان آن نیز باید به صورت گروهی بیننده و تماشاگر این هنرها باشند، با مشکلات جدی‌تری نسبت به هنرهای تجسمی روبه‌رو بودند؛ این در حالی است که فعالیت در عرصه هنرهای تجسمی الزاماً به صورت گروهی نیست و می‌تواند علاوه بر فعالیت انفرادی به صورت برخط و مجازی نیز صورت گیرد.
هرچند در اوایل امر با شیوع ویروس کرونا، تصور هنرمندان عرصه تجسمی و گالری‌داران آن بود که با توجه به شیوع ویروس کرونا این حوزه تعطیل خواهد شد اما با حضور افراد خوش فکر و برگزاری نمایشگاه‌های مجازی و ایجاد سامانه‌های فروش از طریق برخط، شاهد نتایج بسیار درخشان در این حوزه بودیم. به طور مثال یکی از گالری‌های فعال در عرصه هنرهای تجسمی در تهران موفق شد طی هشت ماه گذشته بیش از ۷ نمایشگاه و ۶ حراج کوچک برگزار کند. چنین امری بی‌سابقه بود. حتا در برخی از نمایشگاه‌ها تمامی آثار به فروش رفت. تفاوت ساختار هنرهای تجسمی نشان دهنده آن است که در شرایط سخت به دلیل انفرادی بودن خلق اثر و خریدار و مخاطب قابلیت برون‌رفت در شرایط سخت و دشوار را دارد.
نکته دیگر آن است که اگر از من بپرسید رقم ۴۵ میلیارد و ۴۰۰ میلیون تومان که در لایحه بودجه تنظیم شده توسط دولت به مجلس ارائه شده است آیا کافی خواهد بود یا خیر؟ خواهم گفت خیر کافی نیست. با توجه به گستره عرصه هنرهای تجسمی که بیش از ۱۰ رشته را دربرمی‌گیرد که برخی از این رشته‌ها بعضا تفاوت‌های جدی در شکل و محتوا با یکدیگر دارند و همچنین با توجه به گستردگی فضای عمومی کشور و استان‌های متعدد که باید از همین بودجه تغذیه شوند و این مهم که بخش عمده‌ای از زیرساخت‌های فعالیت حوزه تجسمی باید به صورت بین‌المللی فراهم شود و با برگزاری نمایشگاه‌ها چه در داخل و چه در خارج از کشور همراه باشد، حتی اگر تمام اعتبار عنوان شده نیز تخصیص پیدا کند باز هم کافی نخواهد بود. این در حالی است که در سال‌های گذشته هیچگاه عددی که در دفترچه بودجه ذکر شده تخصیص پیدا نکرده است.
سال گذشته برای هنرهای تجسمی در حدود ۳۳ میلیارد و ۹۲۵ میلیون تومان درنظر گرفته شد، چند درصد آن نهایی شد؟
هر چند هنوز به پایان سال ۹۹ نرسیده‌ایم تا بتوان در خصوص اختصاص کامل بودجه در عرصه هنرهای تجسمی صحبت کرد اما آنچه که در نهایت با ما صحبت شده بود تخصیص حدود ۳۰ درصد بودجه ذکر شده بود. می‌توان گفت عددی که در لایحه بودجه ذکر شده واقعی نیست.
نمایندگان محترم مجلس، هیئت دولت و سازمان برنامه و بودجه به این نکته توجه داشته باشند که نوعا بر اساس آنچه که در اعتبارات هنرهای تجسمی پیش‌بینی می‌شود تا بتوانیم زیرساخت‌ها و توسعه بازار هنرهای تجسمی را در کشور ایجاد کنیم، گردش و دور مالی این حوزه حدود ۸ برابر خواهد بود. به این معنا که اگر به طور مثال ۱۰ میلیارد تومان اعتبار برای عرصه هنرهای تجسمی در نظر گرفته شود، حدود ۸۰ میلیارد تومان گردش مالی خواهیم داشت و اگر این رقم به ۴۰ میلیارد تومان افزایش یابد، گردش مالی بیش از ۳۲۰ میلیارد تومان خواهد بود. فعالیت عرصه هنرهای تجسمی نشان می‌دهد هر آنچه که دولت در این عرصه هزینه کند در حدود ۸ تا ۱۰ برابر در فضای جامعه گردش مالی خواهد داشت.
این مهم به دلیل ایجاد بازارهای هنر محقق می‌شود. اگر گالری‌داران بتوانند فعالیت خود را درست انجام دهند، اگر خریداران آثار هنری بتوانند با شیوه مطمئن و دقیق آثاری را که مدنظر دارند و اصالت آنها تایید شده است را خریداری کنند و این چرخه جریان داشته باشد، عددی که از گردش مالی آن حاصل می‌شود بسیار بالا خواهد بود.
در زیر مجموعه‌های ردیف بودجه «برنامه حمایت و گسترش هنرهای تجسمی» بخش‌های مختلف اعم از حمایت از آموزش، ترویج و حفظ آثار بومی و قومی ایران اسلامی، حمایت از موسسات، انجمن‌ها، مراکز و تشکل‌های صنفی هنرهای تجسمی، نظارت بر فعالیت‌های تجسمی، حمایت از حضور بین‌المللی هنرمندان تجسمی، کمک به تقویت آرشیوهای هنر بومی، کمک و حمایت از برگزاری نمایشگاه‌ها و همایش‌های هنری تجسمی، فعالیت‌های موزه هنرهای معاصر و صدور مجوز برگزاری جشنواره‌ها، نمایشگاه‌ها و... در نظر گرفته شده که بیشترین بودجه نیز برای بخش کمک و حمایت از برگزاری نمایشگاه‌ها و همایش‌های هنری تجسمی است. آیا سال گذشته نیز بیشترین هزینه‌کرد در همین حوزه بود؟
سرفصل‌ها، عنوان و کدهای اعتباری و بودجه تقریباً یکی است و هر سال عمدتاً تکرار می‌شود. ممکن است یک سال بینال ونیز برگزار شود و سال دیگر برگزار نشود. به طور مثال در سال ۹۸ شاهد برگزاری بینال ونیز بودیم و در سال ۹۹ و ۱۴۰۰ این بینال برگزار نمی‌شود و برگزاری آن به ۱۴۰۱ موکول شده است. از این رو ممکن است برخی از کدها بر اساس دوسالانه بودن آنها تغییر کند اما عمده ردیف‌ها تغییر جدی ندارند.
متاسفانه عمده اعتبارات حوزه تجسمی را برگزاری جشنواره‌ها به خود اختصاص می‌دهند و این اتفاقی است که فرصت ایجاد زیرساخت بازارهای هنر را کمتر می‌کند. به این معنا که برگزاری چندین جشنواره در سال و حمایت از بخشی از جشنواره‌ها - که البته آنها نیز در جایگاه خود تعاریف قابلیت‌ها و مزایای خاص خود را دارند- اگر قرار باشد بخش عمده‌ای از اعتبارات حوزه تجسمی به حوزه برپایی و برگزاری جشنواره‌ها تخصیص پیدا کند طبیعتاً امکان فعالیت در سایر بخش‌ها کمرنگ خواهد شد. متاسفانه طی سال‌های گذشته آنچه که بودجه تجسمی از آن رنج برده همین بخش بوده است و سعی کرده‌ایم جشنواره‌ها را با سختی و دشواری و صرفه‌جویی بیشتر برگزار کنیم و فعالیت در سایر بخش‌ها را نیز انجام دهیم اما تناسب و نسبت این بخش‌ها متعادل و قابل قبول نیست.
تقریباً می‌توان گفت، بودجه‌ای که به بخش کمک و حمایت از برگزاری نمایشگاه‌ها و همایش‌های هنری تجسمی اختصاص می‌یابد حدود ۴ برابر بخش‌هایی مانند حمایت از آموزش، ترویج و حفظ آثار بومی و قومی ایران اسلامی و حمایت از موسسات، انجمن‌ها، مراکز و تشکل‌های صنفی هنرهای تجسمی است. این نیز توقعی است که ایجاد شده. البته برخی از جشنواره‌ها مانند جشنواره هنرهای تجسمی جوانان و هنرهای تجسمی فجر را خودمان برگزار می‌کنیم و برخی دیگر مانند دوسالانه‌ها را به انجمن‌های تخصصی هنری واسپاری می‌کنیم و اعتبار آن را پرداخت می‌کنیم. اما در بسیاری از انجمن‌ها حامی و پشتیبان هستیم و باید رویدادی که قرار است برگزار شود مسیر خود را پیدا کند. ممکن است، اگر ما آنها را حمایت نکنیم آن رویداد برگزار نشود. در این نقطه است که بیش از ۵۰ درصد آورده سایر بخش‌ها که عمدتاً سایر هنرمندان هستند وجود دارند و حمایت اداره کل هنرهای تجسمی را می‌خواهند و اگر این حمایت در کنار آن رویداد باشد آن رویداد برگزار می‌شود.
اگر بخواهیم مقایسه‌ای بین بودجه هنرهای تجسمی و بودجه سایر بخش‌ها مانند موسیقی انجام دهیم از رقم ۴۵ میلیارد و ۴۰۰ میلیون تومان هنرهای تجسمی با رقمی مانند ۸۰ میلیارد و ۵۰۰ میلیون تومان برای موسیقی روبه رو می‌شویم، حال آنکه این ارقام برای عرصه سینما و تئاتر متفاوت‌تر از آن است که بتوان به آن اشاره داشت. آیا به نظر شما بودجه اختصاص یافته به حوزه هنرهای تجسمی مناسب با شرایط حال حاضر گستردگی این عرصه در کشور است یا درحق هنرهای تجسمی اجحاف می‌شود؟
به لحاظ مقایسه‌ای اگر بررسی نسبت به عرصه هنرهای تجسمی با سایر هنرها داشته باشیم شاهد آن خواهیم بود که این حوزه در سال ۹۹ با کمترین اعتبار موفق شده کمترین وابستگی را به بودجه داشته باشد در عین حال بیشترین فعالیت را انجام داده است چراکه هنرمندان، نگارخانه‌ها و گالری‌ها توانسته‌اند راه‌های برون رفت از بحران را برای خود پیدا کند. برگزارکنندگان جشنواره هنرهای تجسمی جوانان با وجود تمام مشکلات موجود و عدم امکان برگزاری حضوری این جشنواره موفق شدند جشنواره هنرهای تجسمی جوانان را به صورت مجازی برگزار کنند.
هنرهای تجسمی با توزیع اعتبارات بیشتر می‌تواند توسعه بیشتری در گستره ۱۰ گانه خود داشته باشد. فعالیت عرصه هنرهای تجسمی دارای چند ویژگی خاص از جمله امیدآفرینی به جامعه است چراکه هر رویداد هنری که اتفاق می‌افتد حجم وسیعی از اقشار مختلف جامعه هنری را به خود جذب می‌کند. در عین حال شغل و کار ارزان ایجاد می‌کند. در عین آنکه هنرمند با حفظ منزلت و شان خود اثر هنری که خلق کرده را در معرض ظهور می‌گذارد و می‌تواند با افتخار این آثار را در اختیار دیگران بگذارد و آنها نیز خریدار این آثار هستند همچنین از محل خلق آثار هنری نمایش و فروش آن شاهد گستردگی مشاغل جنبی در این حوزه هستیم. از ایجاد مشاغل در حوزه برگزاری نمایشگاه گرفته تا جابجایی آثار و ایجاد شغل در سیستم‌های حسابداری و مالی از جمله فواید توسعه هنرهای تجسمی است.
فعالیت هنرمندان تصویر دقیقی از کشور و شرایط حال حاضر کشور ارائه می‌دهد. برخلاف آن که در دوران سخت تحریم بسیار ظالمانه قرار داریم، وقتی گردش مالی و خلق و تولید آثار هنری در عرصه هنرهای تجسمی محقق می‌شود، پیامی را با خود به همراه دارد و آن را به جهانیان منتقل می‌کند هنرمندان ایران با تمام وجود فعال هستند و خلق اثر می‌کنند و آفرینش هنر ادامه دارد. معتقد هستم اقتضائات رشته‌های هنری با یکدیگر متفاوت است. از این رو نمی‌توانم در خصوص تئاتر و موسیقی صحبت کنم اما معتقد هستم هنرهای تجسمی هیچگاه حق واقعی و آنچه که شایسته‌اش است را دریافت نکرده و در بودجه‌ریزی عملیاتی به جایگاه خود نرسیده. در تخصیص اعتبارات فاصله جدید با سایر بخش‌های هنری دارد و امیدوار هستم به این مهم توجه بیشتری شود.
گفتگو: معصومه دیودار
