گشتی در موزه ملی هنر و ادبیات کودک؛
از نخستین نسخه چاپی کتاب مهمان ناخوانده تا تصاویری از دهه ۴۰/ بدون داستان و روایت بازدید از موزه به نتیجه نمی‌رسد
موزه ملی هنر و ادبیات کودک ازجمله موزه‌های کشور است که می‌توان از نخستین نسخه چاپی کتاب مهمان ناخوانده تا تصویرگری‌هایی از دهه ۴۰ و ۵۰ را در آن دید و لذت برد.
به گزارش خبرنگار ایلنا، موزه‌ها از جمله مکان‌هایی هستند که علاوه بر حفظ اشیای تاریخی، داستان‌های زیادی از گذشته برای مخاطبان دارند. داستان‌هایی که گاه از دل تاریخ برای تاریخ‌دانان و گاه از دل علم و نجوم برای دانشمندان و گاه از دل عروسک‌ها و تصاویر برای کودکان بیرون می‌آیند.
در این میان تنوع موزه‌ها بسیار زیاد است. از موزه‌هایی که انواع و اقسام اشیای تاریخی را به نمایش می‌گذارند و مخاطب عام را مدنظر دارند، گرفته تا موزه‌هایی که اشیایی خاص را برای مخاطبان خاص به نمایش می‌گذارند. موزه کودک کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان نیز از آن دست موزه‌هایی است که اشیایی خاص را برای مخاطبان خاص که همان کودکان و البته بزرگترهایی که هنوز کودک درونشان فعال است، به نمایش گذاشته. با وجود آنکه این موزه در ۲۰ مهر سال ۱۳۷۹ در مساحتی به وسعت ۵۰۰ مترمربع تأسیس شد و بیست سال از آن زمان می‌گذرد اما سال گذشته بود که توانست بر اساس بازدیدها و نظارت‌های کارشناسی وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی، با عنوان «موزه ملی هنر و ادبیات کودک» به ثبت میراث فرهنگی برسد. در ابتدای امر این مجوز یک ساله صادر شد و امسال با توجه به اقدامات انجام شده سه سال دیگر تمدید شد.
نوشین آغاز (مدیر موزه ملی هنر و ادبیات کودک) با اشاره به اهداف فعالیت این موزه به ایلنا گفت: هدف اصلی و مأموریت موزه کودک کانون طی این سال‌ها صیانت از آثار و منابع حاصل از فرایند تولید محتوا و محصولات فرهنگی (اعم از عروسک‌های آیینی، کتاب، فیلم، سرگرمی، بازی، تئاتر و...) کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان بود که منجر به گردآوری گنجینه‌ای ارزشمند و گران‌بها در حوزه تصویرگری، منابع صوتی و تصویری، پوستر، کتاب، ماکت، عروسک، نشان و تندیس، تجهیزات کاربردی و اسناد و مدارک سازمانی شد.
در حال حاضر در موزه «موزه ملی هنر و ادبیات کودک» کانون علاوه بر آثار دیگر، بیش از ۱۲هزار اثر تصویرگری ارزشمند نگهداری می‌شود که هر سال در چند مرحله بخشی از این آثار در قالب نمایشگاه‌های مختلف در معرض دید علاقه‌مندان قرار می‌گیرد.
آغاز درخصوص قدیمی‌ترین آثاری که در این موزه نگهداری می‌شوند، گفت: از سال ۱۳۴۵ انتشارات کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان شروع به کار کرد از این رو نخستین نسخه چاپی کتاب مهمان ناخوانده به عنوان نخستین کتاب تالیفی منتشر شده توسط کانون در این موزه نگهداری می‌شود. اصل تصویرگری کتاب‌هایی که پیش از انقلاب و از دهه ۴۰ و ۵۰ باقی مانده‌اند در موزه نگهداری می‌شود. این روند تا امروز ادامه یافته و تمام تصویرها با متریال‌های کار شده در این موزه نگهداری می‌شود. حتا آثاری از فرشید مثقالی که مربوط به دهه ۴۰ است در این موزه نگهداری می‌شود. آثاری از نیکزاد نجومی، نورالدین زرین کلک، علی اکبر صادقی، پرویز کلانتری نیز در میان آثار این مجموعه به چشم می‌خورد.
او با اشاره به آنکه ماکت انیمیشن قصه‌های بازار که از جمله آثار علیمراد به شمار می‌رود، در این موزه به نمایش گذاشته شده که مخاطبان را جلب می‌کند، یادآور شد: بچه‌ها با دیدن و سهیم شدن در تجربه خلق یک پدیده می‌توانند با آن ارتباط برقرار کنند از این رو هدف ما بر آن است تا با تعریف داستان‌ها و همراه ساختن مخاطبان کودک با تجربه کردن، دیدن اشیاء موزه را برای آنها جذاب کنیم. هرچند اکنون به دلیل شیوع ویروس کرونا موزه کودک نیز تعطیل است اما در شرایط عادی امکان بازدید دانش آموزان در قالب گروه‌هایی که از مدارس می‌آمدند، فراهم بود.
آغاز یادآور شد: هرچند سعی ما بر آن است تا موزه کودک را برای مخاطبان ما جذاب کنیم اما ممکن است همانطور که با دیدن برخی از بخش‌ها به وجد می‌آیند، برخی از بخش‌ها برای آنها جذاب نباشد. به طور مثال دیدن ادوات سینمایی به تنهایی برای بچه‌ها جذاب نیست اما وقتی مراحل ساخت فیلم و انیمیشن را با استفاده از این ابزار برایشان نمایش داده می‌شود در آن نقطه است که جذب می‌شوند. حتی در مورد تصویرگری کتاب‌ها نیز اینگونه است. ممکن است تصویرها در مرحله نخست بچه‌ها را جذب نکنند و متوجه ارزش هنری آن نشوند اما وقتی این تصویر را در کتاب شناخته شده‌ای می‌بینند، آنجاست که برایشان جذاب می‌شود. نقش راهنمای موز بسیار مهم است چراکه باید ذهن و تفکر بچه‌ها را برای دیدن اشیاء موزه هدایت کند؛ در غیر این صورت ممکن است فقط بخش عروسک‌ها تا حدودی برای کودکان جذاب باشد اما قطعاً بدون داستان و روایت بحث محتوایی بازدید از موزه به نتیجه نخواهد رسید.
مدیر موزه کودک کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان در خصوص ارتباط این مجموعه با وزارت میراث فرهنگی گردشگری و صنایع دستی به عنوان متولی موزه‌ها گفت: فعلا ارتباط خاصی شکل نگرفته و تنها در حد دریافت مجوز از این وزارتخانه است. نباید فراموش کرد که تنها یک سال است که موزه کودک توسط میراث ثبت شده و باتوجه به شیوع ویروس کرونا نتوانستیم بسیاری از برنامه‌هایی که برای همکاری با سایر موزه‌ها مانند موزه خیمه شب بازی و موزه عروسک‌های کاشان در نظر داشتیم را به نتیجه برسانیم. البته وزارت میراث و گردشگری نیز قول حمایت‌های معنوی را به ما داده است اما در حوزه مادیات کمک نخواهد کرد از این رو ارتباط جدی تاکنون شکل نگرفته است.
او درخصوص تاثیر فعالیت یک موزه تحت عنوان موزه کودک برای ایجاد فرهنگ حفظ میراث فرهنگی و بازدید از موزه در نسل جدید و کودکان که همواره با اینترنت و فضای مجازی مشغول هستند، گفت: از آنجا که کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان بیشتر در حوزه هنر و ادبیات فعالیت دارد از این رو موزه کودک نیز مملو از اشیای با این موضوعات است. نمونه‌هایی از تصویرگری کتاب‌ها و پیشینه آنها، تئاتر عروسکی، تجربیات هنری، اسباب بازی‌ها و بخش سینمایی را به نمایش می‌گذارد. قطعاً هر مکانی که کودکان می‌توانند با ورود به آن در بخش‌های مختلف تعامل داشته باشند برای بچه‌ها جذاب خواهد بود. داشتن آزادی عمل برای اظهار عقاید و تجربیاتشان و ایجاد فضا برای گپ و گفت بین بچه‌ها، موزه را برایشان جذاب می‌کند.
آغاز تصریح کرد: اگر این تعامل برقرار نشود شاهد عکس‌العمل‌هایی مانند اینکه "اصلا به ما چه مربوط است که در گذشته چه اتفاقی افتاده چراکه تمام شده و رفته" از سوی بچه‌ها خواهیم بود. باید به صورت غیرمستقیم با آنها ارتباط برقرار کنیم چراکه اگر بخواهیم مستقیما با آنها درباره گذشته صحبت کنیم به نظرشان می‌آید که داریم درس تاریخ به آنها می‌دهیم و از آن فرار می‌کنند. اگر بتوانیم روحیه مشارکت را در فعالیت‌های موزه‌ای را در بچه‌ها بیدار کنیم تاثیرپذیری بیشتری خواهد داشت.
گفتگو: معصومه دیودار
