طرح «معامله قرن» نمونه رسمی آپارتاید قومیتی

دونالد ترامپ رئیس‌جمهوری آمریکا پس از سه سال از طرح صلحی برای بحران فلسطین رونمایی کرد که پیشاپیش نام آن را «معامله قرن» نهاده بود. وی «معامله قرن» را متفاوت از طرحهای پیشین در این خصوص خواند و از آن به عنوان یک راه حل «برد- برد» یاد کرد.

جارد کوشنر داماد یهودی دونالد ترامپ که از کودکی رابطه خانوادگی نزدیکی با نتانیاهو داشته و پس از سه سال با همکاری تیم بررسی نزاع اسرائیلی- فلسطینی و انجام سفرهای متعدد آنها به منطقه آن را تهیه کرده است، مجری اصلی طرح ۸۰ صفحه‌ای «معامله قرن» است. او تا جائیکه امکانش میسر بوده آن را به سود صهیونیست ها و به ضرر مردم مظلوم فلسطین تنظیم کرده است. 

بواسطه ی این طرح، فلسطینی‌ها بخش وسیعی از زمین‌های اشغال‌شده در جنگ ۱۹۶۷ را از دست می‌دهند. بخش‌های مهم قدس شرقی از جمله مراکز مهم دینی اسلامی را که در ۱۹۶۷ به کنترل رژیم صهیونیستی درآمد واگذار می‌کنند. به علاوه، حق بازگشت حدود سه میلیون آواره فلسطینی لغو می‌شود. آن چه برای فلسطینیان می‌ماند مجموعه‌ای از مناطق پراکنده است که از طریق راه‌هایی به هم متصل می شوند که آنها نیز تحت کنترل کامل رژیم صهیونیستی خواهند بود. دولت فلسطینی حق تشکیل ارتش را نخواهد داشت. این عملا به معنای تشکیل شبه‌دولتی ضعیف و تکه تکه است که امکان اعمال مشروعیت سیاسی خود را نه در داخل به شکل کامل در اختیار دارد و نه در تعامل با محیط بیرونی خود، می‌تواند مستقل و به طور کامل عمل کند. در واقع این فلسطینی‌ها هستند که تمام تعهدات لازم برای تامین منافع رژیم صهیونیستی و رفع نگرانی‌هایش را به عهده می‌گیرند؛ اما از حقوق کامل ملی برخوردار نمی‌شوند. به علاوه مسائل پدیدآمده در نتیجه اشغال‌گری به رسمیت شناخته شده و فلسطینیان حق طبیعی مالکیت بر بخش وسیعی از سرزمینهایشان را از دست می‌دهند.

پذیرش این طرح برای فلسطینیان به معنای نابودی رویای کشور فلسطین بوده و دولت فلسطینی را به مناطقی فاقد سلطه سیاسی کامل و تحت نفوذ کامل رژیم صهیونیستی تبدیل می‌کند.

واکنش فلسطینیان به این طرح

فلسطینیان که این طرح را پیشاپیش رد کرده‌اند، ترامپ را به جانبداری از رژیم صهیونیستی و اتخاذ سیاست‌هایی به سود این کشور و به زیان فلسطینیان متهم می‌سازند.‎ در رونمایی از آنهم بر خلاف حضور برخی از سفرای کشورهای عربی، سران فلسطینی حضور نداشتند. علاوه بر این، فلسطینیان در اعتراض به تصمیم آمریکا در به رسمیت شناختن بیت المقدس به عنوان پایتخت رژیم صهیونیستی و سپس انتقال عملی سفارت آن کشور به این شهر، گفت‌وگو و دیدار با هیات آمریکایی را متوقف کرده اند.

محمود عباس، رئیس تشکیلات خودگردان فلسطین هم، در روزهای گذشته تماس تلفنی دونالد ترامپ را در خصوص این طرح بی پاسخ گذاشته است. عباس دوشنبه شب بدون اشاره به رد درخواست رئیس‌جمهوری آمریکا برای مذاکره تلفنی، در نشستی در میان سران حکومت خودگردان و سازمان آزادیبخش فلسطین، سخنان گذشته خود را تکرار کرد که به آرمان تاریخی فلسطینیان «خیانت نمی‌کند» و این طرح را همانند هر فلسطینی دیگر رد می‌کند.

با وجود ابراز امیدواری دونالد ترامپ مبنی بر پذیرش این طرح از سوی فلسطینیان، سران همه جناحهای فلسطینی از آن شدیدا انتقاد کرده و عامه مردم این سرزمین هم علیه آن اعتراض‌های خیابانی به راه انداخته اند، آنها طرح ترامپ را مغایر با قوانین بین المللی دانسته اند.

قطعنامه‌های شورای امنیت و مصوبه‌های سازمان ملل و نهادهای جهانی سرزمین‌های فلسطینی شامل شرق بیت‌المقدس را «اراضی اشغالی» می‌داند. رژیم صهیونیستی برخلاف حقوق بین الملل و قطعنامه های مصوب مجمع عمومی و شورای امنیت سازمان ملل طی ۵۲ سال گذشته، کرانه باختری را در اشغال خود داشته و با ساخت غیرقانونی شهرک یهودی‌نشین، حدود نیم میلیون اسرائیلی را در آن اسکان داده‌است.

راه حل دموکراتیک مسئله فلسطین

محمد جواد ظریف، وزیر امور خارجه کشورمان در واکنش به رونمایی از طرح ترامپ، طی پیام توئیتری به «قهرمانان خودخوانده دموکراسی» در آمریکا و متحدینش «توصیه» کرد که «به جای معامله موهوم به قرن، که مرده به دنیا خواهد آمد، راه حل دموکراتیک ایران» را که سال هاست از طرف رهبر معظم انقلاب پیشنهاد شده را  بپذیرند. ظریف همچنین تصریح کرد که  برگزاری «رفرنداومی که در آن تمامی فلسطینیان، اعم از مسلمان، یهودی و مسیحی آینده خود را تعیین کنند» بهترین راهکار برای حل نزاع رژیم صهیونیستی علیه فلسطینیان است.

کشورهای عرب و حمایت تلویحی از صهیونیسم

دونالد ترامپ اعلام کرده است که «بسیاری» از کشورهای عرب حامی «معامله قرن» هستند اما نامی از آنها نبرد. هر چند ملک عبدالله دوم، پادشاه اردن، که نیمی از جمعیت کشورش فلسطینی هستند، در آغاز این هفته گفت که این طرح به گونه‌ای که تنظیم شده است، موفق نخواهد شد. در برخی گزارش‌های رسانه‌های منطقه ادعا شده که عربستان و امارات متحده عربی به آمریکا گفته‌اند تنها در صورت حمایت محمود عباس از «معامله قرن»، دولت‌های این کشورها نیز پشتیبان این طرح خواهند بود.

البته به نظر نمی رسد معامله قرن بدون چراغ سبز برخی از رهبران جهان عرب صورت گرفته باشد، چرا که سال ۲۰۱۸ نقطه عطف شکل‌گیری روابط میان برخی از رهبران جهان عرب و رژیم صهیونیستی بود. حضور نمایندگان رژیم صهیونیستی به مناسبت‌های مختلف در کشورهای خلیج فارس نمایان‌گر سطحی از تنش‌زدایی میان رژیم صهیونیستی و این کشورهاست. بن سلمان در آوریل سال ۲۰۱۸ در یک اظهار نظر در مورد مسئله‌ فلسطین گفته بود: «اسرائیل حق دارد کشوری برای خودش داشته باشد.»

پیش از اعلام این طرح نیز، بسیاری از کشورهای عربی از عربستان گرفته تا امارات متحده و عمان در پشت پرده در تلاش بودند تا روابطشان را با رژیم صهیونیستی عادی‌تر کنند. در جائیکه دونالد ترامپ از عمان، بحرین و امارات متحده عربی که سفیران‌شان در آیین رونمایی از طرح معاله قرن حضور داشتند، تقدیر کرد.‎

طرحی برای بقای نتانیاهو و ترامپ در مسند قدرت

در کنار این مسائل بسیاری از ناظران بر این باورند که این طرح می تواند ضامن بقای نتانیاهو و ترامپ بر اریکه قدرت باشد، چرا که همزمان با رونمایی از «معامله قرن»، اسناد رسمی کیفرخواست دادستانی علیه بنیامین نتانیاهو در سه پرونده اتهامی فساد و خیانت در امانت، به دادگاه بیت المقدس ارائه شده و بسیاری بر این باورند که نتانیاهو برای منحرف کردن افکار عمومی از پرونده فساد و رشوه اش دست به چنین کاری زده است.

از سوی دیگر واشنگتن همزمان با این  طرح که بیت‌المقدس را تحت حاکمیت رژیم صهیونیستی قرار می‌دهد و به عنوان پایتخت این کشور می‌شناسد، از این مسئله هم یاد می کند که بیت‌المقدسِ شرقی پایتخت کشور فلسطین خواهد بود. این نشان می‌دهد ترامپ و همکارانش در کاخ سفید بیشتر از این‌که به دنبال برقراری صلح واقعی و رفع تنش میان رژیم صهیونیستی و فلسطینی‌ها باشند، در صدد بوده‌اند به منظور رسیدن به اهداف کوتاه‌ مدت سیاسی و انتخاباتی، از آن بهره‌برداری تبلیغاتی کنند و چندان در اندیشه عملی بودن این طرح نباشند.

ترامپ که در حال حاضر با چالش‌های جدی در درون آمریکا مواجه است و در تلاش است در انتخابات ۲۰۲۰ دوباره به کرسی ریاست جمهوری امریکا تکیه بزند، مجبور است برای تضمین حمایت لابی یهودی و مسیحیان انگلیکان که در انتخابات گذشته در حمایت از او سنگ تمام گذاشتند، از «معامله قرن» رونمایی کند و وفاداری‌اش را به اسرائیل بهتر نشان دهد. چرا که در انتخابات گذشته، ۸۱% از مسیحیان انگلیکان به ترامپ رأی داده بودند. بر مبنای آموزه‌های انگلیکان‌ها، تأسیس رژیم صهیونیستی در سال ۱۹۴۸ میلادی، مقدمه بازگشت مسیح است و به همین دلیل، حمایت از رژیم صهیونیستی از واجبات دینی است.

از زاویه دیگر که به مسأله نگاه کنیم در‌می‌یابیم که هر‌چند دونالد ترامپ با رونمایی از معامله قرن رژیم صهیونیستی را خرسند ساخت و حمایت آنان را در انتخابات ریاست جمهوری پیش رو را تضمین کرد، اما مردم جهان اسلام و خاورمیانه را نسبت به آمریکا بدبین‌تر از قبل ساخت. دفاع تمام‌قد ترامپ از سیاست‌های رژیم صهیونیستی و نادیده انگاشتن حقوق اساسی فلسطینی‌ها این را ثابت می‌کند که آمریکا بر‌خلاف شعارهای نوید‌دهنده‌اش، به خاطر مصالح کوتاه‌ مدتش حاضر است هر اقدامی انجام دهد.

حال با توجه به جمیع جهات می‌توان گفت، این اقدام آمریکا در واقع آب به آسیاب دشمنان ایالات متحده آمریکا در منطقه ریخت و «محور مقاومت» را بیشتر از پیش تقویت کرده تا جائیکه مخالفت‌ها را با سیاست‌های خاور میانه‌ای آمریکا مشروعیت بخشیده و متحدان آمریکا در منطقه را بیشتر از پیش زیر فشار قرار می دهد. تعجب‌آور نیست که می‌بینیم محمود عباس، رئیس تشکیلات خودگردان فلسطینی، که محافظه‌کار‌تر و مسالمت‌جو‌تر از دیگر رهبران فلسطینی به شمار می‌رود، در برابر این طرح واکنشی خشماگین و تند نشان داد و آن را توطئه‌ای محکوم به شکست خواند.

واکنش‌های منفی گسترده در برابر این طرح چه از سوی فلسطینی‌ها و چه از طرف بازیگران منطقه‌ای، این حقیقت را برملا کرد که در آینده نزدیک نباید چشم به راهِ اتفاقی خوب در این منطقه از جهان بود و چه بسا سیاست‌های یک‌جانبه آمریکا هیزم بیشتری بر آتش کشمکش‌ها و فضا را برای ظهور نیرومند افراطی‌ها مساعد کند.

معامله قرن، نتیجه‌اش هر آنچه باشد،‌ صلح نیست. چرا که از دو طرف درگیر، تنها یکی از آنها در شکل‌گیری این معامله حضور داشته است. اما می‌توان انتظار داشت که این معامله تکلیف این سوال را مشخص کند: آیا یک کشور می‌تواند هم فقط یهودی باشد و هم دموکراتیک؟ و اگر همانطور که انتظار می‌رود ادامه این روند به یک آپارتاید رسمی بینجامد، دنیا در برابر آن چه خواهد کرد؟

فاطمه شریفی، کارشناس سیاسی