امر به معروف و نهی از منکر در امور سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی واجب است

متن پیام بدین شرح است:

بسم الله الرحمن الرحیم

الحمدلله رب العالمین و الصلاة و السلام علی سیدنا و نبینا ابی القاسم المصطفی محمد صلی الله علیه و آله و سلم و علی اهل بیته الطیبین الطاهرین، سیما بقیة الله فی الأرضین

با سلام و تحیت به آن مجمع محترم که در حال برگزاریست.

در ده مورد از قرآن کریم مسئله امر به معروف و نهی از منکر ذکر شده است و البته در ضمن نیز گاهاً اشاراتی و قصه ها و داستان هایی نقل می کند که اهمیت و نقش امر به معروف و نهی از منکر روشن می شود. درباره عزت و عظمت امت اسلامی در قرآن کریم آیات فراوانی داریم اما فقط در یک جا خداوند متعال کلمه خیر امت به کار برده و این عـزت و عظمت را به امـر به معــروف و نهی از منـکر ربـط داده است.

خداوند متعال از آیه ۱۰۱ از سوره آل عمران تا چند آیه بعدش این مطلب را بیان کرده و ابتدا دو مقدمه برای امر به معروف و نهی از منکر ذکر کرده و فرموده: «یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا اتَّقُوا اللهَ حَقَّ تُقَاتِهِ وَلَا تموتن إلا وأنتُم مُّسْلِمُون.»

وقتی که «اِتَّقُوا» به خدا نسبت داده شود یعنی اینکه از خدا بترسید اما وقتی به غیر خدا نسبت داده شود به معنای خودنگری می باشد یعنی اینکه انسان مراقب و مواظب خودش باشد، خداونـــد متعـــــال در ۲۳۷ جـای قرآن کریم از تقــــوی و مشــتقاتش تمجیـــد و تکریـــم کرده است.

مانند این آیه شریفه : «یا أیها الذین آمنوا إن تتقوا الله یجعل لکم فرقاناً وَ یُکَفِّرْ عَنکُمْ سَیِّئَاتِکُمْ وَیَغْفِرْ لکم والله ذو الفضل العظیم.» و این تقوا؛ اولین رکن و سنگ بنای سازمان امر به معروف و نهی از منکر می باشد و اما رکن دوم «واعتصموا بِحَبل الله جَمیعاً وَ لا تَفَرقوا» است و "حبل" یعنی آن واسطه ای که شما را به خداوند می رساند.

خداونــــد متعال بعد از ذکــر دو رکن مذکـور (تقوی، اعتصام بحبل الله) مطالب دیگری را بیان می کند و می فرماید: «وَاذْکُرُوا نِعْمَتَ اللهِ عَلَیْکُمْ إِذْ کُنتُمْ أَعْدَاءً فَأَلفَ بَیْنَ قُلُوبِکُمْ فَأَصْبَحْتُمْ بِنِعْمَتِهِ إِخْوَانًا وکُنتُمْ عَلَی شَفَا حُفْرَةٍ مِنَ النَّارِ فَأَنْقَذَکُمْ مِنْهَا کَذلِکَ یُبَیِّنُ الله لَکُمْ آیَاتِهِ لَعَلَّکُمْ تَهْتَدُونَ.»

در تفسیر مجمع البیان در مورد حبل الله دو روایت نقل شده است؛ اول اینکه حبل الله همان ولایت اهل بیت علیهم السلام است و بعد خود ایشان می فرماید بهتر این است که ما حبل الله را قرآن و اهل بیت علیهم السلام بگیریم و خبری نیز نقل می کند که مثل همان حدیث ثقلین می فرماید به حبل الله و حبل اهل بیت تمسک بجویید و متفرق نشوید تا گمراه نشوید.

خداوند متعال بعد از ذکر مطالب مذکور در ادامه آیات می فرماید: «وکُنتُمْ خَیْر أُمَّةٍ أُخْرِجَتْ (أی اوجدت) لِلنَّاسْ تَأمُرُونَ بِالمَعرُوفِ وَتَنهَوْن عَنِ المُنْکَرِ وَتُؤمِنُونَ بِاللّه.»

پس این آیه دلالت دارد بر اینکه امت اسلامی از این جهت بهترین امت می باشند که در میان آنها امر به معروف و نهی از منکر به همراه ایمان به خدا به وجود آمده است و علت هم این است که خداوند متعال در فضای این دنیا همه چیز را آماده و فراهم نکرده بلکه امکانات و استعدادها فراوان اند منتهی خود ما بایستی فضای زندگی خودمان و جامعه را بسازیم یعنی خداوند این را به عهده خود انسان ها و هوش و درایت و ایمان و اعتقاد و استعداد آنها گذاشته است و اما بهترین چیز و مهم ترین چیزی که در ساختن انسان و فضای زندگی اش و همچنین ساختن جامعه بسیار موثر است همین امر به معروف و نهی از منکر می باشد.

بعد از بیان دو رکن اصلی امر به معروف و نهی منکر و قبل از آیه ۱۱۰ در بین آیات این طور ذکر شده «وَلتَکُن مِنکُم أمَةٌیَدعون إلی الخَیر ویَأمُرُونَ بِالمَعرُوفِ ویَنهَون عَن المُنکَر وأولئِکَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ.»

آیا "مِن" بیانیه است و یا تبعیضیه؟ اکثر مفسرین ما می فرمایند "مِن" تبعیضیه است یعنی می خواهد بگوید از میان شما امت با آن خصوصیات یک فرقه ی خاصی باید تربیت شوند و امر به معروف و نهی از منکر کنند، لذا انجام این فریضه دارای شرایطی است که باید به آن اهمیت داد آنچه از روایات استفاده می شود.

اصل مطلب یک موضوع و واجبی است که همگان به آن مکلف هستند اما برای عمل به این واجب باید تعلیم ببینند و طبق دستورات دین عمل نمایند. زمان، مکان، احتمال اثرگذاری و همچنین در نظر گرفتن مراتب، دارای اهمیت است؛ و بعد از آن نوع امر به معروف و نهی از منکر و کیفیت انجام آن نیز باید مورد توجه باشد.

حفظ حرمت اصل دین و همچنین حفظ حرمت آبروی مسلمان نیز باید توجه شود، وقتی این شرایط فراهم می باشد این دو اصل مهم یعنی امر به معروف و نهی از منکر واجب می شود آن هم در همه ابعاد سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی.

در پایان از برگزارکنندگان این جلسه محترم تشکر می کنم و توفیق همگان را خواستارم.

۶ اردیبهشت ماه سال ۱۴۰۴

حسین نوری همدانی